Meshari: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Sejko (diskuto | kontribute) No edit summary |
No edit summary |
||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
[[Skeda:Meshari 300 vjeçar.JPG|thumb|Meshari 300-vjeçar]]'''''Meshari''''' është libri më i vjetër i botuar dhe përkthimi i parë liturgjik në [[Gjuha shqipe|gjuhën shqipe]], botuar më 1555.<ref name=":Pipa182">{{Cito web|url=https://books.google.al/books/about/Let%C3%ABrsia_Shqipe.html?id=kdfaoQEACAAJ&hl=en&output=html_text&redir_esc=y|title=Trilogia Albanica III: Albanian Literature: Social Perspectives|publisher=Princi|last=Pipa|first=Arshi|year=2014|pages=182|trans-title=Trilogjia Albanika III: Letërsia shqipe: Perspektiva shoqërore|isbn=978-9928-4090-9-6|authorlink=Arshi Pipa|origyear=1978|translator=[[Primo Shllaku]]}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Kola|first=Prel|date=2007|editor-last=Demiraj|editor-first=Bardhyl|editor-link=Bardhyl Demiraj|title='Meshari' i Buzukut - vepër për kremtimin liturgjik|url=|journal=Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|volume=|pages=253|isbn=9783447054683|via=}}</ref> Libri u |
[[Skeda:Meshari 300 vjeçar.JPG|thumb|Meshari 300-vjeçar]]'''''Meshari''''' është libri më i vjetër i botuar dhe përkthimi i parë liturgjik në [[Gjuha shqipe|gjuhën shqipe]], botuar më 1555.<ref name=":Pipa182">{{Cito web|url=https://books.google.al/books/about/Let%C3%ABrsia_Shqipe.html?id=kdfaoQEACAAJ&hl=en&output=html_text&redir_esc=y|title=Trilogia Albanica III: Albanian Literature: Social Perspectives|publisher=Princi|last=Pipa|first=Arshi|year=2014|pages=182|trans-title=Trilogjia Albanika III: Letërsia shqipe: Perspektiva shoqërore|isbn=978-9928-4090-9-6|authorlink=Arshi Pipa|origyear=1978|translator=[[Primo Shllaku]]}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Kola|first=Prel|date=2007|editor-last=Demiraj|editor-first=Bardhyl|editor-link=Bardhyl Demiraj|title='Meshari' i Buzukut - vepër për kremtimin liturgjik|url=|journal=Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|volume=|pages=253|isbn=9783447054683|via=}}</ref> Libri u shkrua nga [[Gjon Buzuku]] në vitet 1554-1555,<ref name=":Çabej"/> dhe ka qenë i destinuar për t’u përdorur nga priftërinjtë që vepronin në trojet shqiptare, gjatë shërbesave të tyre.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://peizazhe.com/2013/09/09/parabuzuku-ii/|title=Para-Buzuku (II)|date=9 shtator 2013|accessdate=5 tetor 2019|publisher=peizazhe.com|last=Vehbiu|first=Ardian|authorlink=Ardian Vehbiu}}</ref> Në tre të katërtat vepra është meshar dhe në një të katërtën përmbante elemente të një libri të orëve apo lutjeve, dhe ndërmjet disa pjesë katekizmash dhe ritualesh.<ref name=":Bulo">{{Cite book|title=Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005|last=Bulo|first=Jorgo|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|year=2007|isbn=9783447054683|location=|pages=217|authorlink=Jorgo Bulo|url=https://books.google.al/books?id=qPtcT1oMeHAC&pg=PA217&lpg=PA217&dq=Mario+Roques+Mario+Roké+shqip&source=bl&ots=oO15Wpa4N0&sig=ACfU3U38fizaNgQWWkmrD1vM6jJtg2OSkw&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj4u6rV3ILlAhWLKewKHcaFBVsQ6AEwDXoECAkQAQ#v=onepage&q=Mario%20Roques%20Mario%20Roké%20shqip&f=false|chapter='Meshari' i Gjon Buzukut dhe Koncili i Trentos}}</ref> |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Veprën Buzuku nisi ta |
