Ali pashë Gucia: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
vNo edit summary
v U kthyen ndryshimet e GrepfrutAroma (diskutimet) në versionin e fundit nga 51.158.69.142.
Etiketa: Rollback
Rreshti 1: Rreshti 1:
{{Infobox military person
{{Infobox military person
| name = Ali pashë Gucia
| name = Ali pashë Gucia
| image = [[Skeda:Ali Pash Gucia.jpg]]
| image = [[Skeda:Ali Pash Gucia.jpg|200px]]
| caption =
| caption =
| placeofburial_label =
| placeofburial_label =
| placeofburial =
| placeofburial =
| placeofbirth = [[Gucia]], [[Perandoria Osmane]]
| placeofbirth = [[Gucia]], [[Perandoria Osmane]]
| placeofdeath = [[Pejë]], Perandoria Osmane
| placeofdeath = [[Pejë]], [[Vilajeti i Kosovës]], [[Perandoria Osmane]]
| placeofburial_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|display=inline,title}} -->
| placeofburial_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|display=inline,title}} -->
| nickname =
| nickname =
| birth_name = Ali bej Shabanagaj
| birth_name = Ali Shabanagaj
| allegiance = [[Perandoria Osmane]]
| allegiance =[[Lidhja e Prizrenit]]
| branch = [[Lidhja e Prizrenit]]
| branch =[[Lidhja e Prizrenit]]
| serviceyears = 1845-1888
| serviceyears = 1845-1888
| rank = pashë, bejlerbej
| rank =pashë
| servicenumber =
| servicenumber =
| unit =
| unit =
Rreshti 22: Rreshti 22:
| relations =
| relations =
}}
}}
'''Ali pashë Gucia''' ([[1828]] - [[05 mars]] [[1888]]) ishte veprimtar i lëvizjes antiosmane të gjysmës së dytë të shekullit XIX dhe veçanërisht i [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]]. Mori pjesë në kryengritjet që shpërthyen malësorët e veriut kundër politikës tanzimatiste gjatë viteve 60 të shekullit të XIX-të. Kundërshtar tepër aktiv i synimeve shoviniste serbe dhe malazeze ndaj tokave shqiptare. Një ndër nismëtarët e themelimit të [[Lidhja Shqiptare e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]] dhe një nga figurat e dalluara të Këshillit Kombëtar të saj.<ref>http://www.gazetadita.al/kush-ka-qene-ali-pashe-gucia/</ref>
'''Ali pashë Shabanagaj''', i njohur më së shumti si '''Ali pashë Gucia''' ([[1828]] - [[05 mars]] [[1888]]) ka qenë çifligar, funksionar i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] dhe kryetar ushtarak i [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes të Prizrenit]], ku u shqua në krye të aksionit të njësive të Lidhjes në mbrojtje të [[Plava|Plavës]] dhe [[Gucia|Gucisë]].


Për bëmat e tij P. [[Gjergj Fishta]] e paraqet si figurë qendrore te kënga e 8 dhe e përmend edhe te kënga e 9 e veprës së tij ''[[Lahuta e Malcís]]''.<ref name="els2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=j7tLgANw8hAC|title=The highland lute: (Lahuta e malcís) : the Albanian national epic|last=Fishta|first=Gjergj|author2=Robert Elsie|author3=Janice Mathie-Heck|publisher=I.B.Tauris|others=Centre for Albanian Studies (London, England)|year=2005|isbn=1-84511-118-4|pages=65–73}}</ref><ref name="Gawrych62">{{harvnb|Gawrych|2006|p=62.}}</ref>
Për bëmat e tij P. [[Gjergj Fishta]] e paraqet si figurë qendrore te kënga e 8 dhe e përmend edhe te kënga e 9 e veprës së tij ''[[Lahuta e Malcís]]''.<ref name="els2">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=j7tLgANw8hAC|title=The highland lute: (Lahuta e malcís) : the Albanian national epic|last=Fishta|first=Gjergj|author2=Robert Elsie|author3=Janice Mathie-Heck|publisher=I.B.Tauris|others=Centre for Albanian Studies (London, England)|year=2005|isbn=1-84511-118-4|pages=65–73}}</ref><ref name="Gawrych62">{{harvnb|Gawrych|2006|p=62.}}</ref>


