Leopardi: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari
No edit summary
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari
Rreshti 1: Rreshti 1:
{{Other uses}}-->{{Speciesbox
===
{{Short description|Nënspecie e gjitarëve}}
{{Speciesbox
| color = beige
| color = beige
| name = Leopardi
| name = Leopardi
| temporal_range = [[Plioceni]] deri më sot
| temporal_range = [[Pleistoceni]] deri më sot<ref name=Fosilet/>
| status = VU
| status = VU
| status_system = IUCN3.1
| status_system = IUCN3.1
| status_ref = <ref name=IUCN>{{IUCN |assessor=Stein, A.B. |assessor2=Athreya, V. |assessor3=Gerngross, P. |assessor4=Balme, G. |assessor5=Henschel, P. |assessor6=Karanth, U. |assessor7=Miquelle, D. |assessor8=Rostro, S. |assessor9=Kamler, J.F. |assessor10=Laguardia, A. |taxon=Panthera pardus |year=2016 |id=15954 |version=2016-3 |doi = 10.2305/IUCN.UK.2016-1.RLTS.T15954A50659089.en |accessdate = 27 August 2016}}</ref>
| status_ref = <ref name=IUCN>{{IUCN |assessor=Stein, A.B. |assessor2=Athreya, V. |assessor3=Gerngross, P. |assessor4=Balme, G. |assessor5=Henschel, P. |assessor6=Karanth, U. |assessor7=Miquelle, D. |assessor8=Rostro, S. |assessor9=Kamler, J.F. |assessor10=Laguardia, A. |taxon=Panthera pardus |year=2016 |id=15954 |version=2016-3 |doi = 10.2305/IUCN.UK.2016-1.RLTS.T15954A50659089.en |accessdate = 27 August 2016}}</ref>
| image = African Leopard Sabi Sands Fir0002 Oct18.jpg
| image = Namibie Etosha Leopard 01edit.jpg
| image_caption = [[Leopardi Afrikan]] në Rezervatin Sabi Sand
| image_caption = [[Leopardi Afrikan|Leopardi]] në Parkun Kombëtar të Etoshës, [[Namibia|Namibi]]
| regnum = [[Kafsha|Animalia]]
| regnum = [[Kafsha|Animalia]]
| phylum = [[chordate|Chordata]]
| phylum = [[chordate|Chordata]]
Rreshti 22: Rreshti 20:
| subdivision_ranks = Speciet
| subdivision_ranks = Speciet
| subdivision = Shiko [[#Nënllojet|tekstin]]
| subdivision = Shiko [[#Nënllojet|tekstin]]
| range_map = Leopard distribution.gif
| range_map = Leopard distribution.jpg
| range_map_caption = Përhapja e tanishme dhe historike e leopardit
| range_map_caption = Shtrirja historike dhe prezente e leopardit<ref name=IUCN/>
| synonyms = :''Felis pardus'' <small>Linnaeus, 1758</small>
| synonyms = :''Felis pardus'' {{small|Linnaeus, 1758}}
}}
}}
'''[[Leopardi]]''' (''Panthera pardus'') është një nga pesë [[Specia|speciet]] e [[gjinia|gjinisë]] ''[[Panthera]]'', një anëtar i familjes [[Felidae]].<ref name=CatSG2017>{{cite journal |author1=Kitchener, A. C. |author2=Breitenmoser-Würsten, C. |author3=Eizirik, E. |author4=Gentry, A. |author5=Werdelin, L. |author6=Wilting, A. |author7=Yamaguchi, N. |author8=Abramov, A. V. |author9=Christiansen, P. |author10=Driscoll, C. |author11=Duckworth, J. W. |author12=Johnson, W. |author13=Luo, S.-J. |author14=Meijaard, E. |author15=O’Donoghue, P. |author16=Sanderson, J. |author17=Seymour, K. |author18=Bruford, M. |author19=Groves, C. |author20=Hoffmann, M. |author21=Nowell, K. |author22=Timmons, Z. |author23=Tobe, S. |year=2017 |title=A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group |journal=Cat News |volume=Special Issue 11 |pages=73–75 |url=https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/32616/A_revised_Felidae_Taxonomy_CatNews.pdf?sequence=1&isAllowed=y}}</ref> Shtrihet më së shumti në [[Afrika|Afrikën nën-Sahariane]], në pjesë të vogla të [[Azia Jugperëndimore|Azisë Perëndimore]], në [[India|nënkontinentin Indian]], në [[Azia Juglindore|Azinë Juglindore]] dhe në Azinë Lindore. Ai është listuar si [[Speciet e cënuara|specie e Rrezikuara]] në [[Listën e Kuqe të BNRN-së]] pasi [[popullata]]t e tij janë të rrezikuara nga humbja dhe fragmentimi i habitateve dhe janë në rënie në pjesë të mëdha të rangut global. Në [[Hong Kong]], [[Singapor]], [[Kuvajt]], [[Siri]], [[Libi]], [[Tunizi]] dhe më së shumti në [[Marok]], popullsia e leopardit është zhdukur tashmë.<ref name=IUCN/> Të dhënat bashkëkohore sugjerojnë se leopardi ndodhet vetëm në 25% të vargut historik global.<ref name=Jacobson2016>{{cite journal|last1=Jacobson|first1=A. P.|last2=Gerngross |first2=P. |last3=Lemeris Jr. |first3=J. R.|last4=Schoonover |first4=R. F.|last5=Anco |first5=C. |last6=Breitenmoser-Würsten |first6=C. |last7=Durant |first7=S. M.|last8=Farhadinia |first8=M. S. |last9=Henschel |first9=P. |last10=Kamler |first10=J. F. |last11=Laguardia |first11=A. |last12=Rostro-García |first12=S. |last13=Stein |first13=A. B. |last14=Dollar |first14=L. |title=Leopard (''Panthera pardus'') status, distribution, and the research efforts across its range |journal=PeerJ |date=2016 |volume=4 |pages=e1974 |doi=10.7717/peerj.1974 |pmid=27168983 |pmc=4861552}}</ref><ref name=Williams2017>{{cite journal|last1=Williams|first1=S. T.|last2=Williams |first2=K. S. |last3=Lewis|first3=B. P.|last4=Hill|first4=R. A.|title=Population dynamics and threats to an apex predator outside protected areas: implications for carnivore management |journal=Royal Society Open Science |date=2017 |volume=4 |issue=4|pages=161090|doi=10.1098/rsos.161090|pmid=28484625 |pmc=5414262|bibcode=2017RSOS....461090W}}</ref> Leopardët janë gjuajtur ilegalisht dhe pjesët e tyre të trupit janë kontrabanduar në tregtinë e kafshëve të egra për praktikat mjekësore dhe dekorimin.<ref name="Bergin">{{cite journal |last1=Bergin |first1=D. |last2=Nijman |first2=V. |year=2014 |title=Open, Unregulated Trade in Wildlife in Morocco's Markets |journal=TRAFFIC Bulletin |volume=26 |issue=1 |pages=65–70 |url=https://www.researchgate.net/publication/267748463_Open_Unregulated_Trade_in_Wildlife_in_Moroccos_Markets}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Bergin |first=D. |last2=Nijman |first2=V. |date=2015 |title=Potential benefits of impending Moroccan wildlife trade laws, a case study in carnivore skins |journal=Biodiversity and Conservation |volume=25 |issue=1 |pages=199–201 |doi=10.1007/s10531-015-1042-1 |url=https://www.researchgate.net/publication/287807462}}</ref>
'''Leopardi''' (''Panthera pardus'') është një mace e egër dhe [[macja]] e katërt më e madhe pas [[jaguari]]t i cili bën pjesë në familjen [[Felidae]] dhe në gjeninë ''[[Panthera]]'' bashkë me [[tigri]]n, [[luani]]n, jaguari dhe [[leopardi i dëborës|leopardin e dëborës]]. Leopardi renditet si [[speciet e cënuara|i cënuar]] në [[Lista e BNRN-së e specieve të rrezikuara|Listën e Kuqe të BNRN-së]]. Kjo specie shtrihet më së shumti në [[afrika|Afrikë]] ku bashkëjeton me luanin dhe një numër i vogël në [[azia|Azi]].
Leopardi është aktiv zakonisht natën dhe është kafshë e vetmuar. Ndonjëherë, në stinë të caktuara bashkohet dhe mund të qëndrojnë dhe çift në sezonet e çiftimit. Ushqehet me gjitarë barëngrënës si [[zebra]], dhi të egra dhe ndonjëherë dhe me viçat e buallit të ujit. Leopardi shpesh rrëmben [[Luani#Riprodhimi|të vegjlit e luanëve]]. Disa vëzhgime tregojnë se leopardi në Azi gjuan në kohë të ndryshme dhe kafshë që peshojnë {{convert|20|-|180|kg}} kundër një preference për tigrin në {{convert|181|kg}}. Krahasuar me macet e tjera, leopardi ka këmbë të shkurtra, trup të gjatë dhe [[kafka|kafkë]] të madhe. Leopardi mendohej se ishte i lidhu me speciet e tjera të gjinisë ''Panthera'' sidomos me jaguarin, por disa [[analiza]] dhe kërkime të kryera tregojnë se leopardi dhe luani evuluan së bashku dhe ndyshuan nga speciet e tjera.
Fosilet datojnë gjatë [[Pleistoceni]]t të vonë në [[kina|Kinë]], [[europa|Europë]] dhe [[japonia|Japoni]].<ref>{{Cite journal|last1=Ghezzo |first1=E. |last2=Rook|first2=L. |title=The remarkable ''Panthera pardus'' (Felidae, Mammalia) record from Equi (Massa, Italy): taphonomy, morphology, and paleoecology |url=https://www.academia.edu/10193221/The_remarkable_Panthera_pardus_Felidae_Mammalia_record_from_Equi_Massa_Italy_taphonomy_morphology_and_paleoecology |doi=10.1016/j.quascirev.2014.12.020|journal=Quaternary Science Reviews |volume=110 |issue=110 |pages=131–151 |year=2015}}</ref><ref name=JapanMammals>{{cite book |author=Izawa, M., Nakanishi, N. |chapter=Felidae |pages=226−231 |editors=Ohdachi, S. D., Ishibashi, Y., Iwasa, M. A., Saitoh, T. |year=2015 |title=The Wild Mammals of Japan |publisher=Shoukadoh Book Sellers and the Mammalogical Society of Japan |edition=2nd|isbn=978-4-87974-691-7 |location=Kyoto}}</ref>


