Skënderbeu: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
vNo edit summary
Rreshti 15: Rreshti 15:
| vendi_varrimit = [[Xhamia e Selimies]]
| vendi_varrimit = [[Xhamia e Selimies]]
}}
}}
'''Gjergj Kastrioti''' (l. 6 maj 1405 – v. 17 janar 1468), i njohur si '''Skënderbeu''' (nga [[Gjuha osmane|osmanishtja]]: اسکندر بگ ''İskender Bey''), ishte një fisnik dhe udhëheqës ushtarak [[Shqiptarët|shqiptar]]. Ai i shërbeu [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në vitet 1423–43 dhe pas largimit nga shërbimi i saj, kishte marrëdhënie vasaliteti me [[Republika e Venedikut|Venedikun]] në vitet 1443-47 dhe së fundi me [[Mbretëria e Napolit|Mbretërinë e Napolit]] gjer në vdekje. Pas largimit nga shërbimet që i bëri Perandorisë Osmane, udhëhoqi një kryengritje kundër kësaj perandorie në atë që sot është Shqipëria e Maqedonia. Skënderbeu gjithmonë e nënshkroi veten si ''Zot i Arbërisë'' ([[latinisht]]: ''Dominus Albaniae''), dhe nuk pretendoi tituj të tjerë përveç tij në dokumentet zyrtare.<ref name=":0">{{Citation|last=Anamali|first=Skënder|title=Historia e popullit shqiptar në katër vëllime|volume=I|year=2002|publisher=Botimet Toena|oclc=52411919|pages=379}}</ref>
'''Gjergj Kastrioti''' (l. 6 maj 1405 – v. 17 janar 1468), i njohur si '''Skënderbeu''' (nga [[Gjuha osmane|osmanishtja]]: اسکندر بگ ''İskender Bey''), ishte një fisnik dhe udhëheqës ushtarak [[Shqiptarët|shqiptar]]. Ai i shërbeu [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në vitet 1423–43 dhe pas largimit nga shërbimi i saj, kishte marrëdhënie vasaliteti me [[Republika e Venedikut|Venedikun]] në vitet 1443-47 dhe së fundi me [[Mbretëria e Napolit|Mbretërinë e Napolit]]<ref>{{Cite book|title=Shpikja e Mesjetës: Vetja dhe Tjetri në medievistikën shqiptare|last=Dani|first=Doan|publisher=Pika pa sipërfaqe|year=2016|isbn=978-9928-185-30-3|location=Tiranë|pages=96-97, 104|quote=96-7 «... traktati sanksiononte sovranitetin e Alfonsit V mbi zotërimet e Skënderbeut, praninë e një garnizoni katalans dhe të një guvernatori në Krujë. (Cerone, La politica orientale di Alfonso di Aragona)» 104: «Juristi Luarasi pohon se «nga pikëpamja formalo-juridike, ai ishte një traktat vasaliteti», por «vasaliteti i pranuar në parim ishte i fazuar dhe i kushtëzuar» sepse do të realizohej në dy etapa, ku e para «ishte dorëzimi simbolik i qytetit dhe i kështjellës së Krujës, i cili kushtëzohej nga ndihma financiare që do të jepte Alfonsi i Napolit», dhe vetëm në një fazë të dytë, «pas çlirimit të plotë të Shqipërisë nga turqit, do të bëhej prej Skënderbeut ceremoniali përkatës (betimi dhe homazhi), si dhe do të fillonte pagimi i tributit».}}</ref> gjer në vdekje. Pas largimit nga shërbimet që i bëri Perandorisë Osmane, udhëhoqi një kryengritje kundër kësaj perandorie në atë që sot është Shqipëria e Maqedonia. Skënderbeu gjithmonë e nënshkroi veten si ''Zot i Arbërisë'' ([[latinisht]]: ''Dominus Albaniae''), dhe nuk pretendoi tituj të tjerë përveç tij në dokumentet zyrtare.<ref name=":0">{{Citation|last=Anamali|first=Skënder|title=Historia e popullit shqiptar në katër vëllime|volume=I|year=2002|publisher=Botimet Toena|oclc=52411919|pages=379}}</ref>


Një anëtar i familjes fisnike të [[Kastriotët|Kastriotëve]], me sistemin e [[Devshirmeja|Devshirmesë]] u dërgua në oborrin perandorak osman, ku u arsimua dhe hyri në shërbim të [[Sulltani|sulltanit]] për njëzet vitet e ardhshme. U ngrit ndër gradave, duke kulminuar në emërimin si sanxhakbej i [[Sanxhaku i Dibrës|Sanxhakut të Dibrës]] në vitin 1440. Në vitin 1443, ai dezertoi osmanët gjatë [[Beteja e Nishit|betejës së Nishit]] dhe u bë sundimtar i [[Kruja|Krujës]], [[Koxhaxhiku|Svetigradit]] dhe [[Modriçi|Modriçit]]. Në vitin 1444, ai u emërua prijës i [[Lidhja e Lezhës|Lidhjes së Lezhës]], që konsolidoi fisnikërinë në atë që sot është [[Shqipëria|Shqipëri]]. Përkundër vlerave ushtarake të tij, ai nuk ishte në gjendje të bënte më shumë se sa të mbante zotërimet e tij brenda një treve shumë të vogël në territorin e Shqipërisë Veriore të sotme, ku ndodhën pothuajse të gjitha fitoret e tij kundër osmanëve.<ref name="Pitcher1972">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8gs4AAAAIAAJ&pg=PA88|title=An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century|author=Donald Edgar Pitcher|first=|publisher=Brill Archive|year=1972|isbn=|location=|pages=88|id=GGKEY:4CFA3RCNXRP}}</ref> Për 25 vjet, nga viti 1443 deri në vitin 1468, ushtria 10,000 anëtarëshe e Skënderbeut luftoi e fitoi kundër [[Ushtria osmane|forcave osmane]], të cilat ishin vazhdimisht më të mëdha dhe më të furnizuara,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JQP2F2q9xDkC&hl=en|title=The later Crusades, 1274–1580: from Lyons to Alcazar|last=Housley|first=Norman|publisher=Oxford university press|year=|isbn=978-0-19-822136-4|location=|pages=90}}</ref> gjë për të cilën u admirua.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=X6DM4szwUpEC|title=Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453–1923|last=Frazee|first=Charles A.|date=2006-06-22|publisher=Cambridge University Press|accessdate=20 April 2012|isbn=978-0-521-02700-7}}</ref>
Një anëtar i familjes fisnike të [[Kastriotët|Kastriotëve]], me sistemin e [[Devshirmeja|Devshirmesë]] u dërgua në oborrin perandorak osman, ku u arsimua dhe hyri në shërbim të [[Sulltani|sulltanit]] për njëzet vitet e ardhshme. U ngrit ndër gradave, duke kulminuar në emërimin si sanxhakbej i [[Sanxhaku i Dibrës|Sanxhakut të Dibrës]] në vitin 1440. Në vitin 1443, ai dezertoi osmanët gjatë [[Beteja e Nishit|betejës së Nishit]] dhe u bë sundimtar i [[Kruja|Krujës]], [[Koxhaxhiku|Svetigradit]] dhe [[Modriçi|Modriçit]]. Në vitin 1444, ai u emërua prijës i [[Lidhja e Lezhës|Lidhjes së Lezhës]], që konsolidoi fisnikërinë në atë që sot është [[Shqipëria|Shqipëri]]. Përkundër vlerave ushtarake të tij, ai nuk ishte në gjendje të bënte më shumë se sa të mbante zotërimet e tij brenda një treve shumë të vogël në territorin e Shqipërisë Veriore të sotme, ku ndodhën pothuajse të gjitha fitoret e tij kundër osmanëve.<ref name="Pitcher1972">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8gs4AAAAIAAJ&pg=PA88|title=An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century|author=Donald Edgar Pitcher|first=|publisher=Brill Archive|year=1972|isbn=|location=|pages=88|id=GGKEY:4CFA3RCNXRP}}</ref> Për 25 vjet, nga viti 1443 deri në vitin 1468, ushtria 10,000 anëtarëshe e Skënderbeut luftoi e fitoi kundër [[Ushtria osmane|forcave osmane]], të cilat ishin vazhdimisht më të mëdha dhe më të furnizuara,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JQP2F2q9xDkC&hl=en|title=The later Crusades, 1274–1580: from Lyons to Alcazar|last=Housley|first=Norman|publisher=Oxford university press|year=|isbn=978-0-19-822136-4|location=|pages=90}}</ref> gjë për të cilën u admirua.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=X6DM4szwUpEC|title=Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453–1923|last=Frazee|first=Charles A.|date=2006-06-22|publisher=Cambridge University Press|accessdate=20 April 2012|isbn=978-0-521-02700-7}}</ref>

Versioni i datës 20 korrik 2018 10:24

 Ky artikull ose seksion duhet të përmirësohet sipas udhëzimeve të Wikipedia-s.
Ju lutemi ndihmoni edhe ju në përmirësimin e këtij artikulli.
Skënderbeu
Zot i Arbërisë (Dominus Albaniae)
BashkëshorteDonika Kastrioti
FëmijëGjon Kastrioti II
Shtëpia Kastriotët
I atiGjon Kastrioti
E ëmaVojsava Tribalda
U lind6 maj 1405, Principata e Kastriotit
Vdiq17 janar 1468
Lezhë, Republika e Veneciës
VarrimiXhamia e Selimies

