Vuthaj: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
vNo edit summary
v përmirsim i disa gabimeve gramatikore dhe disa detajeve te vogla
Rreshti 20: Rreshti 20:
== Etimologjia e emrit ==
== Etimologjia e emrit ==


Kjo trevë etnike [[shqiptar]]e qysh ne lashtësi ka qene e njohur me emrin "Vuthaj" ose "Katundi Vuthaj". Por, duke pasur parasysh shtrirjen, kompaktësinë e territorit dhe te banorëve, distancën nga njeri katund tek tjetri, themi se është një krahinë e vogël shqiptare ne zemër te alpeve, me bukuri mahnitëse, me karakteristika lokale te veçanta.
Kjo trevë etnike [[shqiptar]]e qysh lashtësi ka qenë e njohur me emrin "Vuthaj" ose "Katundi Vuthaj". Por, duke pasur parasysh shtrirjen, kompaktësinë e territorit dhe banorëve, distancën nga njëri fshat tek tjetri, themi se është një krahinë e vogël shqiptare zemër alpeve, me bukuri mahnitëse, me karakteristika lokale veçanta.


Etimologjie e toponimit "Vuthaj" e ka trajtuar edhe Prof. [[Eqerem Çabej]]. Ai thotë se ky toponim vjen nga fjalët : "I vute", "i pervute".
Etimologjinë e toponimit "Vuthaj" e ka trajtuar edhe Prof. [[Eqerem Çabej]]. Ai thotë se ky toponim vjen nga fjalët : "I vute", "i pervute".


Etnografe sllav qe kane shkruar për ato krahina, toponimin "Vuthaj" e kane zëvendësue me toponimin "Vusanje". Kuptohet se qëllimi i tyre ka qene e mbetet teoria absurde "se këto vende kanë qen te pa banuara, se Vuthjanët Kelmendas nuk janë autoktone ne këto treva, por ardhacak..." Dihet se sllaveve u mungon tingulli "th", prandaj nuk mund ta shqiptojnë si te tille. Për këtë arsye ata ndoshta e kane zëvendësue me tingullin "S". Ata toponimin "Vusanje" mundohen ta shpjegojnë me fjalën "vuk" (ujk), e cila thonë ata, më vonë ka evoluar në "Vusanje". Ky i ashtuquajtur shpjegim është i pa bazuar, absurd dhe i papranueshëm.
Etnografë sllav kanë shkruar për ato krahina, toponimin "Vuthaj" e kanë zëvendësuar me toponimin "Vusanje". Kuptohet se qëllimi i tyre ka qenë dhe mbetet teoria absurde që: "këto vende kanë qenë pa banuara, sipas tyre Vuthjanët pra popullata shqiptare nuk janë autokton atë vendë".Është e njohur gjuhën sllave(në gjuhën serbe) mungon tingulli fonetik "th", prandaj nuk mund ta shqiptojnë si tillë. Për këtë arsye qeverisja lokale kohë më parë ndoshta e kanë zëvendësuar me tingullin "S".
Ata toponimin "Vusanje" mundohen ta shpjegojnë me fjalën "vuk" (ujk), e cila sipas tyre, më vonë ka evoluar në "Vusanje". Ky i ashtuquajtur shpjegim është i pa bazuar, absurd dhe i papranueshëm.


Ne dokumentet e shkruara toponimin ne fjale e takojmë qysh në [[Shekulli XIII|shek. XIII]], ne trajtën "Vutkagni" ose "Vutkaj", edhe ky fakt hedh poshtë si te pabazuar emërtimin sllav "Vusanje". Mandej, duhet shtuar se shumë serbisht folës që e ndëgjojnë për herë të parë kËtë toponim në [[Gjuha shqipe|gjuhen shqipe]] e shqiptojnë "Vutaj" ose "Vut-Haj".
Ne dokumentet e shkruara toponimin fjalë e takojmë qysh në [[Shekulli XIII|shek. XIII]], trajtën "Vutkagni" ose "Vutkaj", edhe ky fakt hedh poshtë si pabazuar emërtimin sllav "Vusanje". Mandej, duhet shtuar se shumë serbisht folës që e ndëgjojnë për herë të parë këtë toponim në [[Gjuha shqipe|gjuhen shqipe]] e shqiptojnë "Vutaj" ose "Vut-Haj".


