Rrethimi i Shkodrës (1474): Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Ndryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
Krijuar nga përkthimi i faqes "Siege of Shkodra (1474)"
 
vNo edit summary
Rreshti 5: Rreshti 5:


== Rrethimi ==
== Rrethimi ==
Forca të forta osmane rrethuan Shkodrën në pranverën e vitit 1474.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Ништа се није могло остварити јер је снажна турска војска с пролећа 1474 притисла Скадар.}}</ref> Mehmedi kishte dërguar guvernatorin e [[ Rûm Eyalet |Rumelisë]], [[ Hadım Suleiman Pasha (guvernator i Rumelisë) |Hadım Suleiman Pasha]], me rreth 8,000 burra, por ata u zmbrapsën nga komandanti [[ Antonio Loredan |Antonio Loredan]] dhe i frikësoheshin përforcimeve veneciane.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Румелијски беглербег Сулејман је почео опсаду са око 8.000 људи.}}</ref><ref>Jaques, Tony. ''Dictionary of Battles and Sieges''. Westport, CT: Greenwood Press, 2007, p. 921</ref> Sipas disa burimeve, kur garnizoni i Shkodrës u ankua për mungesë ushqimi dhe uji, Loredan u tha atyre ''"Nëse jeni të uritur, ja ku është mishi im; nëse jeni të etur, unë ju jap gjakun tim".''<ref name="Smith1927">{{Cite book|last=C. Marshall Smith|title=The Seven Ages of Venice: A Romantic Rendering of Venetian History|url=https://books.google.com/books?id=pHVoAAAAMAAJ|year=1927|publisher=Blackie & son, limited|page=134|quote=" If you are hungry, here is my flesh; if you are thirsty, I give you my blood."}}</ref>
Forca të forta osmane rrethuan Shkodrën në pranverën e vitit 1474.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Ништа се није могло остварити јер је снажна турска војска с пролећа 1474 притисла Скадар.}}
</ref> Mehmedi kishte dërguar guvernatorin e [[ Rûm Eyalet |Rumelisë]], [[ Hadım Suleiman Pasha (guvernator i Rumelisë) |Hadım Suleiman Pasha]], me rreth 8,000 burra, por ata u zmbrapsën nga komandanti [[ Antonio Loredan |Antonio Loredan]] dhe i frikësoheshin përforcimeve veneciane.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Румелијски беглербег Сулејман је почео опсаду са око 8.000 људи.}}
</ref><ref>Jaques, Tony. ''Dictionary of Battles and Sieges''. Westport, CT: Greenwood Press, 2007, p. 921</ref> Sipas disa burimeve, kur garnizoni i Shkodrës u ankua për mungesë ushqimi dhe uji, Loredan u tha atyre ''"Nëse jeni të uritur, ja ku është mishi im; nëse jeni të etur, unë ju jap gjakun tim".''<ref name="Smith1927">{{Cite book|last=C. Marshall Smith|title=The Seven Ages of Venice: A Romantic Rendering of Venetian History|url=https://books.google.com/books?id=pHVoAAAAMAAJ|year=1927|publisher=Blackie & son, limited|page=134|quote=" If you are hungry, here is my flesh; if you are thirsty, I give you my blood."}}</ref>


[[ Senati Venecian |Senati Venedikas]] urdhëroi të gjitha galerat e disponueshme të transportonin harkëtarët për në Shkodër përmes lumit [[Lumi i Bunës|Buna]]. Të gjithë guvernatorët venecian u urdhëruan gjithashtu të ndihmonin qytetin e rrethuar. Sipas raporteve venedikase në korrik Shkodra u rrethua nga 50,000 ushtarë osmanë të cilët u mbështetën nga artileria e rëndë.  
[[ Senati Venecian |Senati Venedikas]] urdhëroi të gjitha galerat e disponueshme të transportonin harkëtarët për në Shkodër përmes lumit [[Lumi i Bunës|Buna]]. Të gjithë guvernatorët venecian u urdhëruan gjithashtu të ndihmonin qytetin e rrethuar. Sipas raporteve venedikase në korrik Shkodra u rrethua nga 50,000 ushtarë osmanë të cilët u mbështetën nga artileria e rëndë.  