Gjergj Kastrioti (l. 6 maj 1405 – v. 17 janar 1468), i njohur si Skënderbeu (nga osmanishtja: اسکندر بگ İskender Bey), ishte një fisnik dhe udhëheqës ushtarak shqiptar. Ai i shërbeu Perandorisë Osmane në vitet 1423–43 dhe pas largimit nga shërbimi i saj, kishte marrëdhënie vasaliteti me Venedikun në vitet 1443-47 dhe së fundi me Mbretërinë e Napolit[1] gjer në vdekje. Pas largimit nga shërbimet që i bëri Perandorisë Osmane, udhëhoqi një kryengritje kundër kësaj perandorie në atë që sot është Shqipëria e Maqedonia. Skënderbeu gjithmonë e nënshkroi veten si Zot i Arbërisë (latinisht: Dominus Albaniae), dhe nuk pretendoi tituj të tjerë përveç tij në dokumentet zyrtare.[2]

Një anëtar i familjes fisnike të Kastriotëve, me sistemin e Devshirmesë u dërgua në oborrin perandorak osman, ku u arsimua dhe hyri në shërbim të sulltanit për njëzet vitet e ardhshme. U ngrit ndër gradave, duke kulminuar në emërimin si sanxhakbej i Sanxhakut të Dibrës në vitin 1440. Në vitin 1443, ai dezertoi osmanët gjatë betejës së Nishit dhe u bë sundimtar i Krujës, Svetigradit dhe Modriçit. Në vitin 1444, ai u emërua prijës i Lidhjes së Lezhës, që konsolidoi fisnikërinë në atë që sot është Shqipëri. Përkundër vlerave ushtarake të tij, ai nuk ishte në gjendje të bënte më shumë se sa të mbante zotërimet e tij brenda një treve shumë të vogël në territorin e Shqipërisë Veriore të sotme, ku ndodhën pothuajse të gjitha fitoret e tij kundër osmanëve.[3] Për 25 vjet, nga viti 1443 deri në vitin 1468, ushtria 10,000 anëtarëshe e Skënderbeut luftoi e fitoi kundër forcave osmane, të cilat ishin vazhdimisht më të mëdha dhe më të furnizuara,[4] gjë për të cilën u admirua.[5]

Në vitin 1451, ai njohu de jure suzerenitetin e Mbretërisë së Napolit nëpërmjet Traktatit të Gaetës, për të siguruar një aleancë mbrojtëse, edhe pse ai mbeti një sundimtar de facto i pavarur.[6] Në vitet 1460–61, ai mori pjesë në luftërat civile të Italisë në mbështetje të Ferdinandit I të Napolit. Në vitin 1463, ai u bë komandanti kryesor i forcave kryqtare të papa Piut II, por papa vdiq ndërsa ushtritë ende po mblidheshin. Së bashku me venedikasit ai luftoi kundër osmanëve gjatë Luftës osmano–venedikase të viteve 1463–79, deri në vdekjen e tij në janar të vitit 1468.

Aftësitë ushtarake të Skënderbeut përbënin një pengesë të madhe për zgjerimin osman, dhe ai u konsiderua nga shumë njerëz në Evropën Perëndimore si një model i rezistencës së krishterë ndaj osmanëve myslimanë. Pas Rilindjes Kombëtare, Skënderbeu njihet si heroi kombëtar nga shqiptarët.

Emri

Forma origjinale latine e mbiemrit, Castrioti (gjithashti si Castriothi in 1408),[7] në historiografinë e sotme shqiptare paraqitet si Kastrioti, ndërsa emri i tij si Gjergj.[2] Charles du Fresne (1610–1688), duke shkruar në latinisht, përdori Georgius Castriotus Scanderbegus në veprën e tij.[8] C. C. Moore në veprën biografike për Skënderbeun (1850) përdori Castriot.[9] Mbiemri rrjedh nga latinishtja castrum nëpërmjet fjalës greke κάστρο (shqip: kështjellë).[10][11] Sipas Fan Nolit, mbiemri është një toponim, që rrjedh nga fshati Kastriot në Shqipërinë e sotme verilindore.[12][13]

Osmanët i dhanë atij emrin اسکندر بگ, İskender bey ose İskender beğ, që do të thotë "zoti Skënder" ose "zoti Aleksandër", që në gjuhën shqipe paraqitet si Skënderbej ose Skënderbeu.[14] Në letrën e vitit 1450 në gjuhë sllave me gërma cirilike dërguar Republikës së Raguzës nga Skënderbeu, ai u nënshkrua si Скедерь бегь ("Skeder beg"), dhe në vitin 1459 si Скендьрь бегь ("Skender beg").[15] I latinizuar nga Barleti si Scanderbegi, ky emër është supozuar të ketë qenë një krahasim i aftësive ushtarake të Skënderbeut me ata të Aleksandrit të Madh.[16] Në vitin 1463, emri i tij u shkrua në latinisht si Zorzi Castrioti.[17][18]