Krahasuar me macet e tjera të egra, leopardi ka këmbë relativisht të shkurtra dhe një trup të gjatë me një [[kafka|kafkë]] të madhe. Gëzofi i tij është i mbushur me njolla. Ai është i ngjashëm fizikisht me [[jaguari]]n, por ka një trup më të vogël dhe më të lehtë, dhe njollat e tij janë përgjithësisht më të vogla, më të dendura dhe pa pika brenda tyre. Të dy, leopardi dhe jaguari janë melanikë, të njohur si [[Pantera e zezë|panthera të zeza]]. Leopardi dallohet nga gëzofi i tij që bëhet një me mjedisin, sjellja oportune e gjuetisë, fuqia dhe aftësia e tij për t'u përshtatur në një shumëllojshmëri [[habitati|habitatesh]], duke përfshirë zonat e thata dhe malore. Ai mund të vrapojë me një shpejtësi deri në 58 kilometra në orë (36 mph).<ref name=CAP/> Fosilet datojnë gjatë [[Pleistoceni]]t të vonë në [[Kina|Kinë]], [[Europa|Europë]] dhe [[Japonia|Japoni]].<ref name=Fosilet>{{Cite journal|last1=Ghezzo |first1=E. |last2=Rook|first2=L. |title=The remarkable ''Panthera pardus'' (Felidae, Mammalia) record from Equi (Massa, Italy): taphonomy, morphology, and paleoecology |url=https://www.academia.edu/10193221/The_remarkable_Panthera_pardus_Felidae_Mammalia_record_from_Equi_Massa_Italy_taphonomy_morphology_and_paleoecology |doi=10.1016/j.quascirev.2014.12.020|journal=Quaternary Science Reviews |volume=110 |issue=110 |pages=131–151 |year=2015}}</ref><ref name=JapanMammals>{{cite book |author=Izawa, M., Nakanishi, N. |chapter=Felidae |pages=226−231 |editors=Ohdachi, S. D., Ishibashi, Y., Iwasa, M. A., Saitoh, T. |year=2015 |title=The Wild Mammals of Japan |publisher=Shoukadoh Book Sellers and the Mammalogical Society of Japan |edition=2nd|isbn=978-4-87974-691-7 |location=Kyoto}}</ref>
== Etimologjia ==
Në antikitet, leopardi besohet se ishte një [[hibridët|hibrid]] i luanit dhe një [[panthera|pantee]], ashtu siç është pasqyruar në të cilin është SAJ emër të një kompleksi grek λέων Leon (lion) dhe πάρδος pardos (''panterë mashkull''). Fjala greke në lidhje me [[Sanskrit]] është पृदाकु pṛdāku (gjarpër, tigër, panterë), dhe rrjedhin Ndoshta nga një egjiptian gjuhë mesdhetar.


==Etimologjia==
Një panterë mund të jetë "çdonjëri prej llojeve të felinëve të mëdhenj: Termi mund ti referohet si cougars dhe jaguars në kontinentet amerikane dhe kudo tjetër, për leopards.
Emri i zakonshëm 'leopard' rrjedh nga fjala e vjetër angleze 'leuparz' e përdorur në poezinë ''Kënga e Rolandit'', shkruar në fund të shekullit të VIII.<ref>{{cite book |last1=North, R. |last2=Allard, J. |last3=Gillies, P. |year=2014 |title=Longman Anthology of Old English, Old Icelandic, and Anglo-Norman Literatures |location=Oxon, New York |publisher=Routledge |edition=Reprinted, annotated |isbn=9781317861621 |pages=792−801 |chapter=The Song of Roland |chapterurl=https://books.google.com/books?id=BE9pAwAAQBAJ&lpg=PA795&pg=PA795#v=onepage&f=false}}</ref>
Mendohet të jetë një bashkim i fjalëve greke λέων 'leōn' që do të thotë luan dhe πάρδος 'pardos'.<ref>{{Cite book|last=Partridge |first=E. |authorlink=Eric Partridge |title=Origins: A Short Etymological Dictionary of Modern English |publisher=Greenwich House |year=1983 |location=New York |isbn=978-0-517-41425-5 |chapter=Leopard |page=349}}</ref>