<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Wikipedia:Citim i duhur|<span title="This claim needs references to reliable sources. (September 2012)">citimi i nevojshëm</span>]]'' &#x5D;</sup>
Në fillim të vitit 1474 i gjithë rajoni rreth Shkodrës, përfshirë Balecin e braktisur, u vu nën [[Perandoria Osmane|sundimin otoman]]. Sipas disa burimeve sulltani kishte synime të rindërtonte [[Podgorica|Podgoricën]] dhe Balecin në vitin 1474 dhe t'i popullonte ato me 5,000 familje turke në mënyrë që të krijonte një pengesë shtesë për bashkëpunimin e Zetës së Crnojević-ve dhe [[Arbëria Venedikase|Shkodrës venedikase]] të rrethuar.<ref>{{Citim|title=Nemirno pomorje XV veka|year=1979|quote=почетком 1474 ... о султановој намери да обнови Подгорицу и да је насели са пет хиљада турских домаћинстава, а исто тако да подигне из рушевина стари град Балеч}}</ref><ref>{{Cite book|last=Ćorović|first=Vladimir|title=Istorija Srba|year=2005|publisher=Zoograf|url=https://books.google.rs/books?id=IGotAQAAIAAJ&q=%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%87&dq=%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%87&hl=en&sa=X&ei=XC4bT-boOvP54QTmlrmEDQ&redir_esc=y|accessdate=21 January 2012|page=357|language=Serbian|quote=...очвидно из разлога да спрече везе између Зећана и Албанаца}}</ref>
Në fillim të vitit 1474 i gjithë rajoni rreth Shkodrës, përfshirë Balecin e braktisur, u vu nën [[Perandoria Osmane|sundimin otoman]]. Sipas disa burimeve sulltani kishte synime të rindërtonte [[Podgorica|Podgoricën]] dhe Balecin në vitin 1474 dhe t'i popullonte ato me 5,000 familje turke në mënyrë që të krijonte një pengesë shtesë për bashkëpunimin e Zetës së Crnojević-ve dhe [[Arbëria Venedikase|Shkodrës venedikase]] të rrethuar.<ref>{{Citim|title=Nemirno pomorje XV veka|year=1979|quote=почетком 1474 ... о султановој намери да обнови Подгорицу и да је насели са пет хиљада турских домаћинстава, а исто тако да подигне из рушевина стари град Балеч}}</ref><ref>{{Cite book|last=Ćorović|first=Vladimir|title=Istorija Srba|year=2005|publisher=Zoograf|url=https://books.google.rs/books?id=IGotAQAAIAAJ&q=%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%87&dq=%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%87&hl=en&sa=X&ei=XC4bT-boOvP54QTmlrmEDQ&redir_esc=y|accessdate=21 January 2012|page=357|language=Serbian|quote=...очвидно из разлога да спрече везе између Зећана и Албанаца}}</ref>


Gjatë fushatës së tyre të vitit 1474, Osmanët dëmtuan Alessio (Lezha) dhe shkatërruan kështjellën e [[Danja|Danjës]].<ref>{{Citim|title=Nemirno pomorje XV veka|year=1979|quote=Турци су предузели две одлучне офанзиве - 1474 и 1478. У првом походу порушили су Дањ, око кога су се толико отимали Дукађини, а онда га напустили. Многобројне поправке су биле потребне у Љешу.}}</ref>
Gjatë fushatës së tyre të vitit 1474, Osmanët dëmtuan Alessio (Lezha) dhe shkatërruan kështjellën e [[Danja|Danjës]].<ref>{{Citim|title=Nemirno pomorje XV veka|year=1979|quote=Турци су предузели две одлучне офанзиве - 1474 и 1478. У првом походу порушили су Дањ, око кога су се толико отимали Дукађини, а онда га напустили. Многобројне поправке су биле потребне у Љешу.}}</ref>