==Biografia==
==Biografia==
U lind më 1828 në Guci, i biri i Hasan [[bej]] Shabanagaj,<ref name="Elsie2012">{{cite book|author=Robert Elsie|title=A Biographical Dictionary of Albanian History|url=https://books.google.com/books?id=pgf6GWJxuZgC&pg=PA183|date=2012-12-24|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-78076-431-3|page=183|quote=born into the Shabanagaj family}}</ref> familja e tij ka qenë brez mbas brezi kryetare e bajraktarëve të krahinës, kishin prona dhe privilegje.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=81}}.</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.al/books?id=JQgtAAAAIAAJ&dq=Ali+bey+Gusinje&focus=searchwithinvolume&q=Ali+bey|title=Der Islam: Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen Orients, Volume 47|last=K.J. Trübner|first=|publisher=|year=1971|isbn=|location=|pages=96}}</ref> Ndoqi dhe kreu medresenë në [[Pejë]] dhe shkollën ushtarake në [[Stamboll]]. Më 1845 u caktua [[Kajmekami|kajmekam]] i Gucisë, duke pasuar të atin në atë zyrë. Në vitet gjashtëdhjetë mbështeti lëvizjen e fiseve muslimane shqiptare kundër reformimeve që do të aplikoheshin në sajë të [[Tanzimati|Tanzimatit]], që do t'i mpakte privilegjet e vjetra.
Lindi më 1828 në [[Gucia|Guci]]. Ishte i biri i Hysejn<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?ei=RHU2TuuxG8iO8gPx17WgDg&ct=result&id=cLIWAQAAMAAJ&dq=Nokshiq+%2B+Albanischen+Liga&q=Nokshiq%29+vom+4.+Dezember+1879+endete+mit+einem+Sieg+der+Albanischen+Liga+%3B+die+Montenegriner+mu%C3%9Ften+sich+zur%C3%BCckziehen.#search_anchor|title=Zeitschrift für Balkanologie|publisher=R. Trofenik|year=1983|page=140}}</ref> Shabanagaj. Familja e tij ka qenë brez pas brezi kryetare e bajraktarëve të krahinës, kishin prona dhe privilegje.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=81}}.</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.al/books?id=JQgtAAAAIAAJ&dq=Ali+bey+Gusinje&focus=searchwithinvolume&q=Ali+bey|title=Der Islam: Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen Orients, Volume 47|last=K.J. Trübner|first=|publisher=|year=1971|isbn=|__cpLocation=|pages=96}}</ref> Ndoqi dhe kreu medresenë në [[Pejë]] dhe shkollën ushtarake në [[Stamboll]]. Më 1845 u caktua kajmekam i Gucisë, duke pasuar të atin në atë zyrë. Në vitet gjashtëdhjetë mbështeti lëvizjen e fiseve muslimane shqiptare kundër reformimeve që do të aplikoheshin në sajë të [[Tanzimati|Tanzimatit]], që do t'i mpakte privilegjet e vjetra.


Shërbeu në [[Lufta Ruso-Turke (1877-1878)|Luftë Ruso-Turke]], ku pati si komandant të fuqive shqiptare [[Mehmed Ali Pasha|Mehmet pashë Maxharrin]].<ref>{{Cite book|title=Lidhja e Prizrenit e veprimet e sajë|last=Belegu|first=Xhafer|publisher=Kristo Luarasi|year=1939|isbn=|location=Tiranë|pages=46|ref=harvnb}}</ref><ref>{{Cite book|title=Dokumente austro-hungareze për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit I|last=Beqir Meta, Ferit Duka, Marenglen Verli|first=|publisher=Albanica|year=2008|isbn=9789951873536|location=Tiranë-Prishtinë|pages=276}}</ref> Qe ndër nismëtarët për vetëdijësimin e shqiptarëve të trevave të Gucisë, Plavës dhe [[Rugova|Rugovës]] që merreshin vesh për rrezikun që u kanosej nga [[Traktati i Shën Stefanit]].<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=16}}.</ref> Sipas caktimeve nga Lidhja e Prizrenit, në krahinat ku Ali beu qeveriste, u dha urdhëri të organizoheshin 2000 shpirtra në Guci dhe 2000 në Rugovë.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=38}}.</ref> Pasi Porta caktoi Mehmet pashë Maxharrin si komisar të lartë për të mbikëqyrur dorëzimin e territoreve (Plavës dhe Gucisë, [[Mali i Zi|Malit të Zi]]), ky i kërkoi Ali beut kur ky kishte rënë në Gjakovë që të kërkonte ndihma të tjera, që të shpërndante fuqitë që kishte organizuar në Guci e në Plavë; ky iu përgjigj që "nuk do ta bënte kurrë një tradhëti të tillë".<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=50}}.</ref>[[Skeda:Ali pasha i Prizrenska liga (1).jpg|parapamje|400px|Ali Pasha (ulur, nga e majta) me [[Haxhi Zeka|Haxhi Zekën]] (ulur në mes) dhe [[Kadri Bajri]] (bajraktari i Rugoves) ne te djathte dhe anëtarë të tjerë të [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes së Prizrenit]].|alt=|majtas]]Pasi edhe Kongresi i Berlinit ripohoi qëndrimet e traktatit për viset e Plavës dhe Gucisë, Ali beu nxiti krerët e krahinës, mes të cilëve [[Jakup Ferri|Jakup Ferrin]] i cili u mundësoi gatishmërinë e fiseve të Gashit dhe [[Krasniqi|Krasniqes]]. Mali i Zi pasi mori garancinë që mund t'i zinte ushtarakisht viset, u prit me armë nga forcat e Lidhjes në Velikë, Pepiç dhe [[Beteja e Nokshiqit|Nokshiq]]. Qëndresa shqiptare pati një jehonë të bujshme edhe në shtypin evropian, i cili nisi të merrej me çështjen shqiptare.<ref name=":0">{{Harvnb|Belegu|1939|pages=71, 79-80}}.</ref> Ali Beu nuk u bind as pas dhuratave që Porta dërgoi që t'u prishte mendjen për qëndresë parisë. Gjatë [[Lufta e Ulqinit|Luftës së Ulqinit]], sipas dokumenteve britanike, Ali beu nxiste sulme të kombinuara kundër malazezëve<ref>{{Cite book|title=Çështja shqiptare në diplomacinë britanike 1877-1880|last=Dauti|first=Daut|publisher=Logos-A|year=2012|isbn=9789989584657|location=Shkup-Prishtinë-Tiranë|pages=331, 370}}</ref> më 19 gusht 1880.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=115}}.</ref>
Shërbeu në [[Lufta Ruso-Turke (1877-1878)|Luftë Ruso-Turke]], ku pati si komandant të fuqive shqiptare [[Mehmed Ali Pasha|Mehmet pashë Maxharrin]].<ref>{{Cite book|title=Lidhja e Prizrenit e veprimet e sajë|last=Belegu|first=Xhafer|publisher=Kristo Luarasi|year=1939|isbn=|__cpLocation=Tiranë|pages=46|ref=harvnb}}</ref><ref>{{Cite book|title=Dokumente austro-hungareze për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit I|last=Beqir Meta, Ferit Duka, Marenglen Verli|first=|publisher=Albanica|year=2008|isbn=9789951873536|__cpLocation=Tiranë-Prishtinë|pages=276}}</ref> Qe ndër nismëtarët për vetëdijësimin e shqiptarëve të trevave të Gucisë, Plavës dhe [[Rugova|Rugovës]] që merreshin vesh për rrezikun që u kanosej nga [[Traktati i Shën Stefanit]].<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=16}}.</ref> Sipas caktimeve nga Lidhja e Prizrenit, në krahinat ku Ali Pasha qeveriste, u dha urdhëri të organizoheshin 2000 shpirtra në Guci dhe 2000 në Rugovë.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=38}}.</ref> Pasi Porta caktoi Mehmet pashë Maxharrin si komisar të lartë për të mbikëqyrur dorëzimin e territoreve (Plavës dhe Gucisë, [[Mali i Zi|Malit të Zi]]), ky i kërkoi Ali Pashës kur ky kishte rënë në Gjakovë që të kërkonte ndihma të tjera, që të shpërndante fuqitë që kishte organizuar në Guci e në Plavë; ky iu përgjigj që "nuk do ta bënte kurrë një tradhëti të tillë".<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=50}}.</ref>[[Skeda:Ali pasha i Prizrenska liga (1).jpg|parapamje|400px|Ali Pasha (ulur, nga e majta) me [[Haxhi Zeka|Haxhi Zekën]] (ulur në mes) dhe [[Kadri Bajri]] (bajraktari i Rugoves) ne te djathte dhe anëtarë të tjerë të [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes së Prizrenit]].|alt=|majtas]]Pasi edhe Kongresi i Berlinit ripohoi qëndrimet e traktatit për viset e Plavës dhe Gucisë, Ali Pashë Gucia nxiti krerët e krahinës, mes të cilëve [[Jakup Ferri|Jakup Ferrin]] i cili u mundësoi gatishmërinë e fiseve të Gashit dhe [[Krasniqi|Krasniqes]]. Mali i Zi pasi mori garancinë që mund t'i zinte ushtarakisht viset, u prit me armë nga forcat e Lidhjes në Velikë, Pepiç dhe [[Beteja e Nokshiqit|Nokshiq]]. Qëndresa shqiptare pati një jehonë të bujshme edhe në shtypin evropian, i cili nisi të merrej me çështjen shqiptare.<ref name=":0">{{Harvnb|Belegu|1939|pages=71, 79-80}}.</ref> Ali Pashë Gucia nuk u bind as pas dhuratave që Porta dërgoi që t'u prishte mendjen për qëndresë parisë. Gjatë [[Lufta e Ulqinit|Luftës së Ulqinit]], sipas dokumenteve britanike, Ali beu nxiste sulme të kombinuara kundër malazezëve<ref>{{Cite book|title=Çështja shqiptare në diplomacinë britanike 1877-1880|last=Dauti|first=Daut|publisher=Logos-A|year=2012|isbn=9789989584657|__cpLocation=Shkup-Prishtinë-Tiranë|pages=331, 370}}</ref> më 19 gusht 1880.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=115}}.</ref>


