Dialektet e gjuhës shqipe: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Tiimiii (diskuto | kontribute) vNo edit summary |
Tiimiii (diskuto | kontribute) vNo edit summary |
||
| Rreshti 2: | Rreshti 2: | ||
== Konsiderata historike == |
== Konsiderata historike == |
||
Karakteristikat e dialekteve të shqipes Toskërisht dhe Gegërisht,<ref>{{harvnb|Brown|Ogilvie|2008|p=23}}: "In Tosk /a/ before a nasal has become a central vowel (shwa), and intervocalic /n/ has become /r/. These two sound changes have affected only the pre-Slav stratum of the Albanian lexicon, that is the native words and loanwords from Greek and Latin"</ref> |
|||
në trajtimin e gjuhës amtare dhe të huazimeve nga gjuhët e tjera, kanë çuar në përfundimin se ndarja dialektore i parapriu migrimit sllav në Ballkan<ref>{{harvnb|Fortson|2010|p=392}}: "The dialectal split into Gheg and Tosk happened sometime after the region become Christianized in the fourth century AD; Christian Latin loanwords show Tosk rhotacism, such as Tosk murgu "monk" (Geg mungu) from Lat. monachus."</ref><ref>{{harvnb|Mallory|Adams|1997|p=9}}: "The Greek and Latin loans have undergone most of the far-reaching phonological changes which have so altered the shape of inherited words while Slavic and Turkish words do not show those changes. Thus Albanian must have acquired much of its present form by the time Slavs entered into Balkans in the fifth and sixth centuries AD"</ref> |
|||
Sipas mendimit të Demirajt, gjatë procesit të ndarjes së dialekteve popullsitë shqiptare ishin afërsisht në vendndodhjen e tyre të tanishme,<ref> |
|||
[[Shaban Demiraj|Demiraj, Shaban]]. Prejardhja e shqiptarëve në dritën e dëshmive të gjuhës shqipe.(Origin of Albanians through the testimonies of the Albanian language) Shkenca (Tirane) 1999 |
|||
</ref> ndërsa Eric Hamp vëren se "duhet të jetë relativisht e vjetër, d.m.th. që daton në mijëvjeçarin e parë pas-romak. Si supozim, duket se është e mundur që ky isogloss të pasqyrojë një përhapje të zonës së fjalës, pas vendosjes së shqiptarëve në afërsisht vendndodhjen e tyre të tanishme, në mënyrë që zona e fjalimit të shtrihet në vijën e Jireček ".<ref>{{harvnb|Hamp|1963|p=98}}: |
|||
''The isogloss is clear in all dialects I have studied, which embrace nearly all types possible. It must be relatively old, that is, dating back into the post-Roman first millennium. As a guess, it seems possible that this isogloss reflects a spread of the speech area, after the settlement of the Albanians in roughly their present location, so that the speech area straddled the Jireček Line.'' |
|||
</ref> |
|||
== Dialekti Gegë == |
== Dialekti Gegë == |
||
Versioni i datës 5 maj 2020 23:18
Gjuha shqipe përbëhet nga shumë dialekte, të ndara në dy grupe kryesore: Gegërisht dhe Toskërisht. Lumi Shkumbin është përafërsisht vija ndarëse gjeografike, me Gegërishten të folur në veri të Shkumbinit dhe Toskërishten në jug.
Konsiderata historike
Karakteristikat e dialekteve të shqipes Toskërisht dhe Gegërisht,[1] në trajtimin e gjuhës amtare dhe të huazimeve nga gjuhët e tjera, kanë çuar në përfundimin se ndarja dialektore i parapriu migrimit sllav në Ballkan[2][3]
Sipas mendimit të Demirajt, gjatë procesit të ndarjes së dialekteve popullsitë shqiptare ishin afërsisht në vendndodhjen e tyre të tanishme,[4] ndërsa Eric Hamp vëren se "duhet të jetë relativisht e vjetër, d.m.th. që daton në mijëvjeçarin e parë pas-romak. Si supozim, duket se është e mundur që ky isogloss të pasqyrojë një përhapje të zonës së fjalës, pas vendosjes së shqiptarëve në afërsisht vendndodhjen e tyre të tanishme, në mënyrë që zona e fjalimit të shtrihet në vijën e Jireček ".[5]
Dialekti Gegë
- Artikulli kryesor: Gegërishtja
Dialekti Tosk
- Artikulli kryesor: Toskërishtja
Krahasimi
| Standard | Toskërisht | Gegërisht (perendim, Lindje) |
|---|---|---|
| Shqipëri | Shqipëri | Shqypní / Shqipni |
| një | nji | nji / njâ / njo |
| nëntë | nëntë | nândë / nânt / nân |
| është | është | âsht / â, osht / o |
| bëj | bëj | bâj |
| emër | emër | êmën |
| pjekuri | pjekuri | pjekuni |
| gjendje | gjëndje | gjêndje / gjênje |
| zog | zog | zog, zëq / zëç / zëg |
| mbret | mbret | mret / regj |
| për të punuar | për të punuar | me punue / me punu, për t'punũ |
| rërë | rërë | rânë |
| qenë | qënë | kjênë / kênë / kânë |
| dëllinjë | enjë | bërshê |
| baltë | llum | lloq, llok |
| fshat | fshat | katun |
| qumësht | qumësht | tâmël / tâmbël |
| cimbidh | mashë | danë |
| mundem | mundem | mûj / mûnem, munëm / mûnëm |
| vend | vënd | ven |
| dhelpër | dhelpër | skile / dhelpen |
- ^ Brown & Ogilvie 2008, p. 23: "In Tosk /a/ before a nasal has become a central vowel (shwa), and intervocalic /n/ has become /r/. These two sound changes have affected only the pre-Slav stratum of the Albanian lexicon, that is the native words and loanwords from Greek and Latin"
- ^ Fortson 2010, p. 392: "The dialectal split into Gheg and Tosk happened sometime after the region become Christianized in the fourth century AD; Christian Latin loanwords show Tosk rhotacism, such as Tosk murgu "monk" (Geg mungu) from Lat. monachus."
- ^ Mallory & Adams 1997, p. 9: "The Greek and Latin loans have undergone most of the far-reaching phonological changes which have so altered the shape of inherited words while Slavic and Turkish words do not show those changes. Thus Albanian must have acquired much of its present form by the time Slavs entered into Balkans in the fifth and sixth centuries AD"
- ^ Demiraj, Shaban. Prejardhja e shqiptarëve në dritën e dëshmive të gjuhës shqipe.(Origin of Albanians through the testimonies of the Albanian language) Shkenca (Tirane) 1999
- ^ Hamp 1963, p. 98: The isogloss is clear in all dialects I have studied, which embrace nearly all types possible. It must be relatively old, that is, dating back into the post-Roman first millennium. As a guess, it seems possible that this isogloss reflects a spread of the speech area, after the settlement of the Albanians in roughly their present location, so that the speech area straddled the Jireček Line.