[[ Triadan Gritti |Triadan Gritti]] u emërua si kapiten i përgjithshëm venedikas në vend të [[ Pietro Mocenigo |Pietro Mocenigo]]. Gritti drejtoi flotën veneciane të gjashtë galerave që lundruan në fillim të majit 1474 për të mbrojtur bregdetin e Arbërisë venedikase dhe veçanërisht gojët e lumit Buna.<ref>{{Citation|last=Babinger|first=Franz|title=Mehmed the Conqueror and His Time|url=https://books.google.rs/books?id=PPxC6rO7vvsC&pg=PA334&dq=Triadan+Gritti&hl=en&sa=X&ei=8CiQT7CsCoiq-ga3l7iBBA&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=Triadan%20Gritti&f=false|quote=|year=1992|page=334|publisher=Princeton University Press|isbn=9780691010786}}</ref> Kur flota venedikase hyri në Bunë, forcat osmane u përpoqën ta bllokojnë atë duke bllokuar gojën e Bunës me trungje pemësh të prera, ashtu si veproi voivodi serb [[ Voivode Mazarek |Mazarek]] gjatë [[Lufta e Dytë e Shkodrës|Luftës së Dytë të Shkodrës]]. Gritti e ktheu flotën e tij drejt lumit dhe shkatërroi forcat osmane më 15 qershor 1474.<ref>{{Harvnb|Božić|1979}}{{Cquote|У близиниушћа покушали су да затворе реку, као што je 1422. годинечинио и деспотов командант Мазарек. Једноставно су насе-кли дрвеће и побацали га у реку да би затворили излаз. Три-јадан Грити није смео дозволити да му непријатељ блокирафлоту у реци}}</ref> Pavarësisht të gjitha përpjekjeve të tij, Gritti nuk ishte në gjendje të dërgonte në Shkodër të gjitha mallrat që transportonte flota e tij sepse shumë nga anijet e tij ishin bllokuar në ujërat e cekët të Bunës pranë Sveti Srđ.<ref>{{Harvnb|Božić|1979}}{{Cquote|ни Тријадан Грити није могао опседнутом граду дапошаље помоћ којом су били натоварени бродови укотвљенипод Светим Срђом}}</ref>
[[ Triadan Gritti |Triadan Gritti]] u emërua si kapiten i përgjithshëm venedikas në vend të [[ Pietro Mocenigo |Pietro Mocenigo]]. Gritti drejtoi flotën veneciane të gjashtë galerave që lundruan në fillim të majit 1474 për të mbrojtur bregdetin e Arbërisë venedikase dhe veçanërisht gojët e lumit Buna.<ref>{{Citation|last=Babinger|first=Franz|title=Mehmed the Conqueror and His Time|url=https://books.google.rs/books?id=PPxC6rO7vvsC&pg=PA334&dq=Triadan+Gritti&hl=en&sa=X&ei=8CiQT7CsCoiq-ga3l7iBBA&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=Triadan%20Gritti&f=false|quote=|year=1992|page=334|publisher=Princeton University Press|isbn=9780691010786}}</ref> Kur flota venedikase hyri në Bunë, forcat osmane u përpoqën ta bllokojnë atë duke bllokuar gojën e Bunës me trungje pemësh të prera, ashtu si veproi voivodi serb [[ Voivode Mazarek |Mazarek]] gjatë [[Lufta e Dytë e Shkodrës|Luftës së Dytë të Shkodrës]]. Gritti e ktheu flotën e tij drejt lumit dhe shkatërroi forcat osmane më 15 qershor 1474.<ref>{{Harvnb|Božić|1979}}{{Cquote|У близиниушћа покушали су да затворе реку, као што je 1422. годинечинио и деспотов командант Мазарек. Једноставно су насе-кли дрвеће и побацали га у реку да би затворили излаз. Три-јадан Грити није смео дозволити да му непријатељ блокирафлоту у реци}}
</ref> Pavarësisht të gjitha përpjekjeve të tij, Gritti nuk ishte në gjendje të dërgonte në Shkodër të gjitha mallrat që transportonte flota e tij sepse shumë nga anijet e tij ishin bllokuar në ujërat e cekët të Bunës pranë Sveti Srđ.<ref>{{Harvnb|Božić|1979}}{{Cquote|ни Тријадан Грити није могао опседнутом граду дапошаље помоћ којом су били натоварени бродови укотвљенипод Светим Срђом}}
</ref>