=== Etimologjia popullore ===
=== Etimologjia popullore ===


Nderkaq, në Vuthaj brez pas brezi është ruajtur dhe përcjelle neper shekuj legjenda e "Vajzes Vuthit". Kjo legjendë përmban shumë të dhana toponomastike të ruajtura deri ne ditët tona, qe te moshuarit i tregonin shume shpesh, madje me krenari duke pohuar se rrjedhin nga një fis i lashte Shqiptar.
Ndërkaq, në Vuthaj brez pas brezi është ruajtur dhe përcjellë nëpër shekuj legjenda e "Vajzes Vuthit". Kjo legjendë përmban shumë të dhana toponomastike të ruajtura deri ditët tona, moshuarit i tregonin shumë shpesh, madje me krenari duke pohuar se rrjedhin nga një fis i lashtë Shqiptar.


== Pak histori ==
== Pak histori ==


[[10 qershor]] [[1878]] : Përpjekjet e atdhetarëve te shquar te kombit tone për liri e pavarësi u kurorëzuan me, KRIJIMIN E LIDHJES SHQIPTARE TE PRIZERENIT me 10 qershor 1878. Njeri prej themeluesve te saj ka qene edhe ALI BEG GUCIA. Me këtë rast duhet ti evokojmë disa nga kujtimet e shumta popullore te ruajtura dhe te transmetuar brezpas brezi ne kuvendet shkollë te Odes Burrave. Dihet se njëra nga krahinat ma te rrezikuara te truellit shqiptar ne ato vite ishin Plava E gucia. Kjo krahin ne atë periudhe, sipas te dhanave qe disponojm, perbahej nga dy qytete te vogla, gucia me 4000 dhe Plava me 3500 banore si dhe nga 29 fshatra. Ne baze te vendimeve te traktit te Shen stefanit si dhe te vendimeve te Kongresit te Berlinit, kjo Krahin Shqiptare duhej t'i aneksohej Malit zi. Ne lidhje me kto ngjarje kujtesa popullore na sjell edhe dy fakte te tjera : Kur knjazi i karadakut shkoj ne [[Stamboll]] te Sulltanit me lyp pak tok i tha : Padishah i neruem dhe i derguem prej zotit ne tok me i ba mir gjines, ju e dini se ne jetojm ne ni vend te vogel e te shkrete, me buk e pa buk, me uj e pa uje. Atje gjinja po me desin e bagetia po me cofin.Prandaj te lutem ba me rahmet e ma jep ni ven ci t'kete ni pus me uje, ku gjinja e bagetia te ken munsi me pi. Po ku asht ky vend ci munem me ta dhan ty o knjaz i Karadakut?- pyeti sulltani. Ky ven asht ne hydyt me mua. Aty asht ni I'gate e vogel e ai uje mue me del boll per gjin e bageti. Pra ba me rahmet e ma jep se gjinja e atij veni nuk kane me cue krye, e kur ta shohin fermanin me mehyrin tan, kan me ju lut zotit per jetgjatesin e tuaj. dhe sulltani, "rahmetliu i madh" ne ni kohe kur po i knohej talkini i funit, e mashtroi knjazin. Në Malsi te madhe ky moment është dhëne nga anonimi popullor ne ketë formë;
[[10 qershor]] [[1878]] : Përpjekjet e atdhetarëve shquar kombit tonë për liri e pamvarësi u kurorëzuan me, KRIJIMIN E LIDHJES SHQIPTARE PRIZERENIT me 10 qershor 1878. Njëri prej themeluesve saj ka qenë edhe ALI BEG GUCIA. Me këtë rast duhet ti evokojmë disa nga kujtimet e shumta popullore ruajtura dhe transmetuar brezpas brezi kuvend, shkollë dhe Oda burrave. Dihet se njëra nga krahinat ma rrezikuara trojeve shqiptare ato vite ishin Plava E gucia. Kjo krahin atë periudhë, sipas dhanave disponojm, ishte përbër nga dy qytete vogla, gucia me 4000 dhe Plava me 3500 banorë si dhe nga 29 fshatra. baze vendimeve traktatit Shën stefanit si dhe vendimeve Kongresit Berlinit, kjo krahinë Shqiptare duhej t'i aneksohej Malit zi. lidhje me kto ngjarje kujtesa popullore na sjell edhe dy fakte tjera : Kur knjazi i karadakut shkoj [[Stamboll]] te Sulltani me i lyp pak tok i tha : Padishah i neruem dhe i derguem prej zotit tokë me i ba mir gjines, ju e dini se ne jetojmë ni vend vogel e shkretë, me bukë e pa bukë, me ujë e pa ujë. Atje gjinja po me desin e bagëtia po cofin.Prandaj lutem ba me rahmet e ma jep ni ven ci t'kete ni pus me ujë, ku gjinja e bagetia ken munsi me pi. Po ku asht ky vend ci munem me ta dhan ty o knjaz i Karadakut?- pyeti sulltani. Ky ven asht ne hydyt me mua. Aty asht ni I'gate e vogel e ai uje mue me del boll per gjin e bageti. Pra ba me rahmet e ma jep se gjinja e atij veni nuk kane me cue krye, e kur ta shohin fermanin me mehyrin tan, kan me ju lut zotit per jetgjatesin e tuaj. dhe sulltani, "rahmetliu i madh" ne ni kohe kur po i knohej talkini i funit, e mashtroi knjazin. Në Malsi te madhe ky moment është dhëne nga anonimi popullor ne ketë formë;