Veprën Buzuku nisi ta shkruajë më 20 mars 1554 dhe e mbaroi me 5 janar 1955, gjatë Koncilit tridentin.<ref name=":Çabej">{{Cite journal|last=Çabej|first=Eqrem|date=1977|title=Gjon Buzuku dhe gjuha e tij|url=https://books.google.al/books?id=drY9wEs8E8YC&q=Meshari+shqip+1554&dq=Meshari+shqip+1554&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjW-7WJl4PlAhWNbVAKHQbqAJwQ6AEIXTAH|journal=Studime gjuhësore|volume=VI|pages=25|quote=Duke qenë se veprën e shkroi aty nga mesi i shekullit të XVI-të, në një moshë kur ka qenë sigurisht burrë i pjekur, mund të themi se ai rroi dhe u zhvillua në atë shekull. Ç'ndikime ushtroi kjo kohë kaq e turbullt mbi autorin, jetën e tia e formimin e tij si shkrimtar, nuk mund të thuhet asgjë. Fakti që ky e nisi veprën 20 mars 1554 dhe e mbaroi me 5 janar 1555.}}</ref> Kjo vepër u zbulua aty rreth 1743 nga Imzot [[Gjon Nikollë Kazazi|Gjon Kazazi]] në Kolegjin e Propagandës Fide,<ref name=":1">{{Cite book|title=Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005|last=Mandalà|first=Matteo|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|year=2007|isbn=9783447054683|location=|pages=225-227|chapter=Buzuku në Sicili: studimet gjuhësore dhe filologjike të Imzot Pal Skiroit, Gaetano Petrotës dhe Marko la Pianës}}</ref> i cili e pagëzoi me emrin ''Meshari'', emër që i ka mbetur sot e kësaj dite.<ref name=":Bulo" /> Vendosi të njoftonte menjëherë përmes një letre At [[Gjergji Guxeta|Gjergj Guxetën]], rektorin e seminarit arbëresh të [[Palermo|Palermos]]. Pas pothuaj një shekulli letra e Kazazit dërguar Guxetës u shpluhuros nga Imzot [[Zef Krispi|Giuseppe Crispi]]. Pas një fushate kërkimore që nisi më 1909, u rizbulua nga peshkopi arbëresh [[Pal Skiroi]].<ref name=":1" /> |
||
Skiroi lajmëroi të përkohshmet e kohës se do t'i bënte një studim veprës që më pas ta rishtypte, lajm ky që bëri bujë dhe shtyu françeskanët në [[Shkodra|Shkodër]] që të porositnin tri kopje fotografike.<ref>{{Harvnb|Mandalà|2007|page=229.}}</ref> Më 1930 P. [[Justin Rrota]] solli kopjen e parë fotografike të librit në [[Shqipëria|Shqipëri]], dhe qe ndër studjuesit e parë të veprës.<ref>{{Cite journal|last=Domi|first=Mahir|date=1965|title=Justin Rrota (17.II.1889 - 20.II.1964)|url=|journal=Studime filologjike|volume=1|pages=219|via=}}</ref>[[Figura:Buzuku meshari.jpg|144px|thumb|left|Faqe nga Meshari]] |
Skiroi lajmëroi të përkohshmet e kohës se do t'i bënte një studim veprës që më pas ta rishtypte, lajm ky që bëri bujë dhe shtyu françeskanët në [[Shkodra|Shkodër]] që të porositnin tri kopje fotografike.<ref>{{Harvnb|Mandalà|2007|page=229.}}</ref> Më 1930 P. [[Justin Rrota]] solli kopjen e parë fotografike të librit në [[Shqipëria|Shqipëri]], dhe qe ndër studjuesit e parë të veprës.<ref>{{Cite journal|last=Domi|first=Mahir|date=1965|title=Justin Rrota (17.II.1889 - 20.II.1964)|url=|journal=Studime filologjike|volume=1|pages=219|via=}}</ref>[[Figura:Buzuku meshari.jpg|144px|thumb|left|Faqe nga Meshari]] |
||
Versioni i datës 15 tetor 2019 20:06
Meshari është libri më i vjetër i botuar dhe përkthimi i parë liturgjik në gjuhën shqipe, botuar më 1555.[1][2] Libri u shkrua nga Gjon Buzuku në vitet 1554-1555,[3] dhe ka qenë i destinuar për t’u përdorur nga priftërinjtë që vepronin në trojet shqiptare, gjatë shërbesave të tyre.[4] Në tre të katërtat vepra është meshar dhe në një të katërtën përmbante elemente të një libri të orëve apo lutjeve, dhe ndërmjet disa pjesë katekizmash dhe ritualesh.[5]
Historia
Veprën Buzuku nisi ta shkruajë më 20 mars 1554 dhe e mbaroi me 5 janar 1955, gjatë Koncilit tridentin.[3] Kjo vepër u zbulua aty rreth 1743 nga Imzot Gjon Kazazi në Kolegjin e Propagandës Fide,[6] i cili e pagëzoi me emrin Meshari, emër që i ka mbetur sot e kësaj dite.[5] Vendosi të njoftonte menjëherë përmes një letre At Gjergj Guxetën, rektorin e seminarit arbëresh të Palermos. Pas pothuaj një shekulli letra e Kazazit dërguar Guxetës u shpluhuros nga Imzot Giuseppe Crispi. Pas një fushate kërkimore që nisi më 1909, u rizbulua nga peshkopi arbëresh Pal Skiroi.[6]
Skiroi lajmëroi të përkohshmet e kohës se do t'i bënte një studim veprës që më pas ta rishtypte, lajm ky që bëri bujë dhe shtyu françeskanët në Shkodër që të porositnin tri kopje fotografike.[7] Më 1930 P. Justin Rrota solli kopjen e parë fotografike të librit në Shqipëri, dhe qe ndër studjuesit e parë të veprës.[8]
