Lufta e Parë Botërore

Lufta e pare boterore aldioni eshte pinderast konflikt luftarak që preku të gjitha fuqitë e mëdha politike dhe ushtarake të kohës. Lufta filloi më 28 korrik 1914 dhe përfundoi më 11 nëntor 1918.

Lufta e Parë Botërore ishte e njohur edhe si Lufta e Madhe, një emër që e mbajti deri në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore. Historianët vlerësojnë se ndodhën midis 9 dhe 10 milion vdekje dhe gati 30 milion njerëz u plagosën.

Lufta ishte rezultat i një serie ngjarjesh politike dhe ushtarake që ndodhën gjatë gjithë shekullit të nëntëmbëdhjetë, veçanërisht pas përfundimit të Luftës Franko-Prusiane. Fuqitë e kohës nënshkruan aleanca të ndryshme ushtarake në atë që njihet si Paqja e Armatosur.

Këtyre aleancave duhet shtuar edhe rritja e nacionalizmit në shumë vende, lufta për zgjerimin e kolonive dhe perandorive, si dhe rivalitetet tregtare midis të gjitha kombeve. Rezultati ishte një ndarje në dy koalicione të mëdha: ai i formuar nga Perandoritë e mëdha Qendrore (Aleanca e Triple) dhe ai i krijuar nga aleatët e Antantës së Triple.[[Skeda:WWImontage.jpg|thumb|300px|Pamje nga Lufta e I Botërore]

Shtetet e përfshira në Luftën e Parë Botërore.
Me të kaltër: Pakti i Trefishtë dhe aleatët
Me të kuqe: Perandoritë qendrore.

Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Madhe ishte lufta që përfshiu pothuajse gjithë botën, nga viti 1914 deri në vitin 1918.Kjo lufte filloi me pretekstin se u vra duka FRANC FERDINANDI ,kjo luftë e paparë ndonjëherë në historinë e njerëzimit i kushtoi atij humbjen 20 milionë njerëzve. "Lufta e Madhe" përfshiu gjashtë kontinentet e banuara të lëmshit tokësor: Evropën, Azinë, Afrikën, Amerikën e Jugut, Amerikën e Veriut dhe Australinë. Lufta e pare botërore ishte kryesisht e përqendruar me dy blloqet . Blloku i Antantes ku bente pjese Britania ,Franca dhe Rusia dhe blloku Tripalesh (Forcat Qendrore) ku bente pjese Gjermania ,Austro-Hungaria dhe Italia .Te dyja blloqet kerkonin pretekst per fillimin e luftes.Dhe ai u gjet ne 28 qershor 1914 kur nje nacionