Evlija Çelebiu: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
vNo edit summary |
|||
| Rreshti 2: | Rreshti 2: | ||
'''Evlija Çelebiu''' ([[Turqishtja osmane|osm]]. اوليا چلبي; [[Stambolli|Stamboll]],<ref>Kahraman, S.A., Dağlı, Y., ''Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'', Yapı Kredi Yayınları. 1.Kitap 1.Cilt sayfa, 2-5</ref> [[25 Mars|25 mars]] [[1611]]- afro. [[1682]]) ka qenë një eksplorator osman që udhëtoi në territoret e [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] dhe viset fqinje përgjatë dyzet viteve duke i radhitur udhëpërshkrimet e tij në një libër titulluar [[Seyahatname|Sejahatname]] (''Libri i Udhëtimeve'').<ref name="saudiaramcoworld.com">{{cite web|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/201102/the.unread.masterpiece.of.evliya.elebi.htm|title=Saudi Aramco World: The Unread Masterpiece of Evliya Çelebi|publisher=saudiaramcoworld.com|accessdate=2014-10-27}}</ref> Emri Çelebi ka qenë një titull honorifik që domethënë ''fisnik, bujar, zotni, njeri i kënduar.''<ref name=":Dizdari">{{Cite book|last=Dizdari|first=Tahir|title=Fjalori i Orientalizmave në Gjuhën Shqipe|publisher=Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam|year=2005|isbn=|location=Tiranë|pages=161|language=sq|chapter=Çelepi-ja|authorlink=Tahir Dizdari}}</ref> |
'''Evlija Çelebiu''' ([[Turqishtja osmane|osm]]. اوليا چلبي; [[Stambolli|Stamboll]],<ref>Kahraman, S.A., Dağlı, Y., ''Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'', Yapı Kredi Yayınları. 1.Kitap 1.Cilt sayfa, 2-5</ref> [[25 Mars|25 mars]] [[1611]]- afro. [[1682]]) ka qenë një eksplorator osman që udhëtoi në territoret e [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] dhe viset fqinje përgjatë dyzet viteve duke i radhitur udhëpërshkrimet e tij në një libër titulluar [[Seyahatname|Sejahatname]] (''Libri i Udhëtimeve'').<ref name="saudiaramcoworld.com">{{cite web|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/201102/the.unread.masterpiece.of.evliya.elebi.htm|title=Saudi Aramco World: The Unread Masterpiece of Evliya Çelebi|publisher=saudiaramcoworld.com|accessdate=2014-10-27}}</ref> Emri Çelebi ka qenë një titull honorifik që domethënë ''fisnik, bujar, zotni, njeri i kënduar.''<ref name=":Dizdari">{{Cite book|last=Dizdari|first=Tahir|title=Fjalori i Orientalizmave në Gjuhën Shqipe|publisher=Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam|year=2005|isbn=|location=Tiranë|pages=161|language=sq|chapter=Çelepi-ja|authorlink=Tahir Dizdari}}</ref> |
||
Çelebiu përshkruan jetesën, zakonet, gjeografinë, historinë, e arkitekturën e shqiptarëve, duke dhënë gjithashtu edhe përshtypjen e vet për gjuhën shqipe, duke shënuar edhe disa shembuj të saj, çka e bën atë nga më të hershmit shkrues të shqipes me shkrim arab.<ref>{{Cite journal|last=Dibra|first=Fatos|date=2020|title=Evlija Çelebiu dhe origjinat e shqiptarëve|journal=Përpjekja|language=sq|volume=XXI|issue=36-37|pages=164}}</ref> |