Biografia

Skeda:Skenderbeg-busti.jpg
Skënderbeu

Ka pasur shumë teori mbi vendlindjen e tij,[19] biografi i tij, Frashëri, ka interpretuar librin e gjenealogjive të Gjon Muzakës, burimet e Raffaele Maffei (1451–1522) dhe defterin osman të 1467, dhe e vendoi lindjen e Skënderbeut në fshatin Sinë, një nga dy fshatrat zotërime të gjyshit të tij Pal Kastrioti.[20] Vendosja e datëlindjes më 1405 nga ana e Fan Nolit ka gjetur dakordësi të gjerë, pas mospajtimeve nistore dhe mungesës së të dhënave për lindjen e tij dhe motrave e vëllezërve.[21]

Gjergj Kastrioti ishte djali më i vogël i Gjon Kastriotit dhe i princeshës Vojsava, fëmija i fundit midis 4 djemve dhe 5 vajzave. Mendohet se lindi më 6 maj 1405 në Dibër. U mor peng si nizam pas thyerjes së të atit nga Sulltan Murati më 1421 dhe u dërgua në oborrin e Sulltanit në Adrianopojë. Atje, zgjuarsia dhe shkathtësia e quan Gjergjin në shkollën e sulltanit (içogllanëve) që përgatiste komandantë e nëpunës.

Natyra i kishte dhënë dhunti mendore e fizike. Atje mori emrin Iskënder (Aleksandër). Pas mbarimit të shkollës, Gjergj Kastrioti "(Skënderi)" kreu detyra ushtarake në Ballkan e në Azinë e Vogël, duke u dalluar për trimëri dhe për këtë arsye iu dha titulli bej që do të thotë princ ose fisnik pra Skënderbeg do të thotë Aleksandri princ ose fisnik. Ai nuk e harroi vendin e tij të dashur dhe priste me padurim rastin të kthehej në tokën që e lindi. Me vdekjen e të atit, ai shpresonte t'i zinte vendin, por në fakt sulltani e emëroi sanxhakbej jashtë tokave shqiptare.

Skënderbeu nuk hoqi dorë nga ideja për t'u kthyer në Shqipëri në fronin e të atit, deri në vitin 1443 kur ai u nis kundër Janosh Huniadit nën komandën e bejlerbeut të Rumelisë.

Më 3 nëntor 1443 në afërsi të Nishit, u ndeshën dy ushtritë. Ushtria osmane u shpartallua dhe u tërhoq në panik. Skënderbeu filloi të zbatonte planin e kryengritjes, së bashku me 300 kalorës shqiptarë e me të nipin Hamza Kastrioti, u kthye në Dibër, ku populli e priti si çlirimtar. Mori masa për përforcimin e rrugëve nga mund të vinin osmanët, dhe prej andej iu drejtua Krujës. Me një ferman të rremë shtiu në dorë qytetin e garnizonin dhe kështu më 28 nëntor 1443 u shpall rimëkëmbja e principatës së Kastriotëve. Mbi kështjellën e Krujës u ngrit flamuri me shkabën e zezë dykrenare i Kastriotëve.

Kryengritja u përhap shpejt në viset e tjera dhe feudalët e tjerë u ngritën gjithashtu. Gjatë dhjetorit, Shqipëria e Mesme dhe e Veriut u spastruan nga forcat osmane, u çliruan njëra pas tjetrës kështjellat e kësaj zone. Skënderbeu ishte organizatori i Kuvendit të Arbërit, në të cilin u zgjodh si prijës i Lidhjes Shqiptare të Lezhës. Ai u martua me të bijën e Gjergj Arianitit me Donika Arianitin për të forcuar lidhjet e tij me principatat e tjera.

Në janar të vitit 1468 Skënderbeu u sëmur gjatë zhvillimit të një Kuvendi të thirrur nga ai, në të cilin ishin të ftuar të gjithë princat shqiptarë. Vdiq me 17 janar 1468 në Lezhë. I mbuluar me lavdi, ai u varros në Lezhë. Shqiptarët humbën prijësin e lavdishëm që i udhëhoqi për 25 vjet rresht. E shoqja me të birin emigruan, sikurse edhe një pjesë e parisë shqiptare, për në Itali. Rreth përkrenares ekziston ideja se e ka mbajtur për nder të Pirros së Epirit, pasi edhe ai ka mbajtur po të njëjtën përkrenare.

