Lazër Radi: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v U kthye versioni 1853308 i bërë nga 141.8.201.106 (diskutimet) zhberje vandalizmi (heqje materiali te referencuar)
Etiketa: Undo
---
Rreshti 1: Rreshti 1:
{{pa referenca}}
{{për përmirësim|Dhjetor 2017}}
{{për përmirësim|Dhjetor 2017}}
{{Kutia Shkrimtar
{{Kutia Shkrimtar
Rreshti 17: Rreshti 16:
| Zhanri = Prozë, poezi, publicistikë
| Zhanri = Prozë, poezi, publicistikë
}}
}}
'''Lazër Radi''' ([[1916]]-[[1998]]) ishte jurist, publicist, prozator, poet e përkthyes.
'''Lazër Radi''' ([[Prizreni|Prizren]], [[29 janar]] [[1916]] - [[Tirana|Tiranë]], [[23 Shtator|23 shtator]] [[1998]]) ishte jurist, publicist, prozator, poet e përkthyes.


== Jetëshkrimi ==
== Biografia ==


U lind në Prizren më 1916 më 29 janar i fundit i pesë fëmijëve të Prend Çup Radit dhe Gonxhes së Kolë Vilës nga [[Shkodra]]. Radët ishin një fis i vendosur në Bishtazhin pasi kishin rënë nga Mirdita në ato vise.<ref name=":0">{{Cito web|url=http://www.radiandradi.com/legjenda-e-radeve-ese-nga-jozef-radi/|title=Legjenda e Radëve|date=2 shkurt 2016|accessdate=4 prill 2018|website=radiandradi.com|last=Radi|first=Jozef}}</ref> Shkollën fillore e ndoqi dhe e kreu në qytetin e lindjes në vitet 1922 - 1929.<ref name=":1">{{Cito web|url=http://www.radiandradi.com/biografia-dr-lazer-radi-1916-1998/|title=Biografia e Dr. Lazër Radit|website=radiandradi.com|last=Radi|first=Jozef}}</ref>
Lindi në Prizren më 1916 më 29 janar, si i fundmi i katër fëmijëve në familjen e Çup dhe Ganxhe Vilës. Frekuenton shkollën fillore e të mesme të qytetit të lindjes në periudhën 1922-'29. Më 1929, si rezultat i represionit serb mbas arratisjes së vëllezërve nga shërbimi ushtarak detyrohet të marrë udhën e mërgimit, në Shqipëri duke braktisur kështu dhe bibliotekën e pasur…. 1930-31, vazhdon një vit të shkollës së mesme në gjimnazin e Tiranës. 1931-1938, vazhdon gjimnazin e Shkodrës ku kishte si prof. historie [[Ernest Koliqi]]n, në konviktin “Malet Tona”. 1935-1938, fillon botimet e para në shtypin e kohës (Shtypi, Kombi, Drita, Diana, kryesisht me emër, me inicialet, L.R., apo me pseudonimet Lara, Lapredi, Ladi…). 1936, në verën e atij viti, në shkollën verore të Pukës, ku jepte mësim e motra, njihet me poetin [[Migjeni]]… 1936, grupi përparimtar i shkollës, ku bënin pjesë autori, [[Qemal Stafa]], [[Xhemal Broja]], etje. përgatitë për botim gazetën “Shkëndija”. 1937, ndodhet në [[Roma|Romë]] me grupin e njëqind studentëve shqiptarë. 1938, përfundon me sukses gjimnazin dhe bën të gjitha përpjekjet për të vazhduar studimet në Jurisprudencë në La Sapienza të Romës. Ishte ndër të parët (në mos i pari, njoftuar nga motra e Milloshit) që nxorri shkrime kushtuar vdekjes së Migjenit, tek "Drita" në shtator 1938 dërgon "Migjeni si poet e si njeri". 1938-1942, vazhdon studimet në Itali. 1940, bashkëpunon me gazetën “Tomorri” dhe “Tomorri i vogël” me një seri artikujsh, gjersa ndalohet me protestë të ambasadës jugosllave. Kaplohet nga entuziazmi i fashizmit, tashmë vendlindja e tij ishte bashkuar më trungun mëmë, dhe shkruan broshurën "Fashizmi dhe fryma shqiptare" me parathënje të ''neo-shqiptaristit'' [[Vangjel Koça]].