Kur Gritti u bashkua me Mocenigon në Shkodër dhe ata të dy urdhëruan që [[ Leonardo Boldu |Leonardo Boldu]] të gjente [[ Ivan Crnojević |Ivan Crnojević-in]] dhe ta nxiste që të mobilizonte sa më shumë burra të tij për të ndihmuar venedikasit gjatë [[ Rrethimi i Shkodrës |Rrethimit të Shkodrës]]. Boldu u urdhërua gjithashtu të transportonte kalorësinë dhe këmbësorin e Crnojević-it mbi [[Liqeni i Shkodrës|Liqenin e Shkodrës]].<ref>{{Citation|last=Imber|first=Colin|title=The Ottoman Empire, 1300-1481|url=https://books.google.rs/books?ei=F_mwT7PGPIXctAaU6by-Bg&id=lIppAAAAMAAJ&dq=triadan+gritti&q=%22Triadan+Gritti%22#search_anchor|year=1990|month=|publisher=Isis Press|location=Istanbul|isbn=9789754280159|oclc=22297448|page=219|quote=When the commanders of the fleet — Triadan Gritti and his predecessor as Captain-General, Piero Moccnigo — met in Albania, they commissioned a certain Leonardo Boldu to find one of the lords of the country to the north of Lake Shkoder, John Chcrnojcvich, "a man of great following and authority," and exhort him to gather as many men as possible. They ordered Leonardo to transport these, with his own infantry and cavalry, across the lake to relieve Shkoder,...}}</ref> Ivan Crnojević kishte një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e Shkodrës sepse siguroi lidhje me Kotorrin dhe furnizoi qytetin përmes [[ Žabljak Crnojevića |Žabljakut]] ose [[Liqeni i Shkodrës|Liqenit të Shkodrës]], duke luftuar njëkohësisht kundër forcave të forta osmane.<ref>{{Citation|last=Maletić|first=Mihailo|title=Crna Gora|trans-title=Montenegro|url=https://books.google.rs/books?ei=mG0uUN7YPI_64QSfzoHIAg&hl=sr&id=03sBAAAAMAAJ&dq=%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD+%D1%86%D1%80%D0%BD%D0%BE%D1%98%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%9B+%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80&q=1478+%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD#search_anchor|year=1976|publisher=Književne novine|location=Belgrade|language=Serbian|oclc=5090762|page=172|quote=У одбрани Скадра важну улогу играо је Иван Црнојевић обезбијеђујући везу с Котором и дотурање помоћи преко Жабљака и Скадарског језера. Морао је да одбија нападе великих турских одреда.}}</ref> Ai transportoi burra dhe dru nga [[Kotorri|Kotori]] mbi kodra në Žabljak, ku ai ndërtoi fusta (lloj anije), të cilat i befasuan osmanët në liqenin e Shkodrës.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Преко Котора је брдским путевима пребацивао људе и грађу од које би се, кад стигне у Жабљак, изградиле фусте и изненадили Турци на Скадарском језеру.}}</ref> Gjatë gjithë verës Ivan Crnojević mori pjesë në aksione ushtarake. Ai kontrolloi liqenin e Skadarit me tre fusta dhe 15 anije më të vogla, gjë që ishte shumë e rëndësishme sepse flota venedikase (e përbërë nga 34 anije më të mëdha dhe rreth 100 më të vogla) nuk ishte në gjendje të lundronte më tej se [[ Sveti Srđ |Sveti Srđ]].<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Иван Црнојевић је господарио Скадарским језером уз помоћ три фусте и 15 мањих бродова. То је било веома значајно, јер велика млетачка флота није могла да се пробија дал.е од Светог Срђа}}</ref> Boldu arriti të arrinte në qytetin e rrethuar nga Žabljaku falë anijeve të Ivan Crnojević.<ref name="Franetović-Bûre1960">{{Cite book|last=Dinko Franetović-Bûre|title=Historija pomorstva i ribarstva Crne Gore do 1918 godine|url=https://books.google.com/books?id=wU8aAAAAIAAJ|accessdate=24 April 2013|year=1960|publisher=s.n.|page=82|quote=...su Turci opsjedali Skadar 1474, Leonardo Boldu, Mleča- nin, je na burćima i lađama Ivana Crnojevića iz Zabljaka mogao s vojskom da dođe pod grad.}}</ref> Ekuipazhi i anijeve veneciane së bashku me [[Stratiotët|stratiotë]] nga Greqia iu bashkuan mbrojtësve në qytetin e rrethuar dhe, sipas disa raporteve venedikase, numri i tyre i përgjithshëm arriti në 25,000.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|мада су им се касније прикључили стратиоти из Грчке као и посаде свих бродова, млетачке снаге ни у једном тренутку нису премашиле 25.000 људи, како су Млечани извештавали своје савезнике}}</ref>
Kur Gritti u bashkua me Mocenigon në Shkodër dhe ata të dy urdhëruan që [[ Leonardo Boldu |Leonardo Boldu]] të gjente [[ Ivan Crnojević |Ivan Crnojević-in]] dhe ta nxiste që të mobilizonte sa më shumë burra të tij për të ndihmuar venedikasit gjatë [[ Rrethimi i Shkodrës |Rrethimit të Shkodrës]]. Boldu u urdhërua gjithashtu të transportonte kalorësinë dhe këmbësorin e Crnojević-it mbi [[Liqeni i Shkodrës|Liqenin e Shkodrës]].<ref>{{Citation|last=Imber|first=Colin|title=The Ottoman Empire, 1300-1481|url=https://books.google.rs/books?ei=F_mwT7PGPIXctAaU6by-Bg&id=lIppAAAAMAAJ&dq=triadan+gritti&q=%22Triadan+Gritti%22#search_anchor|year=1990|month=|publisher=Isis Press|location=Istanbul|isbn=9789754280159|oclc=22297448|page=219|quote=When the commanders of the fleet — Triadan Gritti and his predecessor as Captain-General, Piero Moccnigo — met in Albania, they commissioned a certain Leonardo Boldu to find one of the lords of the country to the north of Lake Shkoder, John Chcrnojcvich, "a man of great following and authority," and exhort him to gather as many men as possible. They ordered Leonardo to transport these, with his own infantry and cavalry, across the lake to relieve Shkoder,...}}</ref> Ivan Crnojević kishte një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e Shkodrës sepse siguroi lidhje me Kotorrin dhe furnizoi qytetin përmes [[ Žabljak Crnojevića |Žabljakut]] ose [[Liqeni i Shkodrës|Liqenit të Shkodrës]], duke luftuar njëkohësisht kundër forcave të forta osmane.<ref>{{Citation|last=Maletić|first=Mihailo|title=Crna Gora|trans-title=Montenegro|url=https://books.google.rs/books?ei=mG0uUN7YPI_64QSfzoHIAg&hl=sr&id=03sBAAAAMAAJ&dq=%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD+%D1%86%D1%80%D0%BD%D0%BE%D1%98%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%9B+%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80&q=1478+%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD#search_anchor|year=1976|publisher=Književne novine|location=Belgrade|language=Serbian|oclc=5090762|page=172|quote=У одбрани Скадра важну улогу играо је Иван Црнојевић обезбијеђујући везу с Котором и дотурање помоћи преко Жабљака и Скадарског језера. Морао је да одбија нападе великих турских одреда.}}</ref> Ai transportoi burra dhe dru nga [[Kotorri|Kotori]] mbi kodra në Žabljak, ku ai ndërtoi fusta (lloj anije), të cilat i befasuan osmanët në liqenin e Shkodrës.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Преко Котора је брдским путевима пребацивао људе и грађу од које би се, кад стигне у Жабљак, изградиле фусте и изненадили Турци на Скадарском језеру.}}
</ref> Gjatë gjithë verës Ivan Crnojević mori pjesë në aksione ushtarake. Ai kontrolloi liqenin e Skadarit me tre fusta dhe 15 anije më të vogla, gjë që ishte shumë e rëndësishme sepse flota venedikase (e përbërë nga 34 anije më të mëdha dhe rreth 100 më të vogla) nuk ishte në gjendje të lundronte më tej se [[ Sveti Srđ |Sveti Srđ]].<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|Иван Црнојевић је господарио Скадарским језером уз помоћ три фусте и 15 мањих бродова. То је било веома значајно, јер велика млетачка флота није могла да се пробија дал.е од Светог Срђа}}
</ref> Boldu arriti të arrinte në qytetin e rrethuar nga Žabljaku falë anijeve të Ivan Crnojević.<ref name="Franetović-Bûre1960">{{Cite book|last=Dinko Franetović-Bûre|title=Historija pomorstva i ribarstva Crne Gore do 1918 godine|url=https://books.google.com/books?id=wU8aAAAAIAAJ|accessdate=24 April 2013|year=1960|publisher=s.n.|page=82|quote=...su Turci opsjedali Skadar 1474, Leonardo Boldu, Mleča- nin, je na burćima i lađama Ivana Crnojevića iz Zabljaka mogao s vojskom da dođe pod grad.}}</ref> Ekuipazhi i anijeve veneciane së bashku me [[Stratiotët|stratiotë]] nga Greqia iu bashkuan mbrojtësve në qytetin e rrethuar dhe, sipas disa raporteve venedikase, numri i tyre i përgjithshëm arriti në 25,000.<ref>{{Harvnb|Srejović|1981}}{{Cquote|мада су им се касније прикључили стратиоти из Грчке као и посаде свих бродова, млетачке снаге ни у једном тренутку нису премашиле 25.000 људи, како су Млечани извештавали своје савезнике}}
</ref>