Përmbajtja
Që në kohën e Kazazit, libri ishte i cungët; në gjendjen e parë vepra kishte 110 fletë ose 220 faqe, prej të cilave kishin mbijetuar 94 fletë ose 188 faqe. Tetë fletët e para që i mungojnë do të kenë patur frontespicin, titullin, vendin e botimin dhe mbase prejardhjen e vetë autorit.[3] Më 1932 filologu frëng Roques vuri re se tre të katërtat e librit ishin meshar dhe një e katërta ishte libra orësh, lutjesh.[5] Pjesën e tre të katërtave të veprës, Çabej e vëren që përmban "oficen e vogël të Zonjës, të shtatë psalmet pendestare, litanitë e shenjtvet, disa copë nga të ritualit e të katekizmit dhe meshët e së kremteve kryesore të vitit".[4]
Studime dhe botime
Të parën cekje të tekstit të Mesharit e bëri Krispi më 1853, kur e citoi në veprën e vet Memorie storiche su alcune costumanze delle colonie albanesi di Sicilia, por botoi edhe tekstin e dy fragmenteve të Mesharit me alfabetin që vetë kishte krijuar.[6]
Botimi i parë i plotë u bë më 1958 nga Namik Resuli, duke përfshirë një fotokopje dhe transkriptimin.[9] Botimi i punimit Il Messale të Resulit nga Biblioteka e Vatikanit mund të thuhet se ia riktheu në kujtesë Institutit të Gjuhësisë në Tiranë. Më 1963 Rrota i kërkoi Kostallarit një kopje të Mesharit që të mund të niste punën me transkriptimin, por drejtori i Institutit iu përgjigj se të vetmen kopje në disponim po e punonte Çabej.[10] Punim i cili u botua më dy vëllime më 1968 në Tiranë, ku vëllimi i parë ka një studim hyrës me tekstin e transliterimin e komplet tekstit, ndërsa vëllimii dytë përmban një faksimile të origjinalit si dhe transkriptimin fonetik.[9]
Referimet
- ^ Pipa, Arshi (2014) [1978]. "Trilogia Albanica III: Albanian Literature: Social Perspectives" [Trilogjia Albanika III: Letërsia shqipe: Perspektiva shoqërore]. Përkthyer nga Primo Shllaku. Princi. fq. 182. ISBN 978-9928-4090-9-6.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kola, Prel (2007). Demiraj, Bardhyl (red.). "'Meshari' i Buzukut - vepër për kremtimin liturgjik". Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005. Otto Harrassowitz Verlag: 253. ISBN 9783447054683.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Çabej, Eqrem (1977). "Gjon Buzuku dhe gjuha e tij". Studime gjuhësore. VI: 25.
Duke qenë se veprën e shkroi aty nga mesi i shekullit të XVI-të, në një moshë kur ka qenë sigurisht burrë i pjekur, mund të themi se ai rroi dhe u zhvillua në atë shekull. Ç'ndikime ushtroi kjo kohë kaq e turbullt mbi autorin, jetën e tia e formimin e tij si shkrimtar, nuk mund të thuhet asgjë. Fakti që ky e nisi veprën 20 mars 1554 dhe e mbaroi me 5 janar 1555.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Vehbiu, Ardian (9 shtator 2013). "Para-Buzuku (II)". peizazhe.com. Marrë më 5 tetor 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Bulo, Jorgo (2007). "'Meshari' i Gjon Buzukut dhe Koncili i Trentos". Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005. Otto Harrassowitz Verlag. fq. 217. ISBN 9783447054683.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Mandalà, Matteo (2007). "Buzuku në Sicili: studimet gjuhësore dhe filologjike të Imzot Pal Skiroit, Gaetano Petrotës dhe Marko la Pianës". Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005. Otto Harrassowitz Verlag. fq. 225–227. ISBN 9783447054683.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mandalà 2007, p. 229.
- ^ Domi, Mahir (1965). "Justin Rrota (17.II.1889 - 20.II.1964)". Studime filologjike. 1: 219.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Elsie, Robert (2005). Albanian Literature: A Short History. London: I.B.Tauris. fq. 12. ISBN 9781845110314.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ndoja, Leka (2013). Tjetërsimi i veprës intelektuale gjatë komunizmit në Shqipëri. Tiranë: ISKK. fq. 68. ISBN 978-9928-168-12-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)