Për shkak të mosparaqitjes së të vëllezërve në thirrjen për shërbimin e detyrueshëm ushtarak në [[Mbretëria Jugosllave|Mbretërinë Serbo-Kroato-Sllovene]], familja merr katandinë dhe u vendosën së pari në [[Tirana|Tiranë]] e më pas në [[Durrësi|Durrës]]. Lazri riosh nis punë tek restoranti i vëllait të madh, Prenkës. Më 1931 u vdes i zoti i shtëpisë, Prendi.<ref name=":0" /> Më 1930 - 1931 nisi të nxënit në shkollën e mesme në gjimnazin e Tiranës. Më 1931 fitoi bursën për në gjimnazin e Shkodrës deri më 1938 dhe u vendos në konviktin “Malet Tona”. Më 1937 iu akordua një bursë shtetërore dhe më 1938 nisi vitin e parë akademik për Jurisprudencë në Universitetin "La Sapienza" në Romë, të cilat i përfundoi më 1942. U diplomua me 110/110 në Filozofinë e së drejtës dhe u ftua si asistent profesor në katedrën e prof. Vito Cesarini Sforza. Por u kthye më 1942 në Shqipëri dhe nis stazhin e avokatisë pranë studios së avokat Golgotës në Durrës.
Më 1942, diplomohet me 110/110 Doktor juris (në Filozofinë e së drejtës) dhe ftohet si asistent profesor në katedrën e prof. Vito Cesarini Sforza. 1942, kthehet në Shqipëri dhe nis stazhin e Avokatisë pranë studios së avokat Golgotës në Durrës. 1943-1944, publikon një seri artikujsh redaksionalë në gazetën “Bashkimi i Kombit” me emër, iniciale dhe me pseudonimin ''Ushtima e Sharrit'' dhe ''Gjergj Komneni''. 1943, në dhjetor martohet me Vitore Vushmaqin. 1944, merr liçencën e avokatit dhe nis ta ushtrojë atë. 1944, me 23 nëntor, arrestohet nga partizanët që kishin marrë pjesëçlirimin e Tiranës. U arrestua më 23 nëntor 1944 në [[Tirana|Tiranë]], dorëshkrimet iu sekuestruan, shkrimet i censurohen. U gjykua në prill të 1945 në atë që njihet si ''[[Gjyqi special (1944-1945)|Gjyqi special]]'', ku u dënua me 30 vjet burgim për interesin e tij rinor e jetëshkurtë rreth politikës. 1944-1954, vazhdon odiseja e pafund e burgjeve të tmerrit komunist. 1952, i arrestohet edhe e shoqja dhe dënohet me dhjetë vite burg. 1954, lirohet nga burgu dhe pa mbushur dy javë interrnohet fillimisht në Savër e më pas në kampin e intelektualëve, në Kuç të Kurveleshit. 1954-1958, interrnimi në kampin e Kuçit të Kurveleshit. 1956-1957, lirohet nga burgu e shoqja dhe u lind fëmija i parë. 1958-1962, i interrnuar në kampet, e Shtyllasit, Radostinës, Gradishtës dhe Çermës. 1959-1963,i lind fëmija i dytë dhe i tretë. 1962-1990, i interrnuar dhe dëbuar në kampin e Savrës. Punon si mekanik, murator, marangoz, hekurkthyes, dizenjator dhe punëtor krahu në bujqesi