Pas zbulimit të tradhtisë së kryer nga Andreas Humoj, anëtar i [[ Familja Humoj |familjes Humoj]], gjatë rrethimit të Shkodrës Gritti e dënoi me vdekje dhe u ekzekutua nga një burrë nga [[Tuzi]].<ref>{{Citim|title=Das venezianische Albanien (1392-1479)|year=2001|quote=Rätselhaft erscheint vor diesem Hintergrund das Schicksal Andreas Humojs: Er beging verrat und wurde von Generalkapitan Triadan Gritti zum tode verurteilt. Das urteil vollstreckte ein Tuzi.}}</ref>
Pas zbulimit të tradhtisë së kryer nga Andreas Humoj, anëtar i [[ Familja Humoj |familjes Humoj]], gjatë rrethimit të Shkodrës Gritti e dënoi me vdekje dhe u ekzekutua nga një burrë nga [[Tuzi]].<ref>{{Citim|title=Das venezianische Albanien (1392-1479)|year=2001|quote=Rätselhaft erscheint vor diesem Hintergrund das Schicksal Andreas Humojs: Er beging verrat und wurde von Generalkapitan Triadan Gritti zum tode verurteilt. Das urteil vollstreckte ein Tuzi.}}</ref>
Rreshti 22: Rreshti 29:


== Referencat ==
== Referencat ==

== Burimet ==

* [[Marin Barleti|Barletius, Marinus]] . ''De obsidione Scodrensi'' [Rrethimi i Shkodrës]. Venecia: B. de Vitalibus, 1504.
* A. Pashazade, Tursun, Bidlisi, K. Pashazade, Kivami, et al., Në Pulaha, Selami (ed.). ''[https://books.google.com/books?id=1cL-cQAACAAJ&dq=inauthor:%22Selami+Pulaha%22&source=bl&ots=KFEBeON3_H&sig=K8l73--6i0VX4iqRdhhwA_MNAF8&hl=en&sa=X&ei=UMZHUN2zAo_34QS1zYCgCA&ved=0CF8Q6AEwCQ Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV: Burime osmane]'' [Luftërat ''[https://books.google.com/books?id=1cL-cQAACAAJ&dq=inauthor:%22Selami+Pulaha%22&source=bl&ots=KFEBeON3_H&sig=K8l73--6i0VX4iqRdhhwA_MNAF8&hl=en&sa=X&ei=UMZHUN2zAo_34QS1zYCgCA&ved=0CF8Q6AEwCQ shqiptaro-turke në Shekullin]'' e pesëmbëdhjetë: Burimet Osmane] (një përmbledhje e kronikave osmane në të dy gjuhët origjinale dhe në përkthimet shqip). Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës, Instituti i Historisë dhe Gjuhësia, 1968.
{{refbegin}}
*{{Cite book|last=Babinger|first=Franz.|authorlink=Franz Babinger|title=Mehmed the Conqueror|location=New Jersey|publisher=Princeton University Press|year=1992|isbn=978-0-691-01078-6|url=https://books.google.com/books?id=PPxC6rO7vvsC&printsec=frontcover&dq=Mehmed+the+conqueror&hl=en&sa=X&ei=ArIeT5uePITHtAaT9Ym1DA&ved=0CC8Q6AEwAA#v=onepage&q=Mehmed%20the%20conqueror&f=false|ref=harv}}
*{{Cite book|last=Pulaha|first=Selami.|title=''[http://www.worldcat.org/title/lufta-shqiptaro-turke-ne-shekullin-xv-burime-osmane/oclc/015301329 Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV. Burime Osmane]'' [Albanian-Turkish Wars in the Fifteenth Century: Ottoman Sources]|location=Tirana|publisher=Universiteti Shtetëror|year=1968}}
* {{Citim}}
* {{Citim}}