Çelebiu përshkruan jetesën, zakonet, gjeografinë, historinë, e arkitekturën e shqiptarëve, duke dhënë gjithashtu edhe përshtypjen e vet për [[Gjuha shqipe|gjuhën shqipe]], duke shënuar edhe disa shembuj të saj, çka e bën atë nga më të hershmit shkrues të shqipes me shkrim arab.<ref>{{Cite journal|last=Dibra|first=Fatos|date=2020|title=Evlija Çelebiu dhe origjinat e shqiptarëve|journal=Përpjekja|language=sq|volume=XXI|issue=36-37|pages=164}}</ref> |
||
== Biografia == |
== Biografia == |
||
U lind në Unkapani të Stambollit, i biri i kryeargjendarit të oborrit sulltanor, Dervish Mehmed Zil’li-u dhe një gruaje abkaze. E ëma ishte sjellë dhe e edukuar në haremin e pallatit dhe më pas e martuar me argjendarin Dervish Mehmed; e përmendur si njeri i farefisit të dinjitarit dhe sadrazamit Melek Ahmed Pashës, i cili më vonë do të bëhej edhe patroni më i rëndësishëm Evlijait.<ref>{{Harvnb|Dibra|2020|page=165.}}</ref> |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Shkrimet e para të tij ishin në formë shënimesh të marra gjatë udhëtimeve nëpër Stamboll, në të cilat përshkruheshin ndërtesat, tregjet, zakonet dhe kultura. Udhëtimin e parë jashtë vendit e bëri më 1640. Shënimet e udhëtimit përfshijnë një periudhë 40 vjeçare dhe përmblidhen në një vepër prej 10 vëllimesh, të quajtur Sejahatname (Libri i udhëtimeve). Megjithëse shumë nga përshkrimet e tij janë dukshëm të tepruara, shënimet pranohen gjerësisht si udhërrëfyes i dobishëm i aspekteve kulturore dhe mënyrës së jetesës në Perandorinë Osmane të shekullit XVII. Mes rajoneve që Çelebi vizitoi dhe përshkroi ishin Kaukazi, Lindja e Mesme, Bullgaria, Vllahia, Moldavia, Transilvania, Hungaria, Vjena, Serbia, Kroacia, Bosnja, Dalmacia, Shqipëria, Greqia, Rusia, Meka, Egjipti dhe Sudani. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Çelebiu nga historianët duket se merret si udhëpërshruesi më ''vëllimorë'' për sa i përket shënimeve mbi trojet e shqiptarëve gjatë sundimit të Perandoris Osmane. Udhëpërshkrimet e tij rreth b.f. Mitrovicës duket të i ketë bërë rreth viteve '30 të shekullit XVII.<ref name="Voca">{{Cito web|last=Voca|first=Shefki|date=27 shkurt 2009|title=Mitrovica në udhëpërshkrimet e Branislav Nushiqit|url=https://www.albaniapress.com/lajme/8273/MITROVICA-NE-UDHE-PERSHKRIMET-E-BRANISLAV-NUSHIQIT.html|url-status=live|website=albaniapress.com|language=sq}}</ref> |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Çelebiu vizitoi Shqipërinë tri herë. Shumica e shënimeve të tij i përkasin udhëtimit të vitit 1670. Duke ardhur përmes [[Korfuzi]]t, ai udhëtoi në [[Gjirokastër]] përmes [[Delvina|Delvinës]], e më pas në [[Tepelena|Tepelenë]], [[Skrapari|Skrapar]], [[Përmeti|Përmet]], [[Berati|Berat]], Kaninë, [[Vlorë]], Bashtovë, [[Durrës]], Kavajë, Peqin, Elbasan, Strugë, [[Ohër]] dhe [[Pogradeci|Pogradec]] për të vazhduar më tej në Maqedoni. |
||
=== Literatura === |
=== Literatura === |
||
Versioni i datës 14 korrik 2021 23:38
Evlija Çelebiu (osm. اوليا چلبي; Stamboll,[1] 25 mars 1611- afro. 1682) ka qenë një eksplorator osman që udhëtoi në territoret e Perandorisë Osmane dhe viset fqinje përgjatë dyzet viteve duke i radhitur udhëpërshkrimet e tij në një libër titulluar Sejahatname (Libri i Udhëtimeve).[2] Emri Çelebi ka qenë një titull honorifik që domethënë fisnik, bujar, zotni, njeri i kënduar.[3]