Pasi u nënshtrua kryengritja e Lidhjes kundër Portës më 1881, Ali bej Gucia u arrestua.<ref name="American Annual Cyclopaedia and Register of Important Events">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=-6gYAAAAIAAJ&pg=PA764|title=American Annual Cyclopaedia and Register of Important Events|publisher=D. Appleton|accessdate=29 November 2012|year=1885|pages=764–}}</ref> Me aministinë e [[Sulltani|Sulltan]] [[Abdyl Hamiti II|Abdyl Hamidit]], u thirr në audiencë duke u graduar ''[[Pasha|pashë]]''<ref name=":0" /> dhe [[Bejlerbeu|bejlerbej]]<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Re0JAQAAIAAJ|title=Društvene i ekonomske prilike kosovskih srba u XIX i početkom XX veka|last=Mikić|first=Đorđe|publisher=Srpska akademija nauka i umetnosti|year=1988|page=25|quote=Тако је вођ скадароког крила Лигиних снага Али-паша Гусињски, боравећи V Царнгр^лу 1881. годнне, добио чин беглербега}}</ref>'','' iu dhurua [[çifligu]] i Agabashit afër [[Shkupi|Shkupit]] dhe pas dëshirës së tij u emërua mytesarif të Pejës si shpërblim për qëndrimin e tij centralist përgjatë veprimtarisë së Lidhjes.<ref name=":0" /> Më pas Ali Pasha çoi të rinj shqiptar që të shërbenin në gardën e sulltanit.<ref name="Gawrych81">{{cite book|url=https://books.google.com.au/books?id=wPOtzk-unJgC&printsec=frontcover&dq=The+crescent+and+the+eagle:+Ottoman+rule,+Islam+and+the+Albanians,+1874-1913+lexicon&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiT94zl8ebXAhWJT7wKHYRLADEQ6AEIJjAA#v=snippet&q=Gusinyeli&f=false|title=The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913|last=Gawrych|first=George|publisher=IB Tauris|year=2006|isbn=9781845112875|location=London|pages=81.|ref=harv}}</ref>
Pasi u nënshtrua kryengritja e Lidhjes kundër Portës më 1881, Ali Pashë Gucia u arrestua.<ref name="American Annual Cyclopaedia and Register of Important Events">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=-6gYAAAAIAAJ&pg=PA764|title=American Annual Cyclopaedia and Register of Important Events|publisher=D. Appleton|accessdate=29 November 2012|year=1885|pages=764–}}</ref> Me aministinë e [[Sulltani|Sulltan]] [[Abdyl Hamiti II|Abdyl Hamidit]], u thirr në audiencë duke u graduar ''[[Pasha|pashë]]''<ref name=":0" /> dhe bejlerbej<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Re0JAQAAIAAJ|title=Društvene i ekonomske prilike kosovskih srba u XIX i početkom XX veka|last=Mikić|first=Đorđe|publisher=Srpska akademija nauka i umetnosti|year=1988|page=25|quote=Тако је вођ скадароког крила Лигиних снага Али-паша Гусињски, боравећи V Царнгр^лу 1881. годнне, добио чин беглербега}}</ref>'','' iu dhurua [[çifligu]] i Agabashit afër [[Shkupi|Shkupit]] dhe pas dëshirës së tij u emërua mytesarif të Pejës si shpërblim për qëndrimin e tij centralist përgjatë veprimtarisë së Lidhjes.<ref name=":0" /> Më pas Ali Pasha çoi të rinj shqiptar që të shërbenin në gardën e sulltanit.<ref name="Gawrych81">{{cite book|url=https://books.google.com.au/books?id=wPOtzk-unJgC&printsec=frontcover&dq=The+crescent+and+the+eagle:+Ottoman+rule,+Islam+and+the+Albanians,+1874-1913+lexicon&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiT94zl8ebXAhWJT7wKHYRLADEQ6AEIJjAA#v=snippet&q=Gusinyeli&f=false|title=The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913|last=Gawrych|first=George|publisher=IB Tauris|year=2006|isbn=9781845112875|__cpLocation=London|pages=81.|ref=harv}}</ref>


