Lufta e Parë Botërore: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
No edit summary Etiketat: Reverted Redaktim nga celulari Redaktim nga aplikacioni për celular Ndryshim nga aplikacioni iOS |
No edit summary Etiketat: Reverted Redaktim nga celulari Redaktim nga aplikacioni për celular Ndryshim nga aplikacioni iOS |
||
Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
{{pp}} |
|||
{{or}} |
|||
[[Skeda:WWImontage.jpg|thumb|300px|Pamje nga Lufta e I Botërore.]] |
|||
[[Skeda:Schieramenti WWI.png|thumb|300px|Shtetet e përfshira në Luftën e Parë Botërore.<br />Me të kaltër: Pakti i Trefishtë dhe aleatët<br />Me të kuqe: Perandoritë qendrore.]] |
|||
'''Lufta e Parë Botërore''' apo ''Lufta e Madhe'' ishte [[lufta]] që përfshiu pothuajse gjithë [[Bota|botën]], nga viti [[1914]] deri në vitin [[1918]].Kjo lufte filloi sepse u vra duka FRANC FERDINANDI ,kjo luftë e paparë ndonjëherë në historinë e njerëzimit i kushtoi atij humbjen 997 milionë njerëzve. "Lufta e Madhe" përfshiu gjashtë [[Kontinenti|kontinentet]] e banuara të lëmshit tokësor: [[Evropa|Evropën]], [[Azia|Azinë]], [[Afrika|Afrikën]], [[Amerika Jugore|Amerikën e Jugut]], [[Amerika Veriore|Amerikën e Veriut]] dhe [[Australia|Australinë]]. |
|||
Lufta e pare botërore ishte kryesisht e përqendruar me dy blloqet . Blloku i Antantes ku bente pjese Britania ,Franca dhe Rusia dhe blloku Tripalesh (Forcat Qendrore) ku bente pjese Gjermania ,Austro-Hungaria dhe Italia .Te dyja blloqet kerkonin pretekst per fillimin e luftes.Dhe ai u gjet ne 28 qershor 1914 kur nje nacionalist serb Gavrillo Princip, vrau trashigimtarin e fronit te Austrise Franc Ferdinandin. Austro-Hungaria i dergoi ultimatum Serbise, por Serbia refuzoi, dhe pas nje muaji, respektivisht me 28 korrik, Austro-Hungaria hyn ne lufte me Serbine. këtë [[Konflikti|konflikt]] mbarëbotëror të [[arma]]tosur u përballuan dy fuqi të mëdha: [[Perandoritë qendrore|Perandoritë qendrore]] ([[Prusia|Perandoria Gjermane]] dhe [[Perandoria Austro-Hungareze]]) dhe nga ana tjetër [[Pakti i Trefishtë]] (me [[Britania e Madhe|Mbretëritë e Bashkuara]], [[Franca|Francën]], dhe [[Rusia|Rusinë]]). Lufta e Madhe filloi me [[28 korrik]] [[1914]] dhe përfundoi më [[11 nëntor]] [[1918]] me fitoren e Paktit të Trefishtë. |
|||
Pérfundimi i Luftés |
|||
Té lodhur nga lufta qé zhvillohej né toké dhe nö det, nö Europé dhejashté saj, forcat e Bllokut Qendror nuk mund té vazhdonin mé. Né korrik té vitit 1918, né Frontin Peréndimor, ushtrité anglo-franko-amerikane i detyruan forcat gjermane qé té térhiqeshin nga territoret e Francés dhe té Belgjikés. Ushtria austro-hungareze pésoi disfaté né Frontin Jugor. Mé 3 néntor 1 918 u nénshkrua armépushimi midis Austro-Hungarisé dhe Italisé. |
|||
Perandori Austro-Hungarez abdikoi. Asambleté Popullore shpallén Republikat e Austrisé dhe Hungarisé. Kjo ngjarje shénoi shpérbérjen e Perandorisé Austro-Hungareze. |
|||
Gjermani. Perandori la fronin dhe mé 9 néntor u shpall Republika. Mé 1 1 néntor 1918, qeveria e re nénshkroi armépushimin dhe lufta pérfundoi me déshtimin e ploté té forcave té Bllokut Qendror. |
|||
Lufta shkaktoi shpërbërjen e kater perandorive: Perandorisë Austro-Hungareze, [[Prusia|Prusisë]], [[Perandoria Osmane|Perandorisë osmane]] dhe [[Perandoria Ruse|Rusisë]]. [[Gjermania]] humbi [[Perandoria koloniale gjermane|perandoritë koloniale]] dhe shtetet evropiane të [[Çekosllovakia|Çekosllovakisë]], [[Estonia|Estonisë]], [[Finlanda|Finlandës]], [[Letonia|Letonisë]], [[Lituania|Lituanisë]], [[Polonia|Polonisë]] dhe [[Jugosllavia|Jugosllavisë]] fituan pavarësinë. |
|||
Lufta e I Botërore shënoi mbarimin e rendit botëror që u vendos pas [[Luftërat Napoleoniane|Luftërave Napoleoniane]], dhe ishte një shkaktare e rëndësishme për shpërthimin e [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]].Lufta e pare boteroee ishte per shkakun e princit Ferdinant |
|||
== Shkaqet == |
== Shkaqet == |
||
Shkaqet e Luftes se Pare Boterore ishin perplasjet e interesave te disa vendeve mbi rajone te ndryshme: |
Shkaqet e Luftes se Pare Boterore ishin perplasjet e interesave te disa vendeve mbi rajone te ndryshme: |
Versioni i datës 24 nëntor 2020 19:21
Shkaqet
Shkaqet e Luftes se Pare Boterore ishin perplasjet e interesave te disa vendeve mbi rajone te ndryshme:
- Per Ballkanin- perplaseshin interesat e Rusise dhe Italise/Austro-Hungarise.
