Bioshumëllojshmëria në Kosovë: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
v →Referime: Referencat -> Referimet duke përdorur AWB |
Edvini (diskuto | kontribute) v →Flora |
||
Rreshti 6: | Rreshti 6: | ||
== Flora == |
== Flora == |
||
Flora e pyjeve kosovare është e përfaqësuar nga 139 rende të klasifikuara në 63 familje, 35 gjini dhe 20 lloje.<ref>{{cite web|title=Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves|url=http://www.ammk-rks.net/repository/docs/Biodiversiteti_i_Kosoves.pdf|publisher=AKMM/IKMN|accessdate=23 shkurt 2013|pages=2}}</ref> Ajo ka një rëndësi për të gjithë rajonin e Ballkanit – edhe pse Kosova përfaqëson vetëm 2.3% të të gjithë sipërfaqes së [[Gadishulli Ballkanik|Ballkanit]], në kushtet e vegjetacionit ajo paraqet 25% të florës së Ballkanit dhe rreth 18% të florës Evropiane.<ref>{{cite web|title=Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves|url=http://www.ammk-rks.net/repository/docs/Biodiversiteti_i_Kosoves.pdf|publisher=AKMM/IKMN|accessdate=23 shkurt 2013|pages=8}}</ref> për Shkak të klimës mesdhetare, disa bimë karakteristike për rajonet submediterane janë gjetur edhe në pyjet e Kosovës, duke përfshirë terebinthin ''(Pistacia terebinthus)'', |
Flora e pyjeve kosovare është e përfaqësuar nga 139 rende të klasifikuara në 63 familje, 35 gjini dhe 20 lloje.<ref>{{cite web|title=Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves|url=http://www.ammk-rks.net/repository/docs/Biodiversiteti_i_Kosoves.pdf|publisher=AKMM/IKMN|accessdate=23 shkurt 2013|pages=2}}</ref> Ajo ka një rëndësi për të gjithë rajonin e Ballkanit – edhe pse Kosova përfaqëson vetëm 2.3% të të gjithë sipërfaqes së [[Gadishulli Ballkanik|Ballkanit]], në kushtet e vegjetacionit ajo paraqet 25% të florës së Ballkanit dhe rreth 18% të florës Evropiane.<ref>{{cite web|title=Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves|url=http://www.ammk-rks.net/repository/docs/Biodiversiteti_i_Kosoves.pdf|publisher=AKMM/IKMN|accessdate=23 shkurt 2013|pages=8}}</ref> për Shkak të klimës mesdhetare, disa bimë karakteristike për rajonet submediterane janë gjetur edhe në pyjet e Kosovës, duke përfshirë terebinthin ''(Pistacia terebinthus)'', shpargun e egër ''(Asparagus acutifolius)'', aromatiku i virgjër ''(Clematis flammula)'' si dhe ''Convolvulus althaeoides)''.<ref>{{cite book|title=Kosova : vështrim monografik|last=Kraja|first=Rexhep Ismajli, Mehmet|publisher=Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës|isbn=9789951413961|location=Prishtinë}}</ref> |
||
Lule të tjera të përbashkëta për pyjet e Kosovës të cilat nuk janë ekskluzive të klimës mesdhetare përfshijnë:<ref>{{cite book|title=Kosova : vështrim monografik|last=Kraja|first=Rexhep Ismajli, Mehmet|publisher=Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës|isbn=9789951413961|location=Prishtinë}}</ref> |
Lule të tjera të përbashkëta për pyjet e Kosovës të cilat nuk janë ekskluzive të klimës mesdhetare përfshijnë:<ref>{{cite book|title=Kosova : vështrim monografik|last=Kraja|first=Rexhep Ismajli, Mehmet|publisher=Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës|isbn=9789951413961|location=Prishtinë}}</ref> |
Versioni i datës 9 dhjetor 2020 19:02
Biodiversiteti i Kosovës është mjaft i pasur për shkak të ekspozimit të klimës mesdhetare nëpërmjet të Luginës së Drinit të Bardhë.[1] Në këtë kontekst, Malet e Sharrit dhe Alpet Shqiptare, janë dy zonat më të rëndësishme të biodiversitetit.[2]
Malet e Sharrit janë një habitat për 86 bimë vaskulare të një rëndësie ndërkombëtare, ndërsa Alpet Shqiptare strehojnë rreth 128 lloje endemike.[3] Flora është e përfaqësuar nga 139 rende të klasifikuara në 63 familje, 35 gjini dhe 20 lloje. Kjo ka rëndësi të madhe për të gjithë rajonin e Ballkanit, edhe pse Kosova përfaqëson vetëm 2.3% e të gjithë sipërfaqes së Ballkanit, në kushtet e vegjetacionit ajo paraqet 25% të florës së Ballkanit dhe rreth 18% e florës Evropiane.[4]
Flora
