Emmy Noether: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rreshti 8: Rreshti 8:
* [[Ernst Witt]]
* [[Ernst Witt]]
}}|known_for={{unbulleted list | [[Abstract algebra]] | [[Theoretical physics]] }}|awards=[[Ackermann–Teubner Memorial Award]] <small>(1932)</small>|footnotes=<!--For any footnotes needed to clarify entries above-->}}
}}|known_for={{unbulleted list | [[Abstract algebra]] | [[Theoretical physics]] }}|awards=[[Ackermann–Teubner Memorial Award]] <small>(1932)</small>|footnotes=<!--For any footnotes needed to clarify entries above-->}}
'''Amalie Emmy Noether'''[[Emmy (given name)|Emmy]] is the ''[[Rufname]]'', the second of two official given names, intended for daily use. Cf. for example the résumé submitted by Noether to Erlangen University in 1907 (Erlangen University archive, ''Promotionsakt Emmy Noether'' (1907/08, NR. 2988); reproduced in: ''Emmy Noether, Gesammelte Abhandlungen – Collected Papers,'' ed. N. Jacobson 1983; online facsimile at [http://www.physikerinnen.de/noetherlebenslauf.html physikerinnen.de/noetherlebenslauf.html]). Sometimes ''Emmy'' is mistakenly reported as a short form for ''Amalie'', or misreported as "Emily". e.g. {{Citim}}</ref> ( Gjermanisht: 23 mars 1882 - 14 prill 1935) ishte një [[Matematikani|matematikane]] gjermane që dha kontribut të rëndësishëm në [[Algjebra abstrakte|algjebrën abstrakte]] dhe [[Fizika teorike|fizikën teorike]] . <ref>{{Cito web|url=https://www.sciencenews.org/article/emmy-noether-theorem-legacy-physics-math|title=Emmy Noether changed the face of physics; Noether linked two important concepts in physics: conservation laws and symmetries|last=Emily Conover|date=12 June 2018|website=[[Sciencenews.org]]|publisher=|accessdate=2 July 2018}}</ref> Ajo pa ndryshim përdoret emri "Emmy Noether" në jetën e saj dhe botimet. Ajo u përshkrua nga [[Pavel Alexandrov|Pavel Aleksandrov]], [[Albert Einstein|Albert Ajnshtajni]], Jean Dieudonné, Hermann Weyl dhe Norbert Wiener si [[Lista e matematikaneve të shquara|gruaja]] më e rëndësishme [[Lista e matematikaneve të shquara|në historinë e matematikës]] . <ref name="einstein">{{Citim}}. Also [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Obits2/Noether_Emmy_Einstein.html online] at the [[MacTutor History of Mathematics archive]].</ref> [3] Si një nga matematikanët kryesorë të kohës së saj, ajo zhvilloi teoritë e unazave, fushave dhe algebras . Në fizikën, teorema e Noether shpjegon lidhjen ndërmjet simetrisë dhe ligjeve të ruajtjes . <ref name="neeman_1999">{{Citim}} in Teicher (1999){{Harvnb|Teicher|1999}}.</ref>
'''Amalie Emmy Noether''' ( Gjermanisht: 23 mars 1882 - 14 prill 1935) ishte një [[Matematikani|matematikane]] gjermane që dha kontribut të rëndësishëm në [[Algjebra abstrakte|algjebrën abstrakte]] dhe [[Fizika teorike|fizikën teorike]] . <ref>{{Cito web|url=https://www.sciencenews.org/article/emmy-noether-theorem-legacy-physics-math|title=Emmy Noether changed the face of physics; Noether linked two important concepts in physics: conservation laws and symmetries|last=Emily Conover|date=12 June 2018|website=[[Sciencenews.org]]|publisher=|accessdate=2 July 2018}}</ref> Ajo pa ndryshim përdoret emri "Emmy Noether" në jetën e saj dhe botimet. Ajo u përshkrua nga [[Pavel Alexandrov|Pavel Aleksandrov]], [[Albert Einstein|Albert Ajnshtajni]], Jean Dieudonné, Hermann Weyl dhe Norbert Wiener si [[Lista e matematikaneve të shquara|gruaja]] më e rëndësishme [[Lista e matematikaneve të shquara|në historinë e matematikës]] . <ref name="einstein">{{Citim}}. Also [http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Obits2/Noether_Emmy_Einstein.html online] at the [[MacTutor History of Mathematics archive]].</ref> [3] Si një nga matematikanët kryesorë të kohës së saj, ajo zhvilloi teoritë e unazave, fushave dhe algebras . Në fizikën, teorema e Noether shpjegon lidhjen ndërmjet simetrisë dhe ligjeve të ruajtjes . <ref name="neeman_1999">{{Citim}} in Teicher (1999){{Harvnb|Teicher|1999}}.</ref>


