Energjia: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
No edit summary Etiketat: Përpunim pamor Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
TEKSTA PAKEICIAU |
||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
energi is my power |
|||
''=== ''Energjia'' është aftësia e trupit për të kryer punë. Burime të energjisë jane ushqimet, dielli, uji, dhe lëndët djegëse si qymyri, druri, nafta, etj. Fjala ''energji'' vjen nga [[Greqishtja]] energos, që do të thotë [[Puna|punë]]. Në [[Fizika|fizikë]], është aftësia e ndërveprimit të një [[sistemi]] me një tjetër. Energjia ka të bëjë edhe me [[Fuqia (fizikë)|fuqinë]], e kërkuar për të lëvizur apo zhvendosur një [[Pesha|peshë]], në një largësi të caktuar. Sa më e rëndë të jetë pesha ose sa më e gjatë largësia, aq më shumë energji nevojitet.Energjia eshte aftesi e trupit per te kryer pune.Ajo nuk eshte trup apo substance.Energjia eshte madhesi fizike,por duhet te kujdesemi per te. === |
|||
Ka shumë lloje energjish: [[Energjia kimike|energji kimike]] nga fosilet djegëse, [[Energjia elektrike|energji elektrike]] nga shfrytëzimi i fuqisë se ujit, [[Energjia diellore|energji diellore]], [[energjia e erës]], [[Energjia termale|energji termale]], dhe [[Energjia bërthamore|energji bërthamore]] nga ndarja e [[atomi]]t. Njësia e energjisë është [[Xhaul|xhauli]] me shenjë "'''J'''", për nder të [[James Joule|Xhejms Xhaulit]].Meqene se xhauli ose [J] eshte njesi shume e vogel ne jeten e perditeshme perdorim kiloxhaulin qe shenohet [kJ] |
|||
[[Puna]] dhe [[ngrohtësia]] kanë të njëjtën njësi energjie, por janë koncepte fizike krejtësisht të ndryshme.Edhe njesia e punes [A] eshte xhauli [J]. |
|||
Energjia ndodhet në çdo sistem mekanik të veçuar. |
|||
'' |
|||
<br /> |
|||
== Format e energjisë == |
== Format e energjisë == |
||
Versioni i datës 20 prill 2020 11:30
energi is my power
Format e energjisë
Energjia kinetike
- Artikulli kryesor: Energjia kinetike
Objektet që lëvizin kanë energji kinetike, energjinë e lëvizjes. Sa më shpejt të lëvizë diçka, aq më shumë energji kinetike ka. Ndërsa kur e ul shpejtësinë, ajo humbet energji kinetike. Ne jetën e përditshme , hasim shumë shpesh në raste që kanë të bëjnë me energjinë kinetike. Për njehsimin e energjisë kinetike përdorim formulën:
Energjia potenciale
- Energjia potenciale gravitacionale
- Energjia kimike
- Energjia diellore
- Energjia zanore etj
- Artikulli kryesor: Energjia potenciale
Është trajtë e energjisë mekanike e kushtëzuar prej pozitës reciproke të trupave ose të molekulave të njëjtit tip. Energji potenciale kanë trupat të cilët janë të aftë të kryejnë punë për shkak të pozitës, p.sh. Teli i lakuar, tjegullat në kulm, librat në rafte etj.
Shndërrimi i energjisë
Energjia nuk mund të krijohet t apo shkatërrohet. Kjo do të thotë se sasia e energjisë në Gjithësi është gjithnjë e njëjtë. Sa herë që ndodh ndonjë gjë, energjia thjesht shndërrohet në një formë tjetër. Kjo gjë ndodh, për shembull, kur bimët përdorin energji nga drita e diellit për të krijuar ushqim, që pastaj e hanë kafshët.
Shndërrime të energjisë ka kudo në jetën tonë. Marrim një makinë me rrota dhe e lidhim me një trup me një rrotull te palëvizshme. Trupi i varur ka një lloj lartësie nga toka. Kjo i jep atij energji potenciale ose të lartësisë. Kur ne do ta lëshojmë trupin energjia e tij e lartësisë do te shndërrohet ne energjinë e lëvizjes se karrocës me rrota. Ka shume forma energjie. Disa prej llojeve te energjisë janë energjia mekanike, e lartësisë, e lëvizjes, energjia kimike, e ushqimit qe përcillet ne muskuj, energjia bërthamore qe përdoret për energjinë elektrike, energjia termike kur molekulat dhe atomet ne lëvizje çlirojnë nxehtësi. Dielli është një burim energjie termike dhe dritore.
Ligji i ruajtjes së energjisë
Ligji i ruajtjes se energjisë thotë qe : Energjia as nuk mund të krijohet as nuk shkatërrohet, por mund të transformohet nga një formë në një tjetër. Shpejtësia e ndryshimit të energjisë (e brendshme dhe mekanike) të nje vëllimi material është e barabartë me fuqinë e forcave të jashtme masore dhe sipërfaqësore si dhe me shpejtësinë e prurjes ose të largimit të nxehtësisë së atij vëllimi.
Thënie mbi energjinë
- "Energjia dhe këmbëngulja ndryshojnë gjithçka". Benjamin Franklini
- "Energjia është e njëjtë me dëshirën dhe qëllimin." Sheril Adams
- "Energjia është një kënaqësi e amshueshme, dhe kush dëshiron, por nuk vepron, përhap murtajën." Uilliam Blejk
- "Synimet ju ndihmojnë qe te boheni siftera or tei. " Les Braun.....
Shiko edhe
Lidhje të jashtme
- Reaksionet dhe Energjia Bërthamore - Gjimnazi Sami Frashëri - dokument në internet, prill 2007