Epoka e Skënderbeut në veprat e autorëve shqiptarë

Monumenti i Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti (në Krujë).
Tek "Sheshi Skënderbeu" pranë Xhamisë së Ethem Beut në Tiranë

Epoka e Skënderbeut e shekullit XV dhe vetë figura e Gjergj Kastriotit - Skënderbeut ndikoi fuqishëm në jetën shpirtërore të shqiptarëve dhe për rritjen e vetëdijes kombëtare të tyre. Të frymëzuar prej tyre, intelektualë të shquar shqiptarë, i pasqyruan e i përjetuan ato në vepra historike monumentale, në të cilat nisi jetën e vet historiografia shqiptare.

Ishte Dhimiter Frângu (dhe jo Dhimiter Frëngu) qe shkroi i pari jetën e Skënderbeut, realisht si u zhvillua, sepse Frângu ishte bashkëshoqërues i gjithë jetës dhe luftërave të Skënderbeut, arkëtar e shoqërues në udhëtimet e Princit Shqiptar, ndrysh nga Marin Barleti ku ka edhe trillime. Shkrimet latinisht të Frângut të vitit 1480, 12 vjet pas vdekjes së Skënderbeut, mjerisht u përvetësuan nga të tjerë, dhe përkthimi dhe botimi i saj italisht u bë më vonë, pas vdekjes së Frângut. Patjetër se vepra e Barletit qe u botua latinisht ne fillim të shek të XVI (1504) kushtuar luftës heroike të arbërve për mbrojtjen e Shkodrës, (rrethimi i Shkodrës) pati jehonë të madhe. Por vepra që e lartësoi figurën e tij si historian humanist është “Historia e jetës dhe e bëmave të Skënderbeut”, të cilën e botoi italisht në Romë rreth viteve 1508-1510. Kjo vepër voluminoze njohu shumë ribotime në gjuhë e në vende të ndryshme të Evropës. Veprat e M. Barletit u bënë burimi më i rëndësishëm ku patriotët shqiptarë mësonin historinë e epopesë legjendare të shk. XV, kur nuk ishte zbuluar e njohur vepra e Dhimiter Frângut. Periudha e Skënderbeut u përjetësua edhe në vepra të tjera historike nga bashkëkohësit e heroit. Siç e thame një nga bashkëpunëtorët e ngushtë të Skënderbeut, Dhimitër Frângu, shkroi latinisht, në frymën e ideve humaniste të kohës një vepër për jetën e Skënderbeut.

Një vepër tjetër e rëndësishme për të njohur shoqërinë shqiptarë të shek. XV është “Historia dhe gjenealogjia e shtëpisë së Muzakajve”, shkruar në italisht më 1510 nga bashkëluftëtari i Skënderbeut, Gjon Muzaka. Ajo mbeti në dorëshkrim dhe, për vlerën që ka për historinë mesjetare shqiptare, botuesi i saj i shek. të XIX më të drejtë e ka cilësuar atë si një “margaritar”.

Gjergj Kastrioti Skënderbeu - Hero Kombëtar

Gjergj Kastrioti - Skënderbeu (6 maj 1405- 17 janar 1468) sintetizon një epokë të tërë historike që mori emrin e tij: luftën njëshekullore kundër pushtimit osman (fundi i shek. XIV - fundi i shek. XV). Nën udhëheqjen e tij, lufta e shqiptarëve u ngrit në një shkallë më të lartë e më të organizuar dhe shënoi një kthesë vendimtare në zhvillimin politik të Shqipërisë.

Gjergj Kastrioti - Skënderbeu ishte përfaqësuesi më konsekuent dhe më i shquar i elitës drejtuese shqiptarë që udhëhoqi më vendosmëri frontin e luftës së shqiptarëve kundër pushtuesve osmanë. Ai realizoi të parin bashkim të shqiptarëve, Lidhjen Shqiptare të Lezhës, e cila hapi rrugën e krijimit të shtetit të pavarur shqiptar, themeluesi i të cilit u bë ai vetë. Kujdes të veçantë Skënderbeu i kushtoi ruajtjes së burimeve të brendshme ekonomike, tek të cilat u mbështet lufta. Duke fuqizuar mbrojtjen në brezin kufitar, në lindje e në jug, ai i dha mundësi banorëve të viseve të lira të zhvillonin një veprimtari ekonomike deri diku normale.