1976, del në pension pleqërie. 1982, demaskohet publikisht si armik i popullit dhe i pakënaqur nga regjimi. 1985-1990, nis të shkruajë kujtimet në tre vëllime, përgatit dy libra me poezi, plotëson veprën “Një verë me Migjenin”, përmbledh kujtimet mbi [[Mirash Ivanaj]]n, përkthen librin “Qytete dhe Fantasma” të Duçiqit. 1988, përkthen poemën e jashtëzakonëshme të Jevrem Bërkoviqit “Stalini, Moxarti dhe Maria Judina”, e cila qarkulloi fshehtas dorë më dorë.
dhjetorin e 1943 u martua me Vitore Vushmaqin. 1944 mori liçencën e avokatit dhe nis ta ushtrojë atë. 23 nëntor 1944 u arrestua nga partizanët që kishin shtënëdorë kryeqytetin shqiptar. U gjykua në prill të 1945 në [[Gjyqi Special, 1945|Gjyqi Special]], ku u dënua me 30 vjet burgim për përfshirjen e tij politikë me anë të publicistikës. 1944 - 1954 vijoi odisenë e pafund burgjeve, 1952 u arrestua edhe e shoqja, e cila u dënua me dhjetë vite burg. 1954, lirohet nga burgu dhe pa mbushur dy javë interrnohet fillimisht në Savër e më pas në kampin e intelektualëve, në Kuç të Kurveleshit. 1954-1958, interrnimi në kampin e Kuçit të Kurveleshit. 1956-1957, lirohet nga burgu e shoqja dhe u lind fëmija i parë. 1958-1962, i interrnuar në kampet, e Shtyllasit, Radostinës, Gradishtës dhe Çermës. 1959-1963,i lind fëmija i dytë dhe i tretë. 1962-1990, i interrnuar dhe dëbuar në kampin e Savrës. Punon si mekanik, murator, marangoz, hekurkthyes, dizenjator dhe punëtor krahu në bujqesi
1976, del në pension pleqërie. 1982, demaskohet publikisht si armik i popullit dhe i pakënaqur nga regjimi.<ref name=":1" />

== Vepra ==
1935-1938, fillon botimet e para në shtypin e kohës (Shtypi, Kombi, Drita, Diana, kryesisht me emër, me inicialet, L.R., apo me pseudonimet Lara, Lapredi, Ladi…). 1936, në verën e atij viti, në shkollën verore të Pukës, ku jepte mësim e motra, njihet me poetin [[Migjeni]]… 1936, grupi përparimtar i shkollës, ku bënin pjesë autori, [[Qemal Stafa]], [[Xhemal Broja]], etje. përgatitë për botim gazetën “Shkëndija”. 1937, ndodhet në [[Roma|Romë]] me grupin e njëqind studentëve shqiptarë. 1938, përfundon me sukses gjimnazin dhe bën të gjitha përpjekjet për të vazhduar studimet në Jurisprudencë në La Sapienza të Romës. Ishte ndër të parët (në mos i pari, njoftuar nga motra e Milloshit) që nxorri shkrime kushtuar vdekjes së Migjenit, tek "Drita" në shtator 1938 dërgon "Migjeni si poet e si njeri". 1938-1942, vazhdon studimet në Itali. 1940, bashkëpunon me gazetën “Tomorri” dhe “Tomorri i vogël” me një seri artikujsh, gjersa ndalohet me protestë të ambasadës jugosllave. Kaplohet nga entuziazmi i fashizmit, tashmë vendlindja e tij ishte bashkuar më trungun mëmë, dhe shkruan broshurën "Fashizmi dhe fryma shqiptare" me parathënje të ''neo-shqiptaristit'' [[Vangjel Koça]].