Fjala 'panterë' rrjedh nga fjala [[latinishtja|latine]] 'panther' dhe nga [[greqishtja]] e lashtë πάνθηρ 'pánthēr'.<ref>{{cite book |last1=Lewis, C. T. |last2=Short, C. |lastauthoramp=yes |year=1879 |title=A Latin Dictionary. Founded on Andrews' edition of Freund's Latin dictionary |edition=Revised, enlarged, and in great part rewritten |location=Oxford |publisher=Clarendon Press |pages= |chapter=panther |chapterurl=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3Dpanther1}}</ref><ref>{{cite book |last1=Liddell, H. G. |last2=Scott, R. |lastauthoramp=yes |year=1940 |title=A Greek-English Lexicon |edition=Revised and augmented |location=Oxford |publisher=Clarendon Press |chapter=πάνθηρ |chapterurl=http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2377441}}</ref> Fonetikisht e ngjashme, fjala पाण्डर 'pând-ara' do të thotë 'e zbehtë, e verdhë, e bardhë'.<ref>{{cite book |last1=Macdonell, A. A. |year=1929 |title=A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout |location=London |publisher=Oxford University Press |chapter=पाण्डर pând-ara |page=95 |chapterurl=https://dsalsrv04.uchicago.edu/cgi-bin/app/macdonell_query.py?qs=%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A4%B0&searchhws=yes}}</ref> Emri shkencor ''pardus'' rrjedh nga greqishtja πάρδαλος 'pardalos' që do të thotë 'me njolla'.<ref>{{cite book |last1=Liddell, H. G. |last2=Scott, R. |lastauthoramp=yes |year=1940 |title=A Greek-English Lexicon |edition=Revised and augmented |location=Oxford |publisher=Clarendon Press |chapter=πάρδαλος |chapterurl=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dpardalwto%2Fs}}</ref>
Komponenti i përgjithshëm i përcaktimit të tij modern shkencor, pardus Panthera, rrjedh nga latinishtja panterë nëpërmjet fjalës greke πάνθηρ. Etimologjia popullore mbahet se kjo ishte një njësi e παν pan ("të gjitha") dhe θηρ ("bishës"). [8 howeve], besohe se në vend të depozitim nga viti fjala indo-iraniane që do të thotë "të bardhë e verdhë, i zbehtë" në sanskritisht, kjo fjalë është refleks ishte पाण्डर Pandarus, nga e cila u rrjedhin पुण्डरीक Pundarika ("tigër", ndër të tjera) huazuara pastaj në greqisht.
==Taksonomia==
[[File:Panthera pardus subspecies map.png|thumb|Harta tregon shpërndarjen e përafërt të nënllojeve të leopardit]]
''Felis pardus'' ishte emri shkencor i propozuar nga [[Karl Lineu]] në 1758.<ref name="linnaeus">{{cite book |author=Linnaeus, C. |year=1758 |title=Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis |volume=Tomus I |edition=decima, reformata |location=Holmiae |publisher=Laurentius Salvius |page=41−42 |chapter=''Felis pardus'' |chapterurl=https://archive.org/stream/mobot31753000798865#page/41/mode/2up}} {{la icon}}</ref> Emri gjinisë ''[[Panthera]]'' u përdor për herë të parë nga Lorenz Oken në 1816, i cili përfshinte të gjitha macet e njohura në këtë grup.<ref>{{cite book |last1=Oken |first1=L. |year=1816 |title=Lehrbuch der Zoologie. 2. Abtheilung |location=Jena |publisher=August Schmid & Comp. |page=1052 |chapter=1. Art, ''Panthera'' |chapterurl=https://books.google.com/books?id=S5o5AAAAcAAJ&pg=PA1052}}</ref>
Klasifikimi i Oken nuk u pranua gjerësisht, dhe ''[[Felis]]'' ose ''[[Leopardus]]'' u përdorën si emra të gjinisë deri në fillim të shekullit XX.<ref name=Ellerman1966>{{cite book|last=Ellerman |first=J. R. |last2=Morrison-Scott |first2=T. C. S. |year=1966 |url=https://archive.org/stream/checklistofindia00elle#page/314/mode/2up |title=Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946 |edition=2nd|publisher=British Museum of Natural History |location= London |pages=315–317}}</ref>