== External links ==
* [https://web.archive.org/web/20140222055729/http://www.albanianhistory.net/en/texts1000-1799/AH1474.html George Merula ''The Siege of Shkodra'' (1474)] - published on the website of [[Robert Elsie]]
{{Use dmy dates|date=June 2017}}

[[Category:Ottoman–Venetian Wars]]
[[Category:1474 in Europe]]
[[Category:Conflicts in 1474]]
[[Category:History of Shkodër]]
[[Category:1474 in the Ottoman Empire]]{{refbegin}}
*{{cite book|last=Babinger|first=Franz.|authorlink=Franz Babinger|title=Mehmed the Conqueror|location=New Jersey|publisher=Princeton University Press|year=1992|isbn=978-0-691-01078-6|url=https://books.google.com/books?id=PPxC6rO7vvsC&printsec=frontcover&dq=Mehmed+the+conqueror&hl=en&sa=X&ei=ArIeT5uePITHtAaT9Ym1DA&ved=0CC8Q6AEwAA#v=onepage&q=Mehmed%20the%20conqueror&f=false|ref=harv|pages=}}
*{{cite book|last=Pulaha|first=Selami.|title=''[http://www.worldcat.org/title/lufta-shqiptaro-turke-ne-shekullin-xv-burime-osmane/oclc/015301329 Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV. Burime Osmane]'' [Albanian-Turkish Wars in the Fifteenth Century: Ottoman Sources]|location=Tirana|publisher=Universiteti Shtetëror|year=1968|isbn=|pages=}}
* {{Citation|last=Srejović|first=Dragoslav|authorlink=Dragoslav Srejović|title=Istorija srpskog naroda. Knj. 1, Od najstarijih vremena do maričke bitke (1371)|trans-title=History of Serbs, Book 1, From earliest times to Battle of Marica (1371)|url=http://www.worldcat.org/title/istorija-srpskog-naroda-knj-1-od-najstarijih-vremena-do-maricke-bitke-1371/oclc/456125379&referer=brief_results|year=1981|publisher=Srpska književna zadruga|location=Belgrade|language=Serbian|isbn=|oclc=456125379|ref=harv|volume=|pages=}}
* {{Citation|last=Božić|first=Ivan|authorlink=Ivan Božić (historian)|title=Nemirno pomorje XV veka|url=https://books.google.rs/books?id=SnkBAAAAMAAJ&q=%22%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5+%D0%B4%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%92%D0%B8%D0%BD%22&dq=%22%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5+%D0%B4%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%92%D0%B8%D0%BD%22&hl=sr&sa=X&ei=l4tmT5OxK5HLsgaY4vT0Aw&ved=0CC0Q6AEwAA|year=1979|publisher=Srpska književna zadruga|location=Beograd|language=Serbian|oclc=5845972|ref=harv|volume=|pages=}}

== External links ==
* [https://web.archive.org/web/20140222055729/http://www.albanianhistory.net/en/texts1000-1799/AH1474.html George Merula ''The Siege of Shkodra'' (1474)] - published on the website of [[Robert Elsie]]


[[Category:Ottoman–Venetian Wars]]
[[Category:1474 in Europe]]
[[Category:Conflicts in 1474]]
[[Category:History of Shkodër]]
[[Category:1474 in the Ottoman Empire]]
[[Kategoria:Historia e Shkodrës]]
[[Kategoria:Faqe me burime në serbisht (sr)]]
[[Kategoria:Histori]]
[[Kategoria:Mesjeta]]
[[Kategoria:Mesjeta në Shqipëri]]
[[Kategoria:Shqipëria mesjetare]]

Versioni i datës 17 dhjetor 2019 01:55

Stampa:Infobox konflikt ushtarak Rrethimi i Shkodrës i vitit 1474 ishte një sulm osman kundër Shkodrës së kontrolluar nga Venediku (Scutari në italisht) në Arbërinë Venedikase gjatë Luftës së Parë Osmano-Venedikase (1463–79).