Çelebiu përshkruan jetesën, zakonet, gjeografinë, historinë, e arkitekturën e shqiptarëve, duke dhënë gjithashtu edhe përshtypjen e vet për gjuhën shqipe, duke shënuar edhe disa shembuj të saj, çka e bën atë nga më të hershmit shkrues të shqipes me shkrim arab.[4]
Biografia
U lind në Unkapani të Stambollit, i biri i kryeargjendarit të oborrit sulltanor, Dervish Mehmed Zil’li-u dhe një gruaje abkaze. E ëma ishte sjellë dhe e edukuar në haremin e pallatit dhe më pas e martuar me argjendarin Dervish Mehmed; e përmendur si njeri i farefisit të dinjitarit dhe sadrazamit Melek Ahmed Pashës, i cili më vonë do të bëhej edhe patroni më i rëndësishëm Evlijait.[5]
Shkrimet e para të tij ishin në formë shënimesh të marra gjatë udhëtimeve nëpër Stamboll, në të cilat përshkruheshin ndërtesat, tregjet, zakonet dhe kultura. Udhëtimin e parë jashtë vendit e bëri më 1640. Shënimet e udhëtimit përfshijnë një periudhë 40 vjeçare dhe përmblidhen në një vepër prej 10 vëllimesh, të quajtur Sejahatname (Libri i udhëtimeve). Megjithëse shumë nga përshkrimet e tij janë dukshëm të tepruara, shënimet pranohen gjerësisht si udhërrëfyes i dobishëm i aspekteve kulturore dhe mënyrës së jetesës në Perandorinë Osmane të shekullit XVII. Mes rajoneve që Çelebi vizitoi dhe përshkroi ishin Kaukazi, Lindja e Mesme, Bullgaria, Vllahia, Moldavia, Transilvania, Hungaria, Vjena, Serbia, Kroacia, Bosnja, Dalmacia, Shqipëria, Greqia, Rusia, Meka, Egjipti dhe Sudani.
Çelebiu nga historianët duket se merret si udhëpërshruesi më vëllimorë për sa i përket shënimeve mbi trojet e shqiptarëve gjatë sundimit të Perandoris Osmane. Udhëpërshkrimet e tij rreth b.f. Mitrovicës duket të i ketë bërë rreth viteve '30 të shekullit XVII.[6]
Çelebiu vizitoi Shqipërinë tri herë. Shumica e shënimeve të tij i përkasin udhëtimit të vitit 1670. Duke ardhur përmes Korfuzit, ai udhëtoi në Gjirokastër përmes Delvinës, e më pas në Tepelenë, Skrapar, Përmet, Berat, Kaninë, Vlorë, Bashtovë, Durrës, Kavajë, Peqin, Elbasan, Strugë, Ohër dhe Pogradec për të vazhduar më tej në Maqedoni.
Literatura
Commons: Evliya Çelebi – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimedialeReferime
- ^ Kahraman, S.A., Dağlı, Y., Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Yapı Kredi Yayınları. 1.Kitap 1.Cilt sayfa, 2-5
- ^ "Saudi Aramco World: The Unread Masterpiece of Evliya Çelebi". saudiaramcoworld.com. Marrë më 2014-10-27.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Dizdari, Tahir (2005). "Çelepi-ja". Fjalori i Orientalizmave në Gjuhën Shqipe. Tiranë: Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam. fq. 161.
- ^ Dibra, Fatos (2020). "Evlija Çelebiu dhe origjinat e shqiptarëve". Përpjekja. XXI (36–37): 164.
- ^ Dibra 2020, p. 165.
- ^ Voca, Shefki (27 shkurt 2009). "Mitrovica në udhëpërshkrimet e Branislav Nushiqit". albaniapress.com.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)