Leopardi ishte kampioni për ''Panthera'' nga Joel Asaph Allen në vitin 1902.<ref>{{cite journal |last1=Allen |first1=J. A. |year=1902 |title=Mammal names proposed by Oken in his 'Lehrbuch der Zoologie' |journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=16 |issue=27 |pages=373−379 |url=http://digitallibrary.amnh.org/bitstream/handle/2246/509//v2/dspace/ingest/pdfSource/bul/B016a27.pdf?sequence=1&isAllowed=y}}</ref>
== Taksonomia ==
Në vitin 1917, [[Reginald Innes Pocock]] përfshiu gjithashtu [[tigri]]n (''P. tigris''), [[jaguari]]n (''P. onca'') dhe [[luani]]n (''P. leo'') në gjininë ''Panthera''.<ref>{{cite journal |last1=Pocock |first1=R. I. |year=1917 |title=The Classification of existing Felidae |journal=The Annals and Magazine of Natural History |series=Series 8 |volume=XX |issue= |pages=329–350 |url=https://archive.org/stream/annalsmagazineof8201917lond#page/n359/mode/2up}}</ref><ref>{{cite book |last=Pocock |first= R. I. |year=1939 |title=The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Mammalia: Volume 1 |publisher=Taylor and Francis |location=London |pages=222–239 |chapter=''Panthera pardus'' |chapterurl=https://archive.org/stream/PocockMammalia1/pocock1#page/n273/mode/2up}}</ref>