ishte kan knjazi i malit t'zi
ishte kan knjazi i malit t'zi
Rreshti 42: Rreshti 43:
llaf me te shoqen ci po ban
llaf me te shoqen ci po ban


Nga sa u tha me sipër, duket qarete se sulltani ishte i gatshem për ta prenue coptimin e tokave shqiptare, për te shpetuar cka mun te shpetohet nga Perandorija e kalbur osmane. Kurse knjazi i karadakut ishte nje lypsar dredharak dhe mashtrues qe kerkonte zgjerimin territorial ne dem te trojeve Shqiptare, duke shfrytezuar rrethanat e krijuara. Kurse, populli i rrezikuar i ksaj krahine, ne ate kohe i përgjigjej Sulltan Muratit dhe Knjazit te karadakut :
Nga sa u tha me sipër, duket qartë se sulltani ishte i gatshëm për ta prenuar coptimin(ndarjen) e tokave shqiptare, për shpëtuar çka mund shpëtohet nga Perandoria e kalbur osmane. Kurse knjazi i karadakut ishte një lypsar dredharak dhe mashtrues kërkonte zgjerimin territorial dëm trojeve Shqiptare, duke shfrytëzuar rrethanat e krijuara. Kurse, populli i rrezikuar i ksaj krahine, atë kohe i përgjigjej Sulltan Muratit dhe Knjazit karadakut :


u hap lajmi ne t'kater anet
u hap lajmi ne t'kater anet
Rreshti 54: Rreshti 55:
Toke e qiell do me i perpi.
Toke e qiell do me i perpi.


Anonimi popullor e jep lajmin ogurzi se armiku i vdekur asht çuar dhe kerkoje te na robroj përsëri, prandaj duhet qite kushtrimi, duke thane :
Anonimi popullor e jep lajmin ogurzi se armiku i vdekur është çuar dhe kërkoj na robroj përsëri, prandaj duhet qite kushtrimi, duke thënë:


Merrni vesh Shqiptari,
Merrni vesh Shqiptari,
Rreshti 64: Rreshti 65:
Pej ne shtat e shtatedhet vjec.
Pej ne shtat e shtatedhet vjec.


Dhe, populli i kësaj krahine te rrezikuar i përgjigjet thirrjes, duke organizuar kuvendin e par ne lidhje me këto ngjarje ne Livadh te kovacit, pran një guri, i cili ruhet deri ne ditët tona si monument i kësaj ngjarje te shënuar. Ne këtë kuvend popullor mori pjesë populli dhe parija, te kryesuar nga Ali Begu. ALi Begu njoftoj lajmin ogurzi me këto fjale : "Burra, ju baj me dije se baba mret na shiti ne Stamboll te i huaji". Kurse njerëzit qe ishin te tubuar me një zë iu përgjigjen : "sulltan murati munet me shit tokat e tij se tonat pa dek na te tan jo". Ndërsa rapsodi popullor këtë moment kritik, e perjetsonne vargjet :
Dhe, populli i kësaj krahine rrëzikuar i përgjigjen thirrjes, duke organizuar kuvendin e parë lidhje me këto ngjarje Livadh kovacit, pran një guri, i cili ruhet deri ditët tona si monument i kësaj ngjarje shënuar. Ne këtë kuvend popullor mori pjesë populli dhe partia, kryesuar nga Ali Begu. Ali Begu njoftoj lajmin ogurzi(indirekt) me këto fjalë: "Burra, ju baj me dije se baba mret na shiti Stamboll te i huaji". Kurse njerëzit ishin tubuar me një zë iu përgjigjen : "sulltan murati munet me shit tokat e tij se tonat pa dek na te tan jo". Ndërsa rapsodi popullor këtë moment kritik, e përjetëson vargjet:


Ali Begu ni burr drague,
Ali Begu ni burr drague,


Kurr ma gusht nuk kish qillue,
Kurr ma ngusht nuk kish qillue,


fill për pe u kish kallxue :
fill për pe u kish kallxue :
Rreshti 74: Rreshti 75:
-Mreti turk na ka tradhtue !
-Mreti turk na ka tradhtue !