Rrethimi

Forca të forta osmane rrethuan Shkodrën në pranverën e vitit 1474.[1] Mehmedi kishte dërguar guvernatorin e Rumelisë, Hadım Suleiman Pasha, me rreth 8,000 burra, por ata u zmbrapsën nga komandanti Antonio Loredan dhe i frikësoheshin përforcimeve veneciane.[2][3] Sipas disa burimeve, kur garnizoni i Shkodrës u ankua për mungesë ushqimi dhe uji, Loredan u tha atyre "Nëse jeni të uritur, ja ku është mishi im; nëse jeni të etur, unë ju jap gjakun tim".[4]

Senati Venedikas urdhëroi të gjitha galerat e disponueshme të transportonin harkëtarët për në Shkodër përmes lumit Buna. Të gjithë guvernatorët venecian u urdhëruan gjithashtu të ndihmonin qytetin e rrethuar. Sipas raporteve venedikase në korrik Shkodra u rrethua nga 50,000 ushtarë osmanë të cilët u mbështetën nga artileria e rëndë.  

Në fillim të vitit 1474 i gjithë rajoni rreth Shkodrës, përfshirë Balecin e braktisur, u vu nën sundimin otoman. Sipas disa burimeve sulltani kishte synime të rindërtonte Podgoricën dhe Balecin në vitin 1474 dhe t'i popullonte ato me 5,000 familje turke në mënyrë që të krijonte një pengesë shtesë për bashkëpunimin e Zetës së Crnojević-ve dhe Shkodrës venedikase të rrethuar.[5][6]

Gjatë fushatës së tyre të vitit 1474, Osmanët dëmtuan Alessio (Lezha) dhe shkatërruan kështjellën e Danjës.[7]

Triadan Gritti u emërua si kapiten i përgjithshëm venedikas në vend të Pietro Mocenigo. Gritti drejtoi flotën veneciane të gjashtë galerave që lundruan në fillim të majit 1474 për të mbrojtur bregdetin e Arbërisë venedikase dhe veçanërisht gojët e lumit Buna.[8] Kur flota venedikase hyri në Bunë, forcat osmane u përpoqën ta bllokojnë atë duke bllokuar gojën e Bunës me trungje pemësh të prera, ashtu si veproi voivodi serb Mazarek gjatë Luftës së Dytë të Shkodrës. Gritti e ktheu flotën e tij drejt lumit dhe shkatërroi forcat osmane më 15 qershor 1474.[9] Pavarësisht të gjitha përpjekjeve të tij, Gritti nuk ishte në gjendje të dërgonte në Shkodër të gjitha mallrat që transportonte flota e tij sepse shumë nga anijet e tij ishin bllokuar në ujërat e cekët të Bunës pranë Sveti Srđ.[10]

Kur Gritti u bashkua me Mocenigon në Shkodër dhe ata të dy urdhëruan që Leonardo Boldu të gjente Ivan Crnojević-in dhe ta nxiste që të mobilizonte sa më shumë burra të tij për të ndihmuar venedikasit gjatë Rrethimit të Shkodrës. Boldu u urdhërua gjithashtu të transportonte kalorësinë dhe këmbësorin e Crnojević-it mbi Liqenin e Shkodrës.[11] Ivan Crnojević kishte një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e Shkodrës sepse siguroi lidhje me Kotorrin dhe furnizoi qytetin përmes Žabljakut ose Liqenit të Shkodrës, duke luftuar njëkohësisht kundër forcave të forta osmane.[12] Ai transportoi burra dhe dru nga Kotori mbi kodra në Žabljak, ku ai ndërtoi fusta (lloj anije), të cilat i befasuan osmanët në liqenin e Shkodrës.[13] Gjatë gjithë verës Ivan Crnojević mori pjesë në aksione ushtarake. Ai kontrolloi liqenin e Skadarit me tre fusta dhe 15 anije më të vogla, gjë që ishte shumë e rëndësishme sepse flota venedikase (e përbërë nga 34 anije më të mëdha dhe rreth 100 më të vogla) nuk ishte në gjendje të lundronte më tej se Sveti Srđ.[14] Boldu arriti të arrinte në qytetin e rrethuar nga Žabljaku falë anijeve të Ivan Crnojević.[15] Ekuipazhi i anijeve veneciane së bashku me stratiotë nga Greqia iu bashkuan mbrojtësve në qytetin e rrethuar dhe, sipas disa raporteve venedikase, numri i tyre i përgjithshëm arriti në 25,000.[16]

Pas zbulimit të tradhtisë së kryer nga Andreas Humoj, anëtar i familjes Humoj, gjatë rrethimit të Shkodrës Gritti e dënoi me vdekje dhe u ekzekutua nga një burrë nga Tuzi.[17]

Midis 7,000 dhe 20,000 ushtarë osmanë raportohet të jenë vrarë, dhe afërsisht 3,000 civilë nga Shkodra vdiqën nga etja dhe uria.[18] Në rrethim, muret e jashtme u dëmtuan ndjeshëm. Qytetarët rindërtuan muret në pritje të një sulmi më të fortë osman më vonë. Otomanët u kthyen në 1478 për të pushtuar Shkodrën.