1985-1990, nis të shkruajë kujtimet në tre vëllime, përgatit dy libra me poezi, plotëson veprën “Një verë me Migjenin”, përmbledh kujtimet mbi [[Mirash Ivanaj]]n, përkthen librin “Qytete dhe Fantasma” të Duçiqit. 1988, përkthen poemën e jashtëzakonëshme të Jevrem Bërkoviqit “Stalini, Moxarti dhe Maria Judina”, e cila qarkulloi fshehtas dorë më dorë.
1990, kthehet në Tiranë mbas një odiseje gati gjysëmshekullore persekutimi çnjerëzor.
1990, kthehet në Tiranë mbas një odiseje gati gjysëmshekullore persekutimi çnjerëzor.
1991, bën përpjekjet e para për të botuar shkrimet e para në shtypin opozitar… 1991, rikthehet në Romë pas një gjysëm shekulli dhe vihet në kontakt me shokët e dikurshëm të shkollës. Aty njihet dhe ndihmon dy gazetarët e rinj, Blendi Fevziu dhe Armand Shkullaku. 1992, nis të botojë intervista dhe artikuj të shumtë në shtyp (Z. Rinisë, RD, Kombi, Drita Islame, Patrioti). 1992, zgjidhet kryetar i degës së Tiranës, për partinë e Unitetit Kombëtar dhe boton një seri artikujsh në gazetën “Kombi”
1991, bën përpjekjet e para për të botuar shkrimet e para në shtypin opozitar… 1991, rikthehet në Romë pas një gjysëm shekulli dhe vihet në kontakt me shokët e dikurshëm të shkollës. Aty njihet dhe ndihmon dy gazetarët e rinj, Blendi Fevziu dhe Armand Shkullaku. 1992, nis të botojë intervista dhe artikuj të shumtë në shtyp (Z. Rinisë, RD, Kombi, Drita Islame, Patrioti). 1992, zgjidhet kryetar i degës së Tiranës, për partinë e Unitetit Kombëtar dhe boton një seri artikujsh në gazetën “Kombi”
Rreshti 35: Rreshti 41:
1997-1998, e megjithatë vazhdon të botojë përkthimet“Platoni, vepra”, dhe “Qytete dhe Fantazma” të Jovan Duçiqit, studimin I pari Gjyq Special në Shqipëri”, memorialin “Shqipëria në vitet ‘30”, vëllimin poetik “Anzave të Sharrit” novelën“Apollogjia e Sokratit në Tiranë”. 1998, me humbjen e gruas dhe mërgimin e femijeve, shëndeti i tij vjen duke u rënduar gjithnji e më tepër, gjersa mbylli sytë mëngjesin e 23 shtatorit, ditën e daljes nga shtypi të librit që aq shumë e kish për zemër “Një verë me Migjenin”. 1998, Shoqata e të Përndjekurve Politikë i organizon një varrim madhështor.
1997-1998, e megjithatë vazhdon të botojë përkthimet“Platoni, vepra”, dhe “Qytete dhe Fantazma” të Jovan Duçiqit, studimin I pari Gjyq Special në Shqipëri”, memorialin “Shqipëria në vitet ‘30”, vëllimin poetik “Anzave të Sharrit” novelën“Apollogjia e Sokratit në Tiranë”. 1998, me humbjen e gruas dhe mërgimin e femijeve, shëndeti i tij vjen duke u rënduar gjithnji e më tepër, gjersa mbylli sytë mëngjesin e 23 shtatorit, ditën e daljes nga shtypi të librit që aq shumë e kish për zemër “Një verë me Migjenin”. 1998, Shoqata e të Përndjekurve Politikë i organizon një varrim madhështor.


== Burimet ==
== Referencat ==
<references />
* Jozef Radi: Curriculum vitae e Lazër Radi

=== Të tjera ===

* [[Robert Elsie]]: [http://www.albanianhistory.net/texts20_2/AH1944_3.html Vjeshta e 1944]
* [[Robert Elsie]]: [http://www.albanianhistory.net/texts20_2/AH1944_3.html Vjeshta e 1944]



Versioni i datës 4 prill 2018 23:15

Stampa:Kutia Shkrimtar Lazër Radi (Prizren, 29 janar 1916 - Tiranë, 23 shtator 1998) ishte jurist, publicist, prozator, poet e përkthyes.