Mbante pranë vetes një përkthyes për të huajt, i cili fliste [[italisht]] dhe [[gjermanisht]], kurse [[turqisht]] dhe [[serbisht]] dinte vetë.<ref name="Verli">{{cite book|url=|title=Nga Kosova për Kosovën: profile biografike personalitetesh dhe luftëtarësh të shquar : studime, skica, publicistikë, dokumente, ilustrime, Band 1|last=Verli|first=Marenglen|publisher=Botimpex|year=2006|isbn=9789994380114|__cpLocation=|pages=38.|ref=harv}}</ref>
⚫
Më 29 nëntor 1887 iu bë një pritë nga Adem Guska në Grykë të Rugovës të organizuar nga ish-bashkëluftëtari i tij [[Haxhi Zeka]], pritë të cilës i mbijetoi, por vdiq më pas më 5 mars 1888.<ref>Haus-, Hof- und Staatsarchiv, PA XXXVIII, Karton 263, Prizren më 5 dhjetor 1887, fq 4-5, si dhe HHStA, PA XXXVIII, Karton 270, Prizreni më 5 mars 1888, fq 7 dhe atij të 16 mars 1888, fq 5.</ref> Burime të tjera pohojnë se u vra nga rugovasi Haxhi Meta, shprehimisht njeri i Haxhi Zekës, më 1307 h. Malije (1892/93) në çarshi të Pejës.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.al/books?id=e6TiAAAAMAAJ&q=Haxhi+Zeka&dq=Haxhi+Zeka&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj7s_O5rbLcAhXNLlAKHQRXAWEQ6AEISTAG|title=Gjurmime albanologjike: Seria e shkencave historike, Volume 17|date=1988|publisher=Instituti Albanologjik|location=Prishtinë|page=140}}</ref>