Krahas mbrojtjes së vendit, Skënderbeu i kushtoi vëmendje çlirimit të viseve të pushtuara që ndikoi në formimin e mëtejshëm të lidhjeve më banorët e këtyre viseve dhe në forcimin e bashkimin e të gjithë popullit shqiptar. Aftësitë e Skënderbeut si burrë shteti spikatën edhe në marrëdhëniet me vendet e tjera. Duke pasur të qartë së rrezikut osman mund t’i bëhej ballë vetëm më sukses vetëm me forca të bashkuara, Skënderbeu kërkoi pareshtur pjesëmarrjen e vendeve evropiane në luftë kundër armikut të përbashkët.

Në kushtet e pabarazisë së theksuar ndërmjet forcave osmane dhe atyre shqiptare, Skënderbeu përpunoi strategjinë dhe taktikën e tij luftarake, në bazë të së cilës qëndronte mendimi se fitorja nuk mund të varej nga numri i ushtarëve. Ai mbante armikun në alarm të përhershëm, i priste rrugën e fuqizimet dhe, pasi e kishte futur në kurth, e godiste me sulme të fuqishme e të befasishme.

Skënderbeu u shndërrua në simbol të luftës për liri e pavarësi. Ai mbeti një figurë e dashur për shqiptarët edhe pas vdekjes së tij. Kujtimi i tij mbeti gjithnjë i gjallë nëpër këngët, gojëdhënat e tregimet e shumta popullore që i dhanë atij tiparet e një figure legjendare.

Vepra dhe figura e Skënderbeut kishte përmasa dhe rëndësi evropiane. Ai u vlerësua lart nga personalitetet e shquara evropiane të kohës. Këtë e dëshmon edhe fakti së për Skënderbeun është shkruar një literaturë e shumëllojshme, prej qindra vëllimesh, të botuara në shumë gjuhë, dhe në të katër anët e botës. Ndër autorët shqiptarë janë Marin Barleti, Fan Noli, Sabri Godo, Fatos Daci.

Vepra për Skënderbeun pikturë, letërsi, muzikë

Skeda:Scanderbeg young.jpg
Portret i Skënderbeut, rreth vitit 1648.

Skënderbeu mblodhi mjaft reputacion një postum në Evropën Perëndimore në shekujt e 16 dhe 17. Me shumë e Ballkanit nën sundimin otoman dhe me turqit në portat e Vjenës në 1683, asgjë nuk mund të ketë lexues të mahnitur në Perëndim më tepër se një përrallë plot aksion e rezistencës heroike të krishterë për të "një luzmë mysliman".

Libra mbi princin shqiptar filluan të shfaqen në Evropën Perëndimore në fillim të shekullit 16. Një nga më të hershme të këtyre historive që kanë qarkulluar në Evropën Perëndimore në lidhje me veprat heroike e Skënderbeut ishte Historia de Vita et gestis Scanderbegi, Epirotarum Principis (ca Romë. 1508-1510), botoi një katër dekada vetëm pas vdekjes së Skënderbeut. Kjo Historia e jetës dhe veprave të Skënderbeut, Princi i Epirote është shkruar nga historiani shqiptar Scodrensis Marinus Barletit, i njohur në gjuhën shqipe si Marin Barleti, të cilët pas përjetuar pushtimin turk të Shkodrës tij të lindjes nga eksperienca personale, u vendos në Padua ku ai u bë rektor i kishës famullitare të Shën Stefan. Barleti dedikon punën e tij për të Donferrante Kastrioti, (nip i Skënderbeut), dhe të pasardhësve. Libri është botuar së pari në latinisht.

Në shekujt e gjashtëmbëdhjetë dhe të shtatëmbëdhjetë libri Barleti ishte përkthyer në një numër të versioneve të gjuhëve të huaja : në gjuhën gjermane të Johan Pincianus (1533), në italisht nga Pietro Rocca (1554, 1560), në portugalisht nga Francisco D'Andrade (1567), në Polonisht nga Ciprian Bazylik (1569), në frëngjisht nga Jaques De Lavardin, zot feodal Plessis du-Bourrot (frëngjisht: Histoire de Georges Castriot Surnomé Skenderbeu, Roy d'Albanie, 1576), dhe në spanjisht nga Juan Ochoa de la Salde (1582) . Versioni në anglisht ishte një përkthim nga një frëngjisht nga De Lavardin dhe të bëra nga një Zoterinj Zachary Jones. Ajo është botuar në fund të shekullit 16, nën titullin, Historiku i George Castriot, i mbiquajtur Skenderbej, Mbret i Shqipërisë; përmbajnë Actes famshme të tij, Deedes Fisnik e tij e Armës dhe fitoret paharrueshëm kundër Turkes për Besimi i Krishtit. Gibbon nuk ishte i pari që e vënë re se Barleti është nganjëherë i pasaktë në favor të heroit të tij, për shembull, Barleti pohon se Sulltani i kishte ngordhur nga sëmundja nën muret e Krujës. Portreti i Skenderbeut, ca. Biografia e 1648. Kastrioti 's ishte shkruar edhe nga Franciscus Blancus, një peshkop katolik i lindur në Shqipëri. Libri i tij "Georgius Castriotus, Epirensis vulgo Scanderbegh, Epirotarum Princeps Fortissimus" është botuar në latinisht në vitin 1636.

