Energjia

Energjia është aftësia e trupit për të kryer punë. Burime të energjisë janë ushqimet, dielli, uji dhe lëndët djegëse si qymyri, druri, nafta, etj. Fjala energji vjen nga Greqishtja energos, që do të thotë punë. Në fizikë, është aftësia e ndërveprimit të një sistemi me një tjetër. Energjia ka të bëjë edhe me fuqinë, e kërkuar për të lëvizur apo zhvendosur një peshë, në një largësi të caktuar. Sa më e rëndë të jetë pesha ose sa më e gjatë largësia, aq më shumë energji nevojitet. Energjia është aftësi e trupit për të kryer punë. Ajo nuk është trup apo substancë, energjia është madhësi fizike.

Ka shumë lloje të energjisë: energji kimike nga fosilet djegëse, energji elektrike nga shfrytëzimi i fuqisë se ujit,energji potenciale, energji diellore, energjia e erës, energji termale, dhe energji bërthamore nga ndarja e atomit. Njësia e energjisë është xhauli me shenjë "J", për nder të Xhejms Xhaulit. Meqenë se xhauli ose [J] është njësi shumë e vogël, në jetën e perditëshme përdorim kiloxhaulin që shënohet [kJ].

Puna dhe ngrohtësia kanë të njëjtën njësi energjie, por janë koncepte fizike krejtësisht të ndryshme. Edhe njësia e punës [A] është xhauli [J].

Energjia ndodhet në çdo sistem mekanik të veçuar.

Format e energjisë

Energjia kinetike

Artikulli kryesor: Energjia kinetike

Objektet që lëvizin kanë energji kinetike,që do të thotë është energji e lëvizjes. Sa më shpejt të lëvizë diçka, aq më shumë energji kinetike ka. Ndërsa kur e ul shpejtësinë, ajo humbet energji kinetike. Ne jetën e përditshme , hasim shumë shpesh në raste që kanë të bëjnë me energjinë kinetike. Për njehsimin e energjisë kinetike përdorim formulën:

$E_{k}={\tfrac {1}{2}}mv^{2}$

Energjia potenciale

• Energjia potenciale gravitacionale
• Energjia kimike
• Energjia diellore
• Energjia zanore etj

Artikulli kryesor: Energjia potenciale

Është trajtë e energjisë mekanike e kushtëzuar prej pozitës reciproke të trupave ose të molekulave të njëjtit tip. Energji potenciale kanë trupat të cilët janë të aftë të kryejnë punë për shkak të pozitës, p.sh. Teli i lakuar, tjegullat në kulm, librat në rafte etj.

Shndërrimi i energjisë

Energjia nuk mund të krijohet t apo shkatërrohet. Kjo do të thotë se sasia e energjisë në Gjithësi është gjithnjë e njëjtë. Sa herë që ndodh ndonjë gjë, energjia thjesht shndërrohet në një formë tjetër. Kjo gjë ndodh, për shembull, kur bimët përdorin energji nga drita e diellit për të krijuar ushqim, që pastaj e hanë kafshët.

Shndërrime të energjisë ka kudo në jetën tonë. Marrim një makinë me rrota dhe e lidhim me një trup me një rrotull te palëvizshme. Trupi i varur ka një lloj lartësie nga toka. Kjo i jep atij energji potenciale ose të lartësisë. Kur ne do ta lëshojmë trupin energjia e tij e lartësisë do të shndërrohet në energjinë e lëvizjes së karrocës me rrota. Ka shumë forma energjie. Disa prej llojeve të energjisë janë energjia mekanike, e lartësisë, e lëvizjes, energjia kimike, e ushqimit që përcillet në muskuj, energjia bërthamore që përdoret për energjinë elektrike, energjia termike kur molekulat dhe atomet në lëvizje çlirojnë nxehtësi. Dielli është një burim energjie termike dhe dritore.

Ligji i ruajtjes së energjisë

Ligji i ruajtjes së energjisë thotë që: Energjia as nuk mund të krijohet as nuk shkatërrohet, por mund të transformohet nga një formë në një tjetër. Shpejtësia e ndryshimit të energjisë (e brendshme dhe mekanike) të nje vëllimi material është e barabartë me fuqinë e forcave të jashtme masore dhe sipërfaqësore si dhe me shpejtësinë e prurjes ose të largimit të nxehtësisë së atij vëllimi.

Thënie mbi energjinë

• "Energjia dhe këmbëngulja ndryshojnë gjithçka". Benjamin Franklini
• "Energjia është e njëjtë me dëshirën dhe qëllimin." Sheril Adams
• "Energjia është një kënaqësi e amshueshme, dhe kush dëshiron, por nuk vepron, përhap murtajën." Uilliam Blejk
• "Synimet ju ndihmojnë qe te boheni siftera or tei. " Les Braun

Shiko edhe

• Puna
• Fuqia (fizikë)
• Entropia
• Termodinamika
• Eksergjia
• Energjia e lirë

Lidhje të jashtme

• Reaksionet dhe Energjia Bërthamore - Gjimnazi Sami Frashëri - dokument në internet, prill 2007