=== Evulucioni ===

=== Nënllojet ===

===Hibridët===

==Karakteristikat==
Leopardët kanë një lëkurë të adhuruar nga [[njeriu|njerëzit]]. Lëkura e tyre është përdorur si stof i çmueshëm për mantele dhe veshmbathje të tjera. Në lidhje me mbrojtjen e tyre është bërë një marrëveshje e njohur edhe si marrëveshja e Uashingtonit për mbrojtjen e tyre. Leopardi ka një gjatësi prej {{convert|120|cm}} për femrat deri në {{convert|184|cm}} për meshkujt. Gjuan natën ndërsa ditën pushon ose luan me të vegjlit e tij. Dallohen: [[leopardi Afrikan]] (''jeton në savana'') dhe [[leopardi i dëborës]] (''që jeton në malet e larta të Kinës, [[siberia|Siberisë]] dhe në [[himalaja|Himalaje]]''). Leopardi ngjan me nje jaguar por nuk mund te themi qe eshte nje i tillë. [[Leopardi i Kinës Veriore]] në [[kina|Kinë]] ngjan shume me një tigër nga mustaqet dhe forma e trupit por të dallueshëm e bëjnë [[pantherinae#Pullat|pullat]] që ka në trupin tij.


==Referencat==
==Referencat==
{{Reflist}}
{{Reflist|30em}}
==Lidhje të jashtme==
* [http://www.catsg.org/index.php?id=110 IUCN/SSC Cat Specialist Group: ''Panthera pardus'' in Africa] and [http://www.catsg.org/index.php?id=557 ''Panthera pardus'' in Asia]
* [http://leopards.wild-cat.org/ Leopard Anthology: Research and conservation of leopards in Asia]
* [http://www.leopardspecialists.com/ Asian Leopard Specialist Society: Research, conservation and management of Asian leopard subspecies]
* [http://www.theanimalfiles.com/mammals/carnivores/leopard.html The Animal Files: Leopard]
* [http://www.safaritravelplus.com/images/tag/leopard/ Free To Use Leopard Pictures]
* [http://www.sundaytimes.lk/970921/plus15.html Biggest claimed Sri Lankan leopard] ({{convert|110|kg|lb|abbr=on}})
* [https://m.youtube.com/watch?v=yco6NlahbRo Bengal tiger kills Indian leopard]


{{Taxonbar|from=Q34706}}
==Lidhje të jashtme==
{{Macet e mëdha}}
{{Macet e mëdha}}
{{Panthera|taxa=panthera pardus}}
{{Panthera|taxa=panthera pardus}}



[[Kategoria:Pantera]]
[[Kategoria:Pantera]]

Versioni i datës 19 prill 2019 19:48

-->

Leopardi
Leopardi në Parkun Kombëtar të Etoshës, Namibi
Statusi i ruajtjes
Klasifikimi shkencor e
Mbretëria: Animalia
Filumi: Chordata
Klasa: Mammalia
Rendi: Carnivora
Nënrendi: Feliformia
Familja: Felidae
Nënfamija: Pantherinae
Gjinia: Panthera
Lloji:
P. pardus[1]
Emri binomial
Panthera pardus[1]
Linnaeus, 1758
Speciet

Shiko tekstin

Shtrirja historike dhe prezente e leopardit[2]
Sinonimet
Felis pardus Linnaeus, 1758

Leopardi (Panthera pardus) është një nga pesë speciet e gjinisë Panthera, një anëtar i familjes Felidae.[3] Shtrihet më së shumti në Afrikën nën-Sahariane, në pjesë të vogla të Azisë Perëndimore, në nënkontinentin Indian, në Azinë Juglindore dhe në Azinë Lindore. Ai është listuar si specie e RrezikuaraListën e Kuqe të BNRN-së pasi popullatat e tij janë të rrezikuara nga humbja dhe fragmentimi i habitateve dhe janë në rënie në pjesë të mëdha të rangut global. Në Hong Kong, Singapor, Kuvajt, Siri, Libi, Tunizi dhe më së shumti në Marok, popullsia e leopardit është zhdukur tashmë.[2] Të dhënat bashkëkohore sugjerojnë se leopardi ndodhet vetëm në 25% të vargut historik global.[4][5] Leopardët janë gjuajtur ilegalisht dhe pjesët e tyre të trupit janë kontrabanduar në tregtinë e kafshëve të egra për praktikat mjekësore dhe dekorimin.[6][7]