Voltaire nis kapitullin e tij "Marrja e Konstandinopojës" me frazën : "Sikur Perandoret grek ka vepruar si Skenderbeu, Perandoria e Lindjes ende mund të ketë qenë ruajtur."

Kopertina e "Historia e jetës dhe veprave të Skënderbeut, princit të Epirit

Skënderbeu është protagonist i tri tragjedive 18-shekullit britanik, Skenderbeu William Havard-së, një tragjedi (1733), George Lillo's Hero i krishterë (1735), dhe Skënderbeu Thomas Whincop-së, Ose, Dashuria dhe Liberty (1747). Një numër i poetë dhe kompozitorë gjithashtu kanë tërhequr frymëzim nga karrierën e tij ushtarake. Frëngjisht poeti i shekullit të 16 Ronsard shkroi një poemë rreth tij, ashtu si edhe të shekullit të 19 poeti amerikan Henry Wadsworth Longfellow. Për Gibbon, "John Huniades dhe Skënderbeut... janë të dyja të drejtë për njoftim tonë, që nga profesioni i tyre i Osmane armëve vonuar rrënojat e perandorisë greke."

Në 1855, Camille Paganel ka shkruajtur Histoire de Scanderbeg, i frymëzuar nga Krime të Luftës.

Në haxhit e gjatë poetike përrallë Çajld Harold's (1812-1819), që Bajroni filloi të shkruajë, ndërsa në Shqipëri, Skënderbeu dhe populli i tij luftëtar janë përshkruar në kushtet e mëposhtme : "Toka e Shqipërisë ! ku Iskander rose, Theme e rinj, dhe fener i urtë, dhe ai adash e tij, të cilit All-habitur armiqve të zvogëluar nga veprat e tij të emprize kalorësiak : Toka e Shqipërisë ! më lejoni të bëj sytë e minave Në ty, ti infermiere i thyer i papërsëritshëm ushtarak Thënë shkurt ! Kryq zbret, minaret e tua dalin, Dhe shkëlqen zbehtë hënë në lugore, Përmes zabel shumë një selvi brenda ken çdo qytetit. "Canto II, XXXVIII." Ashpra janë fëmijët e Shqipërisë, por ato nuk mungojnë virtytet, ishin ato virtyte më të pjekur . Ku është armiku që ndonjëherë e panë prapa tyre? Kush mund të mundohem ashtu edhe të luftës duroj? tyre amtare fastnesses nuk më të sigurt se ata në kohën e trazuar të dyshimta duhet : zemërimin e tyre si vdekjeprurës ! Miqësia e tyre por i sigurt, Kur Mirënjohjes ose ofertat e tyre rrjedh gjak trimëri palëkundur nxiton mbi where'er shefi i tyre mund të çojë. " Canto II, LXV.George Castriot, i mbiquajtur Skenderbe, Mbret i Shqipërisë.

Ludvig Holberg, një shkrimtar danez dhe filozof, pohoi se Skënderbeu është një nga gjeneralët më të mëdhenjë në histori.[69] Sir William Temple konsiderohet Skënderbeu të jetë një nga të shtatë krerët më të madh pa një kurorë, së bashku me Belisarius, Flavius Aetius, Gjon Huniadi, Gonzalo Fernández de Cordoba, Farnese Aleksandër, dhe William Heshtur.

Barok kompozitorit italian Antonio Vivaldi përbërë një opere me titull Skënderbeu (e parë e interpretuar 1718). Një tjetër opera me titull Skënderbeu ishte i përbërë nga shekulli 18 frëngjisht kompozitorit François Francœur (e parë e interpretuar 1763).

Skënderbeu në film

Mbi jetën e Skënderbeut është xhiruar edhe një film me emrin e njëjtë (Velikiy voin Albanii Skanderbeg).

Mirënjohje

Figura e Skënderbeut në art

Skeda:SkenderbeuKruje.jpg
Statuja e Skënderbeut në Krujë

Projekti kulturor Itali-Shqipëri "A.C.C.I.A ARTE" organizoi me datë 1 gusht 2006 një konferencë shkencore me titull “Shqiponja dhe gjysmëhëna”. Në këtë sesion studiues e pedagogë shqiptarë e italianë diskutuan mbi praninë e figurës së heroit kombëtar Gjergj Kastriot Skënderbeu në veprat letrare dhe ato muzikore, në shekuj. Referuan gjuhëtari Gjovalin shkurtaj, Mario Spedicato, pedagog në Universitetin e Leçes, Alessandro Laporta, drejtor i bibliotekës së provincës së Leçes, muzikologët Luisa Cosi dhe Corrado De Bernart, e shumë të tjerë.