Biografia

U lind në Prizren më 1916 më 29 janar i fundit i pesë fëmijëve të Prend Çup Radit dhe Gonxhes së Kolë Vilës nga Shkodra. Radët ishin një fis i vendosur në Bishtazhin pasi kishin rënë nga Mirdita në ato vise.[1] Shkollën fillore e ndoqi dhe e kreu në qytetin e lindjes në vitet 1922 - 1929.[2]

Për shkak të mosparaqitjes së të vëllezërve në thirrjen për shërbimin e detyrueshëm ushtarak në Mbretërinë Serbo-Kroato-Sllovene, familja merr katandinë dhe u vendosën së pari në Tiranë e më pas në Durrës. Lazri riosh nis punë tek restoranti i vëllait të madh, Prenkës. Më 1931 u vdes i zoti i shtëpisë, Prendi.[1] Më 1930 - 1931 nisi të nxënit në shkollën e mesme në gjimnazin e Tiranës. Më 1931 fitoi bursën për në gjimnazin e Shkodrës deri më 1938 dhe u vendos në konviktin “Malet Tona”. Më 1937 iu akordua një bursë shtetërore dhe më 1938 nisi vitin e parë akademik për Jurisprudencë në Universitetin "La Sapienza" në Romë, të cilat i përfundoi më 1942. U diplomua me 110/110 në Filozofinë e së drejtës dhe u ftua si asistent profesor në katedrën e prof. Vito Cesarini Sforza. Por u kthye më 1942 në Shqipëri dhe nis stazhin e avokatisë pranë studios së avokat Golgotës në Durrës.

Në dhjetorin e 1943 u martua me Vitore Vushmaqin. Më 1944 mori liçencën e avokatit dhe nis ta ushtrojë atë. Më 23 nëntor 1944 u arrestua nga partizanët që kishin shtënë në dorë kryeqytetin shqiptar. U gjykua në prill të 1945 në Gjyqi Special, ku u dënua me 30 vjet burgim për përfshirjen e tij në politikë me anë të publicistikës. Më 1944 - 1954 vijoi odisenë e pafund burgjeve, më 1952 u arrestua edhe e shoqja, e cila u dënua me dhjetë vite burg. Më 1954, lirohet nga burgu dhe pa mbushur dy javë interrnohet fillimisht në Savër e më pas në kampin e intelektualëve, në Kuç të Kurveleshit. 1954-1958, interrnimi në kampin e Kuçit të Kurveleshit. 1956-1957, lirohet nga burgu e shoqja dhe u lind fëmija i parë. 1958-1962, i interrnuar në kampet, e Shtyllasit, Radostinës, Gradishtës dhe Çermës. 1959-1963,i lind fëmija i dytë dhe i tretë. 1962-1990, i interrnuar dhe dëbuar në kampin e Savrës. Punon si mekanik, murator, marangoz, hekurkthyes, dizenjator dhe punëtor krahu në bujqesi 1976, del në pension pleqërie. 1982, demaskohet publikisht si armik i popullit dhe i pakënaqur nga regjimi.[2]

Vepra

1935-1938, fillon botimet e para në shtypin e kohës (Shtypi, Kombi, Drita, Diana, kryesisht me emër, me inicialet, L.R., apo me pseudonimet Lara, Lapredi, Ladi…). 1936, në verën e atij viti, në shkollën verore të Pukës, ku jepte mësim e motra, njihet me poetin Migjeni… 1936, grupi përparimtar i shkollës, ku bënin pjesë autori, Qemal Stafa, Xhemal Broja, etje. përgatitë për botim gazetën “Shkëndija”. 1937, ndodhet në Romë me grupin e njëqind studentëve shqiptarë. 1938, përfundon me sukses gjimnazin dhe bën të gjitha përpjekjet për të vazhduar studimet në Jurisprudencë në La Sapienza të Romës. Ishte ndër të parët (në mos i pari, njoftuar nga motra e Milloshit) që nxorri shkrime kushtuar vdekjes së Migjenit, tek "Drita" në shtator 1938 dërgon "Migjeni si poet e si njeri". 1938-1942, vazhdon studimet në Itali. 1940, bashkëpunon me gazetën “Tomorri” dhe “Tomorri i vogël” me një seri artikujsh, gjersa ndalohet me protestë të ambasadës jugosllave. Kaplohet nga entuziazmi i fashizmit, tashmë vendlindja e tij ishte bashkuar më trungun mëmë, dhe shkruan broshurën "Fashizmi dhe fryma shqiptare" me parathënje të neo-shqiptaristit Vangjel Koça.