Krahasuar me macet e tjera të egra, leopardi ka këmbë relativisht të shkurtra dhe një trup të gjatë me një kafkë të madhe. Gëzofi i tij është i mbushur me njolla. Ai është i ngjashëm fizikisht me jaguarin, por ka një trup më të vogël dhe më të lehtë, dhe njollat e tij janë përgjithësisht më të vogla, më të dendura dhe pa pika brenda tyre. Të dy, leopardi dhe jaguari janë melanikë, të njohur si panthera të zeza. Leopardi dallohet nga gëzofi i tij që bëhet një me mjedisin, sjellja oportune e gjuetisë, fuqia dhe aftësia e tij për t'u përshtatur në një shumëllojshmëri habitatesh, duke përfshirë zonat e thata dhe malore. Ai mund të vrapojë me një shpejtësi deri në 58 kilometra në orë (36 mph).[8] Fosilet datojnë gjatë Pleistocenit të vonë në Kinë, Europë dhe në Japoni.[9][10]

Etimologjia

Emri i zakonshëm 'leopard' rrjedh nga fjala e vjetër angleze 'leuparz' e përdorur në poezinë Kënga e Rolandit, shkruar në fund të shekullit të VIII.[11] Mendohet të jetë një bashkim i fjalëve greke λέων 'leōn' që do të thotë luan dhe πάρδος 'pardos'.[12]

Fjala 'panterë' rrjedh nga fjala latine 'panther' dhe nga greqishtja e lashtë πάνθηρ 'pánthēr'.[13][14] Fonetikisht e ngjashme, fjala पाण्डर 'pând-ara' do të thotë 'e zbehtë, e verdhë, e bardhë'.[15] Emri shkencor pardus rrjedh nga greqishtja πάρδαλος 'pardalos' që do të thotë 'me njolla'.[16]

Taksonomia

Harta tregon shpërndarjen e përafërt të nënllojeve të leopardit

Felis pardus ishte emri shkencor i propozuar nga Karl Lineu në 1758.[17] Emri gjinisë Panthera u përdor për herë të parë nga Lorenz Oken në 1816, i cili përfshinte të gjitha macet e njohura në këtë grup.[18] Klasifikimi i Oken nuk u pranua gjerësisht, dhe Felis ose Leopardus u përdorën si emra të gjinisë deri në fillim të shekullit XX.[19]

Leopardi ishte kampioni për Panthera nga Joel Asaph Allen në vitin 1902.[20] Në vitin 1917, Reginald Innes Pocock përfshiu gjithashtu tigrin (P. tigris), jaguarin (P. onca) dhe luanin (P. leo) në gjininë Panthera.[21][22]