Shiko dhe

Referencat

  1. ^ Dani, Doan (2016). Shpikja e Mesjetës: Vetja dhe Tjetri në medievistikën shqiptare. Tiranë: Pika pa sipërfaqe. fq. 96–97, 104. ISBN 978-9928-185-30-3. 96-7 «... traktati sanksiononte sovranitetin e Alfonsit V mbi zotërimet e Skënderbeut, praninë e një garnizoni katalans dhe të një guvernatori në Krujë. (Cerone, La politica orientale di Alfonso di Aragona)» 104: «Juristi Luarasi pohon se «nga pikëpamja formalo-juridike, ai ishte një traktat vasaliteti», por «vasaliteti i pranuar në parim ishte i fazuar dhe i kushtëzuar» sepse do të realizohej në dy etapa, ku e para «ishte dorëzimi simbolik i qytetit dhe i kështjellës së Krujës, i cili kushtëzohej nga ndihma financiare që do të jepte Alfonsi i Napolit», dhe vetëm në një fazë të dytë, «pas çlirimit të plotë të Shqipërisë nga turqit, do të bëhej prej Skënderbeut ceremoniali përkatës (betimi dhe homazhi), si dhe do të fillonte pagimi i tributit». {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ a b Anamali, Skënder (2002), Historia e popullit shqiptar në katër vëllime, vëll. I, Botimet Toena, fq. 379, OCLC 52411919 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Donald Edgar Pitcher (1972). An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century. Brill Archive. fq. 88. GGKEY:4CFA3RCNXRP. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Housley, Norman. The later Crusades, 1274–1580: from Lyons to Alcazar. Oxford university press. fq. 90. ISBN 978-0-19-822136-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Frazee, Charles A. (2006-06-22). Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453–1923. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-02700-7. Marrë më 20 prill 2012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  6. ^ Fine, John Van Antwerp (1994), The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, University of Michigan Press, ISBN 978-0-472-08260-5 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Simeon Ljubić (1875). Listine o odnošajih izmedju južnoga slavenstva i Mletačke Republike: Od godine 1403 do 1409. Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti. fq. 120–. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Du Fresne, Historia Byzantina Familiae Byzantinae, 1688
  9. ^ Moore, Clement Clarke (1850), George Castriot, Surnamed Scanderbeg, King of Albania, New York: D. Appleton & Co., OCLC 397003 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Michaelides, Constantine E. (30 nëntor 2003). The Aegean crucible: tracing vernacular architecture in post-Byzantine centuries. Delos Press. fq. 118. ISBN 978-0-9729723-0-7. Marrë më 24 mars 2012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  11. ^ von Thallóczy, Ludwig (1916), Illyrisch-albanische Forschungen (në German), Konstantin Jireček; Milan von Šufflay; Theodor A Ippen; Ernst C Sedlmayr, MÜNCHEN UND LEIPZIG: VERLAG VON DüNCKER & HUMBLOT, fq. 80, OCLC 10224971{{citation}}: Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja)
  12. ^ Noli, Fan S. (1947), George Castrioti Scanderbeg (1405–1468), International Universities Press, OCLC 732882 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Masson, Margaret (1954), The unwritten law in Albania, University Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Hodgkinson, Harry (2005), Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero, I. B. Tauris, ISBN 1-85043-941-9 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Jovanović, Gordana (1990). "Starosrpski jezik u dva pisma Đurđa Kastriota Dubrovčanima". Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji. Cetinje: Rastko. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Rosser, John Hutchins (2001), Historical dictionary of Byzantium, Scarecrow Press, ISBN 978-0-8108-3979-3 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Viktor Novak (1936). Jugoslovenski istoriski časopis. Jugoslovensko istorisko društvo. fq. 410. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Konrad Clewing; Oliver Jens Schmitt; Edgar Hösch (2005). Südosteuropa: von vormoderner Vielfalt und nationalstaatlicher Vereinheitlichung : Festschrift für Edgar Hösch. Oldenbourg Verlag. fq. 150. ISBN 978-3-486-57888-1. Marrë më 20 korrik 2013. Zorzi Castrioti, Signor de Croia {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  19. ^ Frashëri 2002, pp. 54–62
  20. ^ Frashëri 2002, pp. 62–66
  21. ^ Frashëri 2002, pp. 72–77
  22. ^ [1]

Lidhje të jashtme

Video lidhje

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Skënderbeu&oldid=1880621"