Referencat

  1. ^ Srejović 1981

    Ништа се није могло остварити јер је снажна турска војска с пролећа 1474 притисла Скадар.

  2. ^ Srejović 1981

    Румелијски беглербег Сулејман је почео опсаду са око 8.000 људи.

  3. ^ Jaques, Tony. Dictionary of Battles and Sieges. Westport, CT: Greenwood Press, 2007, p. 921
  4. ^ C. Marshall Smith (1927). The Seven Ages of Venice: A Romantic Rendering of Venetian History. Blackie & son, limited. fq. 134. If you are hungry, here is my flesh; if you are thirsty, I give you my blood. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Nemirno pomorje XV veka, 1979, почетком 1474 ... о султановој намери да обнови Подгорицу и да је насели са пет хиљада турских домаћинстава, а исто тако да подигне из рушевина стари град Балеч {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Ćorović, Vladimir (2005). Istorija Srba (në Serbian). Zoograf. fq. 357. Marrë më 21 janar 2012. ...очвидно из разлога да спрече везе између Зећана и Албанаца{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja)
  7. ^ Nemirno pomorje XV veka, 1979, Турци су предузели две одлучне офанзиве - 1474 и 1478. У првом походу порушили су Дањ, око кога су се толико отимали Дукађини, а онда га напустили. Многобројне поправке су биле потребне у Љешу. {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Babinger, Franz (1992), Mehmed the Conqueror and His Time, Princeton University Press, fq. 334, ISBN 9780691010786 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Božić 1979

    У близиниушћа покушали су да затворе реку, као што je 1422. годинечинио и деспотов командант Мазарек. Једноставно су насе-кли дрвеће и побацали га у реку да би затворили излаз. Три-јадан Грити није смео дозволити да му непријатељ блокирафлоту у реци

  10. ^ Božić 1979

    ни Тријадан Грити није могао опседнутом граду дапошаље помоћ којом су били натоварени бродови укотвљенипод Светим Срђом

  11. ^ Imber, Colin (1990), The Ottoman Empire, 1300-1481, Istanbul: Isis Press, fq. 219, ISBN 9789754280159, OCLC 22297448, When the commanders of the fleet — Triadan Gritti and his predecessor as Captain-General, Piero Moccnigo — met in Albania, they commissioned a certain Leonardo Boldu to find one of the lords of the country to the north of Lake Shkoder, John Chcrnojcvich, "a man of great following and authority," and exhort him to gather as many men as possible. They ordered Leonardo to transport these, with his own infantry and cavalry, across the lake to relieve Shkoder,... {{citation}}: Burimi ka parametra të panjohur: |month= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Maletić, Mihailo (1976), Crna Gora [Montenegro] (në Serbian), Belgrade: Književne novine, fq. 172, OCLC 5090762, У одбрани Скадра важну улогу играо је Иван Црнојевић обезбијеђујући везу с Котором и дотурање помоћи преко Жабљака и Скадарског језера. Морао је да одбија нападе великих турских одреда.{{citation}}: Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja)
  13. ^ Srejović 1981

    Преко Котора је брдским путевима пребацивао људе и грађу од које би се, кад стигне у Жабљак, изградиле фусте и изненадили Турци на Скадарском језеру.

  14. ^ Srejović 1981

    Иван Црнојевић је господарио Скадарским језером уз помоћ три фусте и 15 мањих бродова. То је било веома значајно, јер велика млетачка флота није могла да се пробија дал.е од Светог Срђа

  15. ^ Dinko Franetović-Bûre (1960). Historija pomorstva i ribarstva Crne Gore do 1918 godine. s.n. fq. 82. Marrë më 24 prill 2013. ...su Turci opsjedali Skadar 1474, Leonardo Boldu, Mleča- nin, je na burćima i lađama Ivana Crnojevića iz Zabljaka mogao s vojskom da dođe pod grad. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  16. ^ Srejović 1981

    мада су им се касније прикључили стратиоти из Грчке као и посаде свих бродова, млетачке снаге ни у једном тренутку нису премашиле 25.000 људи, како су Млечани извештавали своје савезнике

  17. ^ Das venezianische Albanien (1392-1479), 2001, Rätselhaft erscheint vor diesem Hintergrund das Schicksal Andreas Humojs: Er beging verrat und wurde von Generalkapitan Triadan Gritti zum tode verurteilt. Das urteil vollstreckte ein Tuzi. {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Merula, George. “The War of Shkodra” (1474). An English translation by Robert Elsie at www.albanianhistory.net/texts15/AH1474.html Gabim te stampa Webarchive: Mungon adresa e arkivimit.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Rrethimi_i_Shkodrës_(1474)&oldid=2063545"