- Per Italine Veriore- perplaseshin interesat e Italise dhe Austro-Hungarise.
- Per Polonine- perplaseshin interesat e Gjermanise dhe Rusise.
- Per Alsas-Lorenen- perplaseshin interesat e Gjermanise dhe Frances.
- Anglia kerkonte shtimin e kolonive.
- Levizja e popujve per pavarsi.
- Gjermania e cila ishte me e zhvilluara i rriti shume pretendimet e saj.
Shpërthimi i luftës
Shkaqet e luftës së 1 Botërore ishin të shumëllojshme. Britania e Madhe dhe Franca humbën parësinë ekonomike dhe ushtarake, kurse vendi i tyre ishte marrë nga forcat e reja ushtarako-ekonomike SHBA, Gjermani dhe Japonia. Ky ekuilibër i ri ushtarako-ekonomik, këmbëngulja për ndarje të re të botës në zona për ndikim, ndarja e re e tregjeve të reja dhe lëndë të parë - e gjitha kjo e komplikoi seriozisht jetën politike ndërkombëtare dhe krizat politike bëheshin gjithnjë me te shpeshta dhe më të rrezikshme. Rivaliteti midis fuqive të mëdha u theksua në Evropë, Azi dhe Afrikë. Për arritjen më të mirë të qëllimeve të tyre, fuqitë e mëdha evropiane formuan dy blloqe luftarako-politike: ANTANTEN dhe FORCAT QENDRORE. Pérfundimi i Luftés
Té lodhur nga lufta qé zhvillohej né toké dhe nö det, nö Europé dhejashté saj, forcat e Bllokut Qendror nuk mund té vazhdonin mé. Né korrik té vitit 1918, né Frontin Peréndimor, ushtrité anglo-franko-amerikane i detyruan forcat gjermane qé té térhiqeshin nga territoret e Francés dhe té Belgjikés. Ushtria austro-hungareze pésoi disfaté né Frontin Jugor. Mé 3 néntor 1 918 u nénshkrua armépushimi midis Austro-Hungarisé dhe Italisé.
Perandori Austro-Hungarez abdikoi. Asambleté Popullore shpallén Republikat e Austrisé dhe Hungarisé. Kjo ngjarje shénoi shpérbérjen e Perandorisé Austro-Hungareze.
Njé ngjarje e tillé ndodhi edhe né Gjermani. Perandori la fronin dhe mé 9 néntor u shpall Republika. Mé 1 1 néntor 1918, qeveria e re nénshkroi armépushimin dhe lufta pérfundoi me déshtimin e ploté té forcave té Bllokut Qendror.
Pasojat
Masakra e Belgjikës
Në Belgjikë, trupat gjermane, nga frika e ushtarëve guerile të Francës dhe Belgjikës, masakruan banorët e qytetit të Andenne (211 të vdekur), Tamines (385 të vdekur), dhe Dinant (612 të vdekur). Në 25 gusht 1914, gjermanët i vunë zjarrin qytetit Leuven, dogjën librarinë me afërsisht 230,000 libra, vranë 209 civile dhe detyruan 42,000 të evakuoeshin. Këto veprime sollën dënim në mbarë botën.
Teknika
Media
|
|
Shiko edhe
Lidhje të jashtme
miloti Pérfundimi i Luftés
Té lodhur nga lufta qé zhvillohej né toké dhe nö det, nö Europé dhejashté saj, forcat e Bllokut Qendror nuk mund té vazhdonin mé. Né korrik té vitit 1918, né Frontin Peréndimor, ushtrité anglo-franko-amerikane i detyruan forcat gjermane qé té térhiqeshin nga territoret e Francés dhe té Belgjikés. Ushtria austro-hungareze pésoi disfaté né Frontin Jugor. Mé 3 néntor 1 918 u nénshkrua armépushimi midis Austro-Hungarisé dhe Italisé.
Perandori Austro-Hungarez abdikoi. Asambleté Popullore shpallén Republikat e Austrisé dhe Hungarisé. Kjo ngjarje shénoi shpérbérjen e Perandorisé Austro-Hungareze.
Njé ngjarje e tillé ndodhi edhe né Gjermani. Perandori la fronin dhe mé 9 néntor u shpall Republika. Mé 1 1 néntor 1918, qeveria e re nénshkroi armépushimin dhe lufta pérfundoi me déshtimin e ploté té forcave té Bllokut Qendror.