Kuptohet se gjendja e krijuar ishte shumë e rende dhe zgjidhja kërkonte urtesi e trimeri, por ma shumë se çdo gja tjetër kërkonte bashkimin e armëve, prandaj ai, Ali Begu, sikurse na thotë anonimi popullore, u drejtohet te pranimshve :
Kuptohet se gjendja e krijuar ishte shumë e rëndë dhe zgjidhja kërkonte urtësi(menquri) e trimeri(kurajo), por ma shumë se çdo gjë tjetër kërkonte bashkimin e armëve, prandaj ai, Ali Begu, sikurse na thotë gojdhëna popullore, u drejtohet pranishmëve :


Folni trima , folni Sokola
Folni trima , folni Sokola
Rreshti 80: Rreshti 81:
...................................
...................................


dhe për ta tregua barrën e madhe qe duhej ta përballoje populli Shqiptar, ne veçanti banoret e ktyne trevave anonimi e vazhdon :
dhe për treguar barrën e madhe duhej ta përballoj populli Shqiptar, veçanti banorët e këtyre trojeve ,tregimi vazhdon:


Me ne a veç Zoti e Ora
Me ne a veç Zoti e Ora
......................
......................
Por, të gjithë të pranishmit shprehin besimin e tyre se shqiptarët të mësuar me luftëra të pandërprera kundër pushtuesve të ndryshëm, të bashkuar me besa- besë, do të luftojnë, të mbrojmë Trojet e veta, nderin dhe burrërinë shqiptare.
Por, të gjithë të pranishëm shprehin besimin e tyre se shqiptarët të mësuar me luftëra të pandërprera kundër pushtuesve të ndryshëm, të bashkuar me besa- besë, do të luftojnë, të mbrojmë Trojet e veta, nderin dhe burrërinë shqiptare.


Ndërkohë, sikurse thamë, me 10 qershor 1878 ishte themeluar Lidhja Shqiptare e Prizerenit, e cila shënonte një nga fitoret më të mëdha të popullit shqiptar pas një robërije shumëshekullore. Njëkosisht ishte frymzim, shpresë dhe besim se trojet shqiptare të rrezikuara tani do të mbroheshin nga kjo lidhje, nga i gjithë populli shqiptar. Me këtë shpresë dhe me këtë besim u kthye Ali Begu në Guci nga Kuvendi i Prizerenit. Posa arriti në Guci ai organizoi mbledhjen tek Kërshi i Kalasë në Kërshllahe.
Ndërkohë, sikurse thamë, me 10 qershor 1878 ishte themeluar Lidhja Shqiptare e Prizerenit, e cila shënonte një nga fitoret më të mëdha të popullit shqiptar pas një robërije shumëshekullore. Njëkohësisht ishte frymzim, shpresë dhe besim se trojet shqiptare të rrezikuara tani do të mbroheshin nga kjo lidhje, nga i gjithë populli shqiptar. Me këtë shpresë dhe me këtë besim u kthy Ali Begu në Guci nga Kuvendi i Prizerenit. Sapo arriti në Guci ai organizoi mbledhjen tek Kërshi i Kalasë në Kërshllahe.


Ndërkohë, Ali Begu kishte marrë një letër nga knjaz Nikolla. Ai, sipas kujtesës popullore, në atë letër shkruente : "Mue mreti i Stambollit mi ka dhanë Plavë e Guci. Un do ti marr, por due me i marrë pa gjak e kjo varet prej jush. Prandaj due me një fjalën tuej, si doni me m' pritë, si mik apo si anmik ? Un jam gati për të dyja".
Ndërkohë, Ali Begu kishte marrë një letër nga knjaz Nikolla. Ai, sipas kujtesës popullore, në atë letër ishte shkruar : "Mue mreti i Stambollit mi ka dhanë Plavë e Guci. Un do ti marr, por due me i marrë pa gjak e kjo varet prej jush. Prandaj due me një fjalën tuej, si doni me m' pritë, si mik apo si armik ? Un jam gati për të dyja".


== Gjeografia ==
== Gjeografia ==


Kjo treve përfshin një territor pak a shumë te madh me lugina e vende te buta, me bjeshkë livadhore dhe gerdhatore nga Burimi i Valbones deri tek Burimi e Ali Pashe Gucisë, nga liqeni i shtarës deri tek Guri i Gjon Bales, nga Guri i Sahatit deri te shkalla e Vuthit.
Këto troje përfshijnë një territor pak a shumë madh me lugina e vende bujqësore, me bjeshkë livadhe dhe gerdhe nga Burimi i Valbones deri tek Burimi e Ali Pashe Gucisë, nga liqeni i shtarës deri tek Guri i Gjon Bales, nga Guri i Sahatit deri te shkalla e Vuthit.


Treva Vuthjane përmbahet nga këto vendbanime (fshatra) te përhershme : Valbona, Katuni i Epërm (sipërm), Ceremi, GjonBalajt, Qosajt, Kukajt, Hakajt dhe Zabeli.
Treva Vuthjane përbëhen nga këto vendbanime (fshatra) përhershme : Valbona, Katuni i Epërm (sipërm), Ceremi, GjonBalajt, Qosajt, Kukajt, Hakajt dhe Zabeli.


Oshtë pjesë përbërëse e Kelmendit te hershem. Kufizohet me treva te tjera shqiptare : Malësia e Gjakovës, Dukagjinin, Bjeshkët e Kelmendit te Gurit, Gucinë dhe Plavën.
Është pjesë përbërëse e Kelmendit hershëm. Kufizohet me treva tjera shqiptare : Malësia e Gjakovës, Dukagjinin, Bjeshkët e Kelmendit Gurit, Gucinë dhe Plavën.


Prandaj themi se kjo trevë përbëhet nga një territor kompakt, me bjeshkë e vrri te lidhura mjedis tyre.
Prandaj themi se kjo trevë përbëhet nga një territor kompakt, me bjeshkë e vrri lidhura në mes tyre.


== Ekonomia ==
== Ekonomia ==
Vuthaj si fshat për shum vite me radhë nga aspekti ekonomik është varur nga bujqësia, hoteleria dhe turizmi.

Nga bujqësia vlerësohet të cekët: Pemtaria, blegtoria, bletaria etj
Ndërsa për mikpritje përkujdesen vendasit me motele,hotele dhe restorante me kuzhinë tradicionale shqiptare.
Qeverisja lokale është e përkushtuar për të ofruar infrastrukturë dhe qasje direkte në fshat në pashkpunim me investitor dhe mërgimtarë.
Sipas statistikave lokale turizmi është më i theksuar gjat muajve të verës, ku mbahen festivale me muzikë dhe valle shqipëtare.
== Demografia ==
== Demografia ==
Popullsia është shqiptare. Popullata shqiptare në Vuthaj viteve të fundit është mpakur shqetësueshëm si rrjedhojë e emigrimit të vazhdueshëm për në SHBA dhe vende të tjera perëndimore.
Popullsia është shqiptare. Popullata shqiptare në Vuthaj viteve të fundit është zvogëluar shqetësueshëm si rrjedhojë e emigrimit të vazhdueshëm për në SHBA dhe vende të tjera perëndimore.


Interesante mbetet qe popullsia është e bindur për disa zona ku kane jetuar fise katolike apo fiset janë konvertuar.
Interesant mbetet fakti popullsia është e bindur për disa zona dikurë atje kan jetuar vetëm fise katolike apo se ato fise janë konvertuar.


Mbiemrat qe hasen sot me se tepërmi ne këtë krahine janë : ...
Mbiemrat hasen sot shum këtë krahinë janë :
- Gjonbalaj (Đonbaljaj / Đonbalić) ,
- Bruçaj (Bruncaj / Brucaj),
- Ulaj (Uljaj/Uljević),
- Ahmetaj(Ahmetaj / Ahmetović),
- Vuçetaj (Vučetaj and Vučetović),
- Çelaj (Čeljaj / Čelić) etj.


=== Statistikat ===
=== Statistikat ===
Rreshti 131: Rreshti 142:


== Kultura ==
== Kultura ==
Kultura në vuthaj është ndikuar dhe ndikohet kryesisht nga rajoni dhe afërsia gjeografike me qytet më të afërta.
Gjuha, folklori si dhe zakonet e ndryshe në fshatin Vuthaj ngjasojnë me vendet e tjera me popullsi shqiptare si në Kosovë(qyteti të Pejes), Shqipëri apo sikurse në Beran, Rozhajë, Hakaj, Martinaj ,pra në qytete dhe rajone të republikes malazeze.
Gjuha shqipe që flitet në këtë rajon ka një dialekt veçues që nuk ekziston në këtë formë në qytete të tjera me popullatë shqiptare.
Nga muzika autentike vendase si instrumente muzikore përdoren fylli dhe lahuta, në vallëzim me muzikë folklorike veçohet vallja kosovare ose valle e rugovës dhe e rajonit të dugagjinit.


== Politika ==
== Politika ==

Versioni i datës 10 gusht 2018 02:09

Stampa:Infobox MNE fshat

Vuthaj është vendbanim i komunës së Gucisë.

Etimologjia e emrit

Kjo trevë etnike shqiptare qysh në lashtësi ka qenë e njohur me emrin "Vuthaj" ose "Katundi Vuthaj". Por, duke pasur parasysh shtrirjen, kompaktësinë e territorit dhe të banorëve, distancën nga njëri fshat tek tjetri, themi se është një krahinë e vogël shqiptare në zemër të alpeve, me bukuri mahnitëse, me karakteristika lokale të veçanta.

Etimologjinë e toponimit "Vuthaj" e ka trajtuar edhe Prof. Eqerem Çabej. Ai thotë se ky toponim vjen nga fjalët : "I vute", "i pervute".

Etnografë sllav që kanë shkruar për ato krahina, toponimin "Vuthaj" e kanë zëvendësuar me toponimin "Vusanje". Kuptohet se qëllimi i tyre ka qenë dhe mbetet teoria absurde që: "këto vende kanë qenë të pa banuara, sipas tyre Vuthjanët pra popullata shqiptare nuk janë autokton në atë vendë".Është e njohur që në gjuhën sllave(në gjuhën serbe) mungon tingulli fonetik "th", prandaj nuk mund ta shqiptojnë si të tillë. Për këtë arsye qeverisja lokale kohë më parë ndoshta e kanë zëvendësuar me tingullin "S". Ata toponimin "Vusanje" mundohen ta shpjegojnë me fjalën "vuk" (ujk), e cila sipas tyre, më vonë ka evoluar në "Vusanje". Ky i ashtuquajtur shpjegim është i pa bazuar, absurd dhe i papranueshëm.

Ne dokumentet e shkruara toponimin në fjalë e takojmë qysh në shek. XIII, në trajtën "Vutkagni" ose "Vutkaj", edhe ky fakt hedh poshtë si të pabazuar emërtimin sllav "Vusanje". Mandej, duhet shtuar se shumë serbisht folës që e ndëgjojnë për herë të parë këtë toponim në gjuhen shqipe e shqiptojnë "Vutaj" ose "Vut-Haj".

Etimologjia popullore

Ndërkaq, në Vuthaj brez pas brezi është ruajtur dhe përcjellë nëpër shekuj legjenda e "Vajzes Vuthit". Kjo legjendë përmban shumë të dhana toponomastike të ruajtura deri në ditët tona, që të moshuarit i tregonin shumë shpesh, madje me krenari duke pohuar se rrjedhin nga një fis i lashtë Shqiptar.

Pak histori

10 qershor 1878 : Përpjekjet e atdhetarëve të shquar të kombit tonë për liri e pamvarësi u kurorëzuan me, KRIJIMIN E LIDHJES SHQIPTARE TË PRIZERENIT me 10 qershor 1878. Njëri prej themeluesve të saj ka qenë edhe ALI BEG GUCIA. Me këtë rast duhet ti evokojmë disa nga kujtimet e shumta popullore të ruajtura dhe të transmetuar brezpas brezi në kuvend, shkollë dhe Oda të burrave. Dihet se njëra nga krahinat ma të rrezikuara të trojeve shqiptare në ato vite ishin Plava E gucia. Kjo krahin në atë periudhë, sipas të dhanave që disponojm, ishte përbër nga dy qytete të vogla, gucia me 4000 dhe Plava me 3500 banorë si dhe nga 29 fshatra. Në baze të vendimeve të traktatit të Shën stefanit si dhe të vendimeve të Kongresit të Berlinit, kjo krahinë Shqiptare duhej t'i aneksohej Malit zi. Në lidhje me kto ngjarje kujtesa popullore na sjell edhe dy fakte të tjera : Kur knjazi i karadakut shkoj në Stamboll te Sulltani me i lyp pak tok i tha : Padishah i neruem dhe i derguem prej zotit në tokë me i ba mir gjines, ju e dini se ne jetojmë në ni vend të vogel e të shkretë, me bukë e pa bukë, me ujë e pa ujë. Atje gjinja po me desin e bagëtia po më cofin.Prandaj të lutem ba me rahmet e ma jep ni ven ci t'kete ni pus me ujë, ku gjinja e bagetia të ken munsi me pi. Po ku asht ky vend ci munem me ta dhan ty o knjaz i Karadakut?- pyeti sulltani. Ky ven asht ne hydyt me mua. Aty asht ni I'gate e vogel e ai uje mue me del boll per gjin e bageti. Pra ba me rahmet e ma jep se gjinja e atij veni nuk kane me cue krye, e kur ta shohin fermanin me mehyrin tan, kan me ju lut zotit per jetgjatesin e tuaj. dhe sulltani, "rahmetliu i madh" ne ni kohe kur po i knohej talkini i funit, e mashtroi knjazin. Në Malsi te madhe ky moment është dhëne nga anonimi popullor ne ketë formë;

ishte kan knjazi i malit t'zi

ishte cue nade ne sabah

llaf me te shoqen ci po ban

Nga sa u tha me sipër, duket qartë se sulltani ishte i gatshëm për ta prenuar coptimin(ndarjen) e tokave shqiptare, për të shpëtuar çka mund të shpëtohet nga Perandoria e kalbur osmane. Kurse knjazi i karadakut ishte një lypsar dredharak dhe mashtrues që kërkonte zgjerimin territorial në dëm të trojeve Shqiptare, duke shfrytëzuar rrethanat e krijuara. Kurse, populli i rrezikuar i ksaj krahine, në atë kohe i përgjigjej Sulltan Muratit dhe Knjazit të karadakut :

u hap lajmi ne t'kater anet

thone a cue nje vampir,

e ka emnin shen stefan,

E pat vorrin ne turqi,

Toke e qiell do me i perpi.

Anonimi popullor e jep lajmin ogurzi se armiku i vdekur është çuar dhe kërkoj të na robroj përsëri, prandaj duhet qite kushtrimi, duke thënë:

Merrni vesh Shqiptari,

Me u bashkue i madh e thmi

Me u bashkue Shqiptarët krejt,

Pej ne shtat e shtatedhet vjec.

Dhe, populli i kësaj krahine të rrëzikuar i përgjigjen thirrjes, duke organizuar kuvendin e parë në lidhje me këto ngjarje në Livadh të kovacit, pran një guri, i cili ruhet deri në ditët tona si monument i kësaj ngjarje të shënuar. Ne këtë kuvend popullor mori pjesë populli dhe partia, të kryesuar nga Ali Begu. Ali Begu njoftoj lajmin ogurzi(indirekt) me këto fjalë: "Burra, ju baj me dije se baba mret na shiti në Stamboll te i huaji". Kurse njerëzit që ishin të tubuar me një zë iu përgjigjen : "sulltan murati munet me shit tokat e tij se tonat pa dek na te tan jo". Ndërsa rapsodi popullor këtë moment kritik, e përjetëson vargjet:

Ali Begu ni burr drague,

Kurr ma ngusht nuk kish qillue,

fill për pe u kish kallxue :

-Mreti turk na ka tradhtue !

Kuptohet se gjendja e krijuar ishte shumë e rëndë dhe zgjidhja kërkonte urtësi(menquri) e trimeri(kurajo), por ma shumë se çdo gjë tjetër kërkonte bashkimin e armëve, prandaj ai, Ali Begu, sikurse na thotë gojdhëna popullore, u drejtohet të pranishmëve :

Folni trima , folni Sokola

...................................

dhe për të treguar barrën e madhe që duhej ta përballoj populli Shqiptar, në veçanti banorët e këtyre trojeve ,tregimi vazhdon:

Me ne a veç Zoti e Ora ...................... Por, të gjithë të pranishëm shprehin besimin e tyre se shqiptarët të mësuar me luftëra të pandërprera kundër pushtuesve të ndryshëm, të bashkuar me besa- besë, do të luftojnë, të mbrojmë Trojet e veta, nderin dhe burrërinë shqiptare.

Ndërkohë, sikurse thamë, me 10 qershor 1878 ishte themeluar Lidhja Shqiptare e Prizerenit, e cila shënonte një nga fitoret më të mëdha të popullit shqiptar pas një robërije shumëshekullore. Njëkohësisht ishte frymzim, shpresë dhe besim se trojet shqiptare të rrezikuara tani do të mbroheshin nga kjo lidhje, nga i gjithë populli shqiptar. Me këtë shpresë dhe me këtë besim u kthy Ali Begu në Guci nga Kuvendi i Prizerenit. Sapo arriti në Guci ai organizoi mbledhjen tek Kërshi i Kalasë në Kërshllahe.

Ndërkohë, Ali Begu kishte marrë një letër nga knjaz Nikolla. Ai, sipas kujtesës popullore, në atë letër ishte shkruar : "Mue mreti i Stambollit mi ka dhanë Plavë e Guci. Un do ti marr, por due me i marrë pa gjak e kjo varet prej jush. Prandaj due me një fjalën tuej, si doni me m' pritë, si mik apo si armik ? Un jam gati për të dyja".

Gjeografia

Këto troje përfshijnë një territor pak a shumë të madh me lugina e vende bujqësore, me bjeshkë livadhe dhe gerdhe nga Burimi i Valbones deri tek Burimi e Ali Pashe Gucisë, nga liqeni i shtarës deri tek Guri i Gjon Bales, nga Guri i Sahatit deri te shkalla e Vuthit.

Treva Vuthjane përbëhen nga këto vendbanime (fshatra) të përhershme : Valbona, Katuni i Epërm (sipërm), Ceremi, GjonBalajt, Qosajt, Kukajt, Hakajt dhe Zabeli.

Është pjesë përbërëse e Kelmendit të hershëm. Kufizohet me treva të tjera shqiptare : Malësia e Gjakovës, Dukagjinin, Bjeshkët e Kelmendit të Gurit, Gucinë dhe Plavën.

Prandaj themi se kjo trevë përbëhet nga një territor kompakt, me bjeshkë e vrri të lidhura në mes tyre.

Ekonomia

Vuthaj si fshat për shum vite me radhë nga aspekti ekonomik është varur nga bujqësia, hoteleria dhe turizmi. Nga bujqësia vlerësohet të cekët: Pemtaria, blegtoria, bletaria etj Ndërsa për mikpritje përkujdesen vendasit me motele,hotele dhe restorante me kuzhinë tradicionale shqiptare. Qeverisja lokale është e përkushtuar për të ofruar infrastrukturë dhe qasje direkte në fshat në pashkpunim me investitor dhe mërgimtarë. Sipas statistikave lokale turizmi është më i theksuar gjat muajve të verës, ku mbahen festivale me muzikë dhe valle shqipëtare.

Demografia

Popullsia është shqiptare. Popullata shqiptare në Vuthaj viteve të fundit është zvogëluar shqetësueshëm si rrjedhojë e emigrimit të vazhdueshëm për në SHBA dhe vende të tjera perëndimore.

Interesant mbetet fakti që popullsia është e bindur për disa zona që dikurë atje kan jetuar vetëm fise katolike apo se ato fise janë konvertuar.

Mbiemrat që hasen sot më shum në këtë krahinë janë : - Gjonbalaj (Đonbaljaj / Đonbalić) , - Bruçaj (Bruncaj / Brucaj), - Ulaj (Uljaj/Uljević), - Ahmetaj(Ahmetaj / Ahmetović), - Vuçetaj (Vučetaj and Vučetović), - Çelaj (Čeljaj / Čelić) etj.

Statistikat

Viti Popullsia Lëvizja e pop. gjat shek. të XX-të
1948 781
1953 859
1961 935
1971 1103
1981 1399
1991 1103
2003 866

Kultura

Kultura në vuthaj është ndikuar dhe ndikohet kryesisht nga rajoni dhe afërsia gjeografike me qytet më të afërta. Gjuha, folklori si dhe zakonet e ndryshe në fshatin Vuthaj ngjasojnë me vendet e tjera me popullsi shqiptare si në Kosovë(qyteti të Pejes), Shqipëri apo sikurse në Beran, Rozhajë, Hakaj, Martinaj ,pra në qytete dhe rajone të republikes malazeze. Gjuha shqipe që flitet në këtë rajon ka një dialekt veçues që nuk ekziston në këtë formë në qytete të tjera me popullatë shqiptare. Nga muzika autentike vendase si instrumente muzikore përdoren fylli dhe lahuta, në vallëzim me muzikë folklorike veçohet vallja kosovare ose valle e rugovës dhe e rajonit të dugagjinit.

Politika

Mu ne mes te fshatit është vendosur reparti ushtarak i pikës kufitare.

Shiko edhe këtë

Lidhje të jashtme

Lidhje