Referencat

  1. ^ Stampa:MSW3 Wozencraft/livadhi
  2. ^ a b c IUCN Red List of Threatened Species. 2016-3. 2016. 2016. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-1.RLTS.T15954A50659089.en https://www.iucnredlist.org/species/15954/50659089. Marrë më 27 gusht 2016. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh |title= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor10= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor2= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor3= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor4= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor5= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor6= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor7= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor8= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor9= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |assessor= është injoruar (Ndihmë!); Parametri i panjohur |taxon= është injoruar (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  3. ^ Kitchener, A. C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Eizirik, E.; Gentry, A.; Werdelin, L.; Wilting, A.; Yamaguchi, N.; Abramov, A. V.; Christiansen, P.; Driscoll, C.; Duckworth, J. W.; Johnson, W.; Luo, S.-J.; Meijaard, E.; O’Donoghue, P.; Sanderson, J.; Seymour, K.; Bruford, M.; Groves, C.; Hoffmann, M.; Nowell, K.; Timmons, Z.; Tobe, S. (2017). "A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group" (PDF). Cat News. Special Issue 11: 73–75. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Jacobson, A. P.; Gerngross, P.; Lemeris Jr., J. R.; Schoonover, R. F.; Anco, C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Durant, S. M.; Farhadinia, M. S.; Henschel, P.; Kamler, J. F.; Laguardia, A.; Rostro-García, S.; Stein, A. B.; Dollar, L. (2016). "Leopard (Panthera pardus) status, distribution, and the research efforts across its range". PeerJ. 4: e1974. doi:10.7717/peerj.1974. PMC 4861552. PMID 27168983. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  5. ^ Williams, S. T.; Williams, K. S.; Lewis, B. P.; Hill, R. A. (2017). "Population dynamics and threats to an apex predator outside protected areas: implications for carnivore management". Royal Society Open Science. 4 (4): 161090. Bibcode:2017RSOS....461090W. doi:10.1098/rsos.161090. PMC 5414262. PMID 28484625. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Bergin, D.; Nijman, V. (2014). "Open, Unregulated Trade in Wildlife in Morocco's Markets". TRAFFIC Bulletin. 26 (1): 65–70. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Bergin, D.; Nijman, V. (2015). "Potential benefits of impending Moroccan wildlife trade laws, a case study in carnivore skins". Biodiversity and Conservation. 25 (1): 199–201. doi:10.1007/s10531-015-1042-1. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura CAP
  9. ^ Ghezzo, E.; Rook, L. (2015). "The remarkable Panthera pardus (Felidae, Mammalia) record from Equi (Massa, Italy): taphonomy, morphology, and paleoecology". Quaternary Science Reviews. 110 (110): 131–151. doi:10.1016/j.quascirev.2014.12.020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Izawa, M., Nakanishi, N. (2015). "Felidae". The Wild Mammals of Japan (bot. 2nd). Kyoto: Shoukadoh Book Sellers and the Mammalogical Society of Japan. fq. 226−231. ISBN 978-4-87974-691-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |editors= është injoruar (sugjerohet |editor=) (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  11. ^ North, R.; Allard, J.; Gillies, P. (2014). "The Song of Roland". Longman Anthology of Old English, Old Icelandic, and Anglo-Norman Literatures (bot. Reprinted, annotated). Oxon, New York: Routledge. fq. 792−801. ISBN 9781317861621. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!)
  12. ^ Partridge, E. (1983). "Leopard". Origins: A Short Etymological Dictionary of Modern English. New York: Greenwich House. fq. 349. ISBN 978-0-517-41425-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Lewis, C. T.; Short, C. (1879). "panther". A Latin Dictionary. Founded on Andrews' edition of Freund's Latin dictionary (bot. Revised, enlarged, and in great part rewritten). Oxford: Clarendon Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!); Parametri i panjohur |lastauthoramp= është injoruar (sugjerohet |name-list-style=) (Ndihmë!)
  14. ^ Liddell, H. G.; Scott, R. (1940). "πάνθηρ". A Greek-English Lexicon (bot. Revised and augmented). Oxford: Clarendon Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!); Parametri i panjohur |lastauthoramp= është injoruar (sugjerohet |name-list-style=) (Ndihmë!)
  15. ^ Macdonell, A. A. (1929). "पाण्डर pând-ara". A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout. London: Oxford University Press. fq. 95. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!)
  16. ^ Liddell, H. G.; Scott, R. (1940). "πάρδαλος". A Greek-English Lexicon (bot. Revised and augmented). Oxford: Clarendon Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!); Parametri i panjohur |lastauthoramp= është injoruar (sugjerohet |name-list-style=) (Ndihmë!)
  17. ^ Linnaeus, C. (1758). "Felis pardus". Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Vëll. Tomus I (bot. decima, reformata). Holmiae: Laurentius Salvius. fq. 41−42. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!) Stampa:La icon
  18. ^ Oken, L. (1816). "1. Art, Panthera". Lehrbuch der Zoologie. 2. Abtheilung. Jena: August Schmid & Comp. fq. 1052. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!)
  19. ^ Ellerman, J. R.; Morrison-Scott, T. C. S. (1966). Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946 (bot. 2nd). London: British Museum of Natural History. fq. 315–317. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Allen, J. A. (1902). "Mammal names proposed by Oken in his 'Lehrbuch der Zoologie'" (PDF). Bulletin of the American Museum of Natural History. 16 (27): 373−379. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Pocock, R. I. (1917). "The Classification of existing Felidae". The Annals and Magazine of Natural History. Series 8. XX: 329–350. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Pocock, R. I. (1939). "Panthera pardus". The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Mammalia: Volume 1. London: Taylor and Francis. fq. 222–239. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Parametri i panjohur |chapterurl= është injoruar (sugjerohet |chapter-url=) (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme