Lidhëza

Lidhezat janë nje klase fjalesh të cilat janë pjesë te pandrysheshme të ligjeratës. Kemi lidhëza bashkërenditëse dhe nënrenditëse, të thjeshta dhe të përbëra. Ato lidhin dy fjali me njëra -tjetrën ose dy gjymtyrë në fjalë Lidhezat Lidhezat nenrenditese sherbejne per te lidhur : •Kryesisht dy pjese fjalie te perbere. p.sh Ideja per te mbjelle lule ne oborr u lindi "kur" mesuan per Diten nderkombetare te Tokes. •Dy gjymtyre fjalie p.sh Shikimi i vajzes ishte me prekes "sesa"fjalet e saj. Lidhezat nenrenditese kane mardhenie shtuese,vecuese,kundeshtuese dhe permbyllese. Sipas jetyre mardhenieve,dallohen keto lloje lidgezash nenrenditese: •ftilluese:se,qe(nuk shprehin maredhenie te caktuara pk tregojne vetem nje lidhje sintaksore varesie midis dy fjalish) •vendore:ku,tek,nga,kudo,ngado, kudo qe etj.(shprehin lloje te ndryshne mardheniesh vendore) •kohore:kur,sa,si,tek,derisa, gjersa,para se,pasi etj.(shprehin lloje te ndryshne mardheniesh kohore) •shkakore:se,sepse,meqenese,ngaqe, per arsye se,per shkak se etj.(shprehin lloje te ndryshne mardheniesh shkakore) •qellimore:qe,me qellim qe,ne menyre qe etj.(shprehin lloje te ndryshne mardheniesh qellimore) • krahasore-menyrore:sa,se,si,sesa,porsi, sikurse,ashtu si(ç)etj.(shprehin lloje te ndryshne mardheniesh menyrore ose krahasore,si dhe lidhin gjymtyre qe tregojne menyre ase krahasim) •kushtore:ne,po,nese,ne qofte se,me kusht qe etj.(shprehin lloje te ndyshme maredheniesh kushtore) •rrjedhimore:sa,saqe,qe,aq,sa, keshtu qe etj.(shprehin lloje te ndryshne mardheniesh rrjedhimore) •lejore:megjithese,ndonese, sado(qe),edhe(se)pse etj.(shprehin lloje te ndryshne mardheniesh lejore)

Llojet e lidhezave

Lidhëzat mund të ndahen në dy grupe të mëdha:

• Lidhëza bashkërenditëse - Krijojne marredhenie barazie mes dy pjeseve te nje fjalie.Ato mund edhe te shkruhen si fjali me vete.Nëse heqim pjesën e parë të fjalisë, kjo e fundit e mbart akoma kuptimin e saj si psh. Miri dhe Ardita janë në festë. Nëse e heqim pjesën "Miri dhe" dhe e bëjmë Ardita është në festë, ne kemi një fjali me kuptim të plotë. Edhe nëse heqim pjesën e dytë "dhe Ardita" mund ta bëjmë Miri është në festë.
• Lidhëza nënrenditëse - Krijojne marredhenie varesie mes dy pjeseve te fjalise ku vihen re pjesa kryesore dhe pjesa e nenrenditur. Pjeset e nenrenditura nuk kane asnje kuptim nese nuk shoqerohen nga nje pjese kryesore.

Ka 14 lloje lidhëzash 4 bashkërenditëse (shtuese, vecuese, kundërshtuese dhe përmbyllëse) dhe 10 nënrenditëse (ftilluese, vendore, kohore, shkakore, qëllimore, krahasore, mënyrore,kushtore, rrjedhimore dhe lejore).

- vendore dhe kohore: ku, tek, nga, kudo, ngado, tekdo, deri ku, gjer ku, nga ku, që ku, kudo që, ngado që, para se, posa që, që kur, që se, , sa herë (që), sa kohë (që), përpara se;

- shkakore: se, sepse, si, pasi (mbasi), derisa, gjersa, përderisa, kur, që, sapo, meqenëse, meqë, ngaqë, ngase, duke qenë se, nga frika se, nga shkaku që, për arsye se, për shkak se, posa që, sapo që, etj.

- qëllimore: që, me qëllim që, në mënyrë që, me të vetmin qëllim që;

- krahasore: sa, aq sa, se, sesa, se ç`, nga ç`, nga sa.

- mënyrore: si, siç, ashtu si(ç), po(r) si, sikurse, sikundërse, etj.;

- kushtore: në, po, nëse, kur, sikur, në qoftë se, në është se, në rast se, po qe se, me kusht që etj.;

- rrjedhimore: sa, saqë, që, aq sa, kështu që;

- lejore: megjithëse, megjithëqe, ndonëse, sado(që), sido(që), edhe në, edhe në qoftë se, edhe po, edhe pse, edhe sepse, edhe sikur.

Lidheza bashkrenditese.

Lidhezat shtuese:as,dhe,edhe,ashtu,etj.

Lidhezat vecuese:a,apo,o,qofte,etj.

Lidhezat kundershtuese:kurse,megjithate,megjithkete,mirepo,ndersa,teksa,etj.

Lidhezat permbyllese:andaj,ndaj,pa,pra,prandaj,domethene,etj...

Rrëfimet