Noether u lind në një [[Jehudizmi|familje hebreje]] në qytetin [[Franken (regjion)|Francon]] të Erlangen ; babai i saj ishte një matematikan, Max Noether. Ajo fillimisht kishte planifikuar të jepte mësim në frëngjisht dhe anglisht pas kalimit të provimeve të kërkuara, por në vend të kësaj studio matematikë në Universitetin e Erlangen, ku lindi babai i saj. Pas përfundimit të disertacionit të saj në vitin 1907 nën mbikëqyrjen e Paul Gordan, ajo punoi në Institutin e Matematike të Erlangen pa pagesë për shtatë vjet. Në atë kohë, gratë ishin kryesisht të përjashtuara nga pozitat akademike. Në 1915, ajo u ftua nga [[David Hilbert]] dhe Felix Klein për t'u bashkuar me departamentin e matematikës në Universitetin e Göttingen, një qendër e njohur botërisht e kërkimit matematik. Fakulteti filozofik kundërshtoi, megjithatë, dhe kaloi katër vjet ligjërata nën emrin e Hilbertit. Habilitimi i saj u miratua në vitin 1919, duke i lejuar asaj të merrte gradën e Privatdozent .
Noether u lind në një [[Jehudizmi|familje hebreje]] në qytetin [[Franken (regjion)|Francon]] të Erlangen ; babai i saj ishte një matematikan, Max Noether. Ajo fillimisht kishte planifikuar të jepte mësim në frëngjisht dhe anglisht pas kalimit të provimeve të kërkuara, por në vend të kësaj studio matematikë në Universitetin e Erlangen, ku lindi babai i saj. Pas përfundimit të disertacionit të saj në vitin 1907 nën mbikëqyrjen e Paul Gordan, ajo punoi në Institutin e Matematike të Erlangen pa pagesë për shtatë vjet. Në atë kohë, gratë ishin kryesisht të përjashtuara nga pozitat akademike. Në 1915, ajo u ftua nga [[David Hilbert]] dhe Felix Klein për t'u bashkuar me departamentin e matematikës në Universitetin e Göttingen, një qendër e njohur botërisht e kërkimit matematik. Fakulteti filozofik kundërshtoi, megjithatë, dhe kaloi katër vjet ligjërata nën emrin e Hilbertit. Habilitimi i saj u miratua në vitin 1919, duke i lejuar asaj të merrte gradën e Privatdozent .

Versioni i datës 13 qershor 2019 20:00

Emmy Noether
U lind në
Amalie Emmy Noether

(1882-03-23)23 mars 1882
VdiqGabim: Nevojitet datë e vlefshme vdekjeje (data e parë): data, muaji, viti
KombësiaGerman
ShkollimiUniversity of Erlangen
Njohur për
ÇmimetAckermann–Teubner Memorial Award (1932)
Karriera shkencore
FushatMathematics and physics
Institucionet
Këshilltarët e doktoraturësPaul Gordan
Studentët e doktoraturës