==Referencat==
Bashkëkohësit pohojnë se ai qeshte kur të tjerët rrihnin gjoks për vrasjen e Mehmet Aliut.<ref name="Verli1">{{cite book|url=|title=Nga Kosova për Kosovën: profile biografike personalitetesh dhe luftëtarësh të shquar : studime, skica, publicistikë, dokumente, ilustrime, Band 1|last=Verli|first=Marenglen|publisher=Botimpex|year=2006|isbn=9789994380114|__cpLocation=|pages=42|ref=harv}}</ref>

⚫
Më 29 nëntor 1887 iu bë një pritë nga Adem Guska në Grykë të Rugovës të organizuar nga ish-bashkëluftëtari i tij [[Haxhi Zeka]], prit të cilës i mbijetoi, por vdiq më pas më 5 mars 1888.<ref>Haus-, Hof- und Staatsarchiv, PA XXXVIII, Karton 263, Prizren më 5 dhjetor 1887, fq 4-5, si dhe HHStA, PA XXXVIII, Karton 270, Prizreni më 5 mars 1888, fq 7 dhe atij të 16 mars 1888, fq 5.</ref> Burime të tjera pohojnë se u vra nga rugovasi Haxhi Meta, shprehimisht njeri i Haxhi Zekës, më 1307 h. Malije (1892/93) në çarshi të Pejës.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.al/books?id=e6TiAAAAMAAJ&q=Haxhi+Zeka&dq=Haxhi+Zeka&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj7s_O5rbLcAhXNLlAKHQRXAWEQ6AEISTAG|title=Gjurmime albanologjike: Seria e shkencave historike, Volume 17|date=1988|publisher=Instituti Albanologjik|__cpLocation=Prishtinë|page=140}}</ref>

==Referenca==
{{reflist|2}}
{{reflist|2}}


[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]
[[Kategoria:Lindje 1828]]
[[Kategoria:Lindje 1828]]
[[Kategoria:Vdekje 1885]]
[[Kategoria:Vdekje 1885]]
[[Kategoria:Pashallarë shqiptarë]]
[[Kategoria:Pashallarë shqiptarë]]
[[Kategoria:Ushtarakë shqiptarë]]
[[Kategoria:Ushtarakë shqiptarë]]
[[Kategoria:Myslimanë suni shqiptarë]]
[[Kategoria:Shqiptarë myslimanë]]
[[Kategoria:Lidhja e Prizrenit]]
[[Kategoria:Lidhja e Prizrenit]]

Versioni i datës 5 janar 2019 04:35

Ali pashë Gucia
Emri i lindjesAli Shabanagaj
Në aleancë meLidhja e Prizrenit
Shërbimi/degaLidhja e Prizrenit
Vite shërbimi1845-1888
Gradapashë
Betejat/luftratBeteja e Nokshiqit

Ali pashë Gucia (1828 - 05 mars 1888) ishte veprimtar i lëvizjes antiosmane të gjysmës së dytë të shekullit XIX dhe veçanërisht i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Mori pjesë në kryengritjet që shpërthyen malësorët e veriut kundër politikës tanzimatiste gjatë viteve 60 të shekullit të XIX-të. Kundërshtar tepër aktiv i synimeve shoviniste serbe dhe malazeze ndaj tokave shqiptare. Një ndër nismëtarët e themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe një nga figurat e dalluara të Këshillit Kombëtar të saj.[1]

Për bëmat e tij P. Gjergj Fishta e paraqet si figurë qendrore te kënga e 8 dhe e përmend edhe te kënga e 9 e veprës së tij Lahuta e Malcís.[2][3]