Më 1985-1990, nis të shkruajë kujtimet në tre vëllime, përgatit dy libra me poezi, plotëson veprën “Një verë me Migjenin”, përmbledh kujtimet mbi Mirash Ivanajn, përkthen librin “Qytete dhe Fantasma” të Duçiqit. 1988, përkthen poemën e jashtëzakonëshme të Jevrem Bërkoviqit “Stalini, Moxarti dhe Maria Judina”, e cila qarkulloi fshehtas dorë më dorë. 1990, kthehet në Tiranë mbas një odiseje gati gjysëmshekullore persekutimi çnjerëzor. 1991, bën përpjekjet e para për të botuar shkrimet e para në shtypin opozitar… 1991, rikthehet në Romë pas një gjysëm shekulli dhe vihet në kontakt me shokët e dikurshëm të shkollës. Aty njihet dhe ndihmon dy gazetarët e rinj, Blendi Fevziu dhe Armand Shkullaku. 1992, nis të botojë intervista dhe artikuj të shumtë në shtyp (Z. Rinisë, RD, Kombi, Drita Islame, Patrioti). 1992, zgjidhet kryetar i degës së Tiranës, për partinë e Unitetit Kombëtar dhe boton një seri artikujsh në gazetën “Kombi”

1993, për mospërputhje parimore, jep dorëheqjen nga PUK. 1992-1998, themelon së bashku me një grup patriotësh, Lëvizjen Demokratike të Bashkimit të Shqiptarëve. Organizojnë takime të shumta të kësaj lidhje në mjaft qytete të Shqipërisë. 1993, boton së bashku me të birin vëllimin poetik, “Muret e Muzgut” dhe përkthimin e poemës “Stalini, Mozarti dhe Maria Judina”. 1993-1994, një seri gazetash të majta, si ZP, Kushtrim Brezash, Populli Po, Kombi, e sulmojnë paturpësisht përmes pseudonimesh. Megjithatë ai vazhdon të shkruajë e të botojë, artikuj të shumtë në përkujtim të viktimave të genocidit komunist. 1994-1998, boton gazetën “Bashkimi i Shqiptarëve”(52 numra), e cila luftoi denjësisht për çështjen kombëtare jashtë kornizave demagogjike të kohës… 1994, boton librat dokumentarë “Misteret e një Ministri” dhe “Rrëfim për Dinejt e Dibrës”, ndërkohë vazhdon të punojë e të shkruajë, deri në 14 orë në ditë në kushte tejet të vështira. Përkthen Frojdin, Jungun, një “Enciklopedi të historisë së botës” dhe një seri veprash të mbetura dorëshkrime… 1995, boton librat me përkthime “Epopeja e njeriut” e vëllezërve Ivanaj dhe “Jeta dhe Zakonet e shqiptarëve” e Mark Milanit 1996, boton librin e dytë poetik “Shpresa vdes e fundit” dhe monografinë“Njeriu i rrugës së gjatë” 1997, i vdes e shoqja, Vitorja, me të cilën kishte ndarë vitet pafund të tmerrit komunist.

1997-1998, e megjithatë vazhdon të botojë përkthimet“Platoni, vepra”, dhe “Qytete dhe Fantazma” të Jovan Duçiqit, studimin I pari Gjyq Special në Shqipëri”, memorialin “Shqipëria në vitet ‘30”, vëllimin poetik “Anzave të Sharrit” novelën“Apollogjia e Sokratit në Tiranë”. 1998, me humbjen e gruas dhe mërgimin e femijeve, shëndeti i tij vjen duke u rënduar gjithnji e më tepër, gjersa mbylli sytë mëngjesin e 23 shtatorit, ditën e daljes nga shtypi të librit që aq shumë e kish për zemër “Një verë me Migjenin”. 1998, Shoqata e të Përndjekurve Politikë i organizon një varrim madhështor.

Referencat

  1. ^ a b Radi, Jozef (2 shkurt 2016). "Legjenda e Radëve". radiandradi.com. Marrë më 4 prill 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ a b Radi, Jozef. "Biografia e Dr. Lazër Radit". radiandradi.com. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Të tjera