Flora e pyjeve kosovare është e përfaqësuar nga 139 rende të klasifikuara në 63 familje, 35 gjini dhe 20 lloje.[5] Ajo ka një rëndësi për të gjithë rajonin e Ballkanit – edhe pse Kosova përfaqëson vetëm 2.3% të të gjithë sipërfaqes së Ballkanit, në kushtet e vegjetacionit ajo paraqet 25% të florës së Ballkanit dhe rreth 18% të florës Evropiane.[6] për Shkak të klimës mesdhetare, disa bimë karakteristike për rajonet submediterane janë gjetur edhe në pyjet e Kosovës, duke përfshirë terebinthin (Pistacia terebinthus), shpargun e egër (Asparagus acutifolius), aromatiku i virgjër (Clematis flammula) si dhe Convolvulus althaeoides).[7]
Lule të tjera të përbashkëta për pyjet e Kosovës të cilat nuk janë ekskluzive të klimës mesdhetare përfshijnë:[8]
- European privet - Ligustrum vulgare
- Blue anemone - Anemone apennina
- Hop hornbeam - Ostrya carpinifolia
- Oriental hornbeam - Carpinus orientalis
- Turkish hazel - Corylus colurna
- European forsythia - Forsythia europaea
Specie të rrezikuara
Ka disa lloje të florës në pyjet e Kosovës që janë konsideruar të jenë të rrezikuara, të klasifikuara si të tilla nga ana Agjencisë Kosovare për Mbrojtjen e Mjedisit:[9]
- Poet's daffodil - Narcissus poeticus
- Didier's tulip - Tulipa gesneriana
- Globe-flower - Trollius europaeus
- Albanicum lily - Lilium albanicum
- Graeca lily - Fritillaria graeca
- Carnation - Dianthus scardicus
- Wulfenia - Wulfenia carinthiaca
- European yew - Taxus baccata
- Balkan maple - Acer heldreichii
- Macedonian oak - Quercus trojana
- Field elm - Ulmus minor
Fauna
Fauna është ndikuar nga pozicioni gjeografik dhe kushtet e vendit, të cilave i përshtaten disa kafshë të rralla.[10] Të gjitha fushat dhe zonat kodrinore janë një lloj strehimi për derrin e egër, drerin, lepujt, korbat, magpies, gargulleshat, harabelat e fushës, woodpeckers dhe kumriat. Në zonat malore jetojnë fushën thëllëzat (partridges), shkurtëzat, fazani, ketrri, storks, dhe shumë lloje të shqiponjave, hutat, hawks etj.. Grupet e kafshëve të rralla përfshijnë ariun, ujkun, kaprollin, rrëqebulli, pula e egër dhe pula e pyjeve. Arinjët kryesisht janë gjetur në Malet e Sharrit si dhe në Alpet Shqiptare.
Malet e larta në Kosovë e bëjnë atë ideale për rritjen e shumë kafshëve të egra. Në lumenjtë dhe liqenet e e Kosovës ka salmon, troftë, scuba diving, ngjala, gudgeon, mustak, krap, silure të vogla dhe harengë. Pjesa jugore, sidomos Sharri (Dragashi), jeton qeni i racës i cili quhet Qeni i Sharrit dhe që mbahet nga shumica e njerëzve që jetojnë në vend, në pjesën Perëndimore të Republikës së Maqedonisë dhe Shqipërisë.
Fauna e Kosovës përbëhet nga një gamë e gjerë e llojeve të ndryshme për shkak të relievit të saj, faktorëve ekologjik dhe vendndodhjes gjeografike. Pyjet me varietetet më të mëdha janë Malet e Sharrit, Alpet Shqiptare, Kopaoniku dhe Mokna.[11] Ka gjithsej njëmbëdhjetë rezervate natyrore në gjithë Kosovën [12] dhe ata janë një vendbanim i mirë për lloje të tilla si:[13][14][15]
- Brown bear - Ursus arctos
- Eurasian lynx - Lynx lynx
- Chamois - Rupicapra rupicapra
- Golden eagle - Aquila chrysaetos
- Western capercaillie - Tetrao urogallus
- White stork - Ciconia ciconia
- Lesser kestrel - Falco naumanni
- Horned viper - Vipera ammodytes
- House mouse - Mus musculus
- Edible dormouse - Glis glis
Shih edhe
Referime
- ^ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 2. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 9. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 8. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 2. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 8. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 8. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "BIODIVERSITETI I KOSOVËS" (PDF). ammk-rks.net. Marrë më 4 shkurt 2019.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 14. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Qenan Maxhuni et al. Gjendja e natyres, Raport 2008-2009". 2010: 5.
{{cite journal}}
: Burimi journal ka nevojë për|journal=
(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Qenan Maxhuni et al. Gjendja e natyres, Raport 2008-2009". 2010: 70.
{{cite journal}}
: Burimi journal ka nevojë për|journal=
(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 14. Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Plani hapesinor, Parku nacional "Mali Sharr"" (PDF). Marrë më 23 shkurt 2013.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)