Amalie Emmy Noether ( Gjermanisht: 23 mars 1882 - 14 prill 1935) ishte një matematikane gjermane që dha kontribut të rëndësishëm në algjebrën abstrakte dhe fizikën teorike . [1] Ajo pa ndryshim përdoret emri "Emmy Noether" në jetën e saj dhe botimet. Ajo u përshkrua nga Pavel Aleksandrov, Albert Ajnshtajni, Jean Dieudonné, Hermann Weyl dhe Norbert Wiener si gruaja më e rëndësishme në historinë e matematikës . [2] [3] Si një nga matematikanët kryesorë të kohës së saj, ajo zhvilloi teoritë e unazave, fushave dhe algebras . Në fizikën, teorema e Noether shpjegon lidhjen ndërmjet simetrisë dhe ligjeve të ruajtjes . [3]

Noether u lind në një familje hebreje në qytetin Francon të Erlangen ; babai i saj ishte një matematikan, Max Noether. Ajo fillimisht kishte planifikuar të jepte mësim në frëngjisht dhe anglisht pas kalimit të provimeve të kërkuara, por në vend të kësaj studio matematikë në Universitetin e Erlangen, ku lindi babai i saj. Pas përfundimit të disertacionit të saj në vitin 1907 nën mbikëqyrjen e Paul Gordan, ajo punoi në Institutin e Matematike të Erlangen pa pagesë për shtatë vjet. Në atë kohë, gratë ishin kryesisht të përjashtuara nga pozitat akademike. Në 1915, ajo u ftua nga David Hilbert dhe Felix Klein për t'u bashkuar me departamentin e matematikës në Universitetin e Göttingen, një qendër e njohur botërisht e kërkimit matematik. Fakulteti filozofik kundërshtoi, megjithatë, dhe kaloi katër vjet ligjërata nën emrin e Hilbertit. Habilitimi i saj u miratua në vitin 1919, duke i lejuar asaj të merrte gradën e Privatdozent .

Jeta personale

Noether u rrit në qytetin bavarez të Erlangen, përshkruar këtu në një kartolinë 1916
Emmy Noether me vëllezërit e saj Alfred, Fritz dhe Robert, përpara vitit 1918

Babai i Emmy, Max Noether, vinte nga një familje e tregtarëve me shumicë në Gjermani. Në moshën 14 vjeç, ai ishte paralizuar nga polio. Ai rifitoi levizjen, por një këmbë mbeti e prekur. Ai u dha një doktoraturë nga Universiteti i Heidelbergut në vitin 1868. Pasi mësoi atje për shtatë vjet, ai mori një pozicion në qytetin bavarez të Erlangen, ku u takua dhe u martua me Ida Amalia Kaufmann, vajza e një tregtari.

Mësimdhenie

Universiteti i Erlangen

Për shtatë vitet e ardhshme (1908-1915) ajo mësoi në Institutin e Matematikës në Universitetin e Erlangen pa pagesë, duke e zëvendësuar herë pas here me babain e saj kur ishte shumë i sëmurë për të ligjëruar. Në 1910 dhe 1911 ajo botoi një zgjatje të punës së saj të tezës nga tre variabla në n variablat.

Njohjet

Në vitin 1932 Emmy Noether dhe Emil Artin morën çmimin Memorial Memorial Ackermann-Teubner për kontributin e tyre në matematikë. [4] Çmimi përfshinte një shpërblim monetar prej 500 vetësh   Reichsmarks dhe u pa si një njohje zyrtare e gjatë e vonuar e punës së saj të konsiderueshme në këtë fushë. Megjithatë, kolegët e saj shprehën zhgënjimin për faktin se ajo nuk u zgjodh në Göttingen (Akademia e Shkencave) dhe asnjëherë nuk u promovua në pozitën e Profesores Ordentlicher (profesor i plotë).

Burimet

  1. ^ Emily Conover (12 qershor 2018). "Emmy Noether changed the face of physics; Noether linked two important concepts in physics: conservation laws and symmetries". Sciencenews.org. Marrë më 2 korrik 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  2. ^ {{citation}}: Burim bosh (Ndihmë!). Also online at the MacTutor History of Mathematics archive.
  3. ^ {{citation}}: Burim bosh (Ndihmë!) in Teicher (1999)Teicher 1999.
  4. ^ "Emmy Amalie Noether" (biography). UK: St And. Marrë më 4 shtator 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)