Biografia

Lindi më 1828 në Guci. Ishte i biri i Hysejn[4] Shabanagaj. Familja e tij ka qenë brez pas brezi kryetare e bajraktarëve të krahinës, kishin prona dhe privilegje.[5][6] Ndoqi dhe kreu medresenë në Pejë dhe shkollën ushtarake në Stamboll. Më 1845 u caktua kajmekam i Gucisë, duke pasuar të atin në atë zyrë. Në vitet gjashtëdhjetë mbështeti lëvizjen e fiseve muslimane shqiptare kundër reformimeve që do të aplikoheshin në sajë të Tanzimatit, që do t'i mpakte privilegjet e vjetra.

Shërbeu në Luftë Ruso-Turke, ku pati si komandant të fuqive shqiptare Mehmet pashë Maxharrin.[7][8] Qe ndër nismëtarët për vetëdijësimin e shqiptarëve të trevave të Gucisë, Plavës dhe Rugovës që merreshin vesh për rrezikun që u kanosej nga Traktati i Shën Stefanit.[9] Sipas caktimeve nga Lidhja e Prizrenit, në krahinat ku Ali Pasha qeveriste, u dha urdhëri të organizoheshin 2000 shpirtra në Guci dhe 2000 në Rugovë.[10] Pasi Porta caktoi Mehmet pashë Maxharrin si komisar të lartë për të mbikëqyrur dorëzimin e territoreve (Plavës dhe Gucisë, Malit të Zi), ky i kërkoi Ali Pashës kur ky kishte rënë në Gjakovë që të kërkonte ndihma të tjera, që të shpërndante fuqitë që kishte organizuar në Guci e në Plavë; ky iu përgjigj që "nuk do ta bënte kurrë një tradhëti të tillë".[11]

Ali Pasha (ulur, nga e majta) me Haxhi Zekën (ulur në mes) dhe Kadri Bajri (bajraktari i Rugoves) ne te djathte dhe anëtarë të tjerë të Lidhjes së Prizrenit.

Pasi edhe Kongresi i Berlinit ripohoi qëndrimet e traktatit për viset e Plavës dhe Gucisë, Ali Pashë Gucia nxiti krerët e krahinës, mes të cilëve Jakup Ferrin i cili u mundësoi gatishmërinë e fiseve të Gashit dhe Krasniqes. Mali i Zi pasi mori garancinë që mund t'i zinte ushtarakisht viset, u prit me armë nga forcat e Lidhjes në Velikë, Pepiç dhe Nokshiq. Qëndresa shqiptare pati një jehonë të bujshme edhe në shtypin evropian, i cili nisi të merrej me çështjen shqiptare.[12] Ali Pashë Gucia nuk u bind as pas dhuratave që Porta dërgoi që t'u prishte mendjen për qëndresë parisë. Gjatë Luftës së Ulqinit, sipas dokumenteve britanike, Ali beu nxiste sulme të kombinuara kundër malazezëve[13] më 19 gusht 1880.[14]

Pasi u nënshtrua kryengritja e Lidhjes kundër Portës më 1881, Ali Pashë Gucia u arrestua.[15] Me aministinë e Sulltan Abdyl Hamidit, u thirr në audiencë duke u graduar pashë[12] dhe bejlerbej[16], iu dhurua çifligu i Agabashit afër Shkupit dhe pas dëshirës së tij u emërua mytesarif të Pejës si shpërblim për qëndrimin e tij centralist përgjatë veprimtarisë së Lidhjes.[12] Më pas Ali Pasha çoi të rinj shqiptar që të shërbenin në gardën e sulltanit.[17]

Mbante pranë vetes një përkthyes për të huajt, i cili fliste italisht dhe gjermanisht, kurse turqisht dhe serbisht dinte vetë.[18]

Bashkëkohësit pohojnë se ai qeshte kur të tjerët rrihnin gjoks për vrasjen e Mehmet Aliut.[19]

Më 29 nëntor 1887 iu bë një pritë nga Adem Guska në Grykë të Rugovës të organizuar nga ish-bashkëluftëtari i tij Haxhi Zeka, prit të cilës i mbijetoi, por vdiq më pas më 5 mars 1888.[20] Burime të tjera pohojnë se u vra nga rugovasi Haxhi Meta, shprehimisht njeri i Haxhi Zekës, më 1307 h. Malije (1892/93) në çarshi të Pejës.[21]

Referenca

  1. ^ http://www.gazetadita.al/kush-ka-qene-ali-pashe-gucia/
  2. ^ Fishta, Gjergj; Robert Elsie; Janice Mathie-Heck (2005). The highland lute: (Lahuta e malcís) : the Albanian national epic. Centre for Albanian Studies (London, England). I.B.Tauris. fq. 65–73. ISBN 1-84511-118-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Gawrych 2006, p. 62.
  4. ^ Zeitschrift für Balkanologie. R. Trofenik. 1983. fq. 140. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Belegu 1939, p. 81.
  6. ^ K.J. Trübner (1971). Der Islam: Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen Orients, Volume 47. fq. 96. {{cite book}}: Burimi ka parametra të panjohur: |__cpLocation= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Belegu, Xhafer (1939). Lidhja e Prizrenit e veprimet e sajë. Kristo Luarasi. fq. 46. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |__cpLocation= është injoruar (Ndihmë!)
  8. ^ Beqir Meta, Ferit Duka, Marenglen Verli (2008). Dokumente austro-hungareze për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit I. Albanica. fq. 276. ISBN 9789951873536. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |__cpLocation= është injoruar (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  9. ^ Belegu 1939, p. 16.
  10. ^ Belegu 1939, p. 38.
  11. ^ Belegu 1939, p. 50.
  12. ^ a b c Belegu 1939, pp. 71, 79-80.
  13. ^ Dauti, Daut (2012). Çështja shqiptare në diplomacinë britanike 1877-1880. Logos-A. fq. 331, 370. ISBN 9789989584657. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |__cpLocation= është injoruar (Ndihmë!)
  14. ^ Belegu 1939, p. 115.
  15. ^ American Annual Cyclopaedia and Register of Important Events. D. Appleton. 1885. fq. 764–. Marrë më 29 nëntor 2012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  16. ^ Mikić, Đorđe (1988). Društvene i ekonomske prilike kosovskih srba u XIX i početkom XX veka. Srpska akademija nauka i umetnosti. fq. 25. Тако је вођ скадароког крила Лигиних снага Али-паша Гусињски, боравећи V Царнгр^лу 1881. годнне, добио чин беглербега {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. IB Tauris. fq. 81. ISBN 9781845112875. {{cite book}}: |ref=harv i pavlefshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |__cpLocation= është injoruar (Ndihmë!)
  18. ^ Verli, Marenglen (2006). Nga Kosova për Kosovën: profile biografike personalitetesh dhe luftëtarësh të shquar : studime, skica, publicistikë, dokumente, ilustrime, Band 1. Botimpex. fq. 38. ISBN 9789994380114. {{cite book}}: |ref=harv i pavlefshëm (Ndihmë!); Burimi ka parametra të panjohur: |__cpLocation= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Verli, Marenglen (2006). Nga Kosova për Kosovën: profile biografike personalitetesh dhe luftëtarësh të shquar : studime, skica, publicistikë, dokumente, ilustrime, Band 1. Botimpex. fq. 42. ISBN 9789994380114. {{cite book}}: |ref=harv i pavlefshëm (Ndihmë!); Burimi ka parametra të panjohur: |__cpLocation= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Haus-, Hof- und Staatsarchiv, PA XXXVIII, Karton 263, Prizren më 5 dhjetor 1887, fq 4-5, si dhe HHStA, PA XXXVIII, Karton 270, Prizreni më 5 mars 1888, fq 7 dhe atij të 16 mars 1888, fq 5.
  21. ^ "Gjurmime albanologjike: Seria e shkencave historike, Volume 17". Instituti Albanologjik. 1988. fq. 140. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |__cpLocation= është injoruar (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Ali_pashë_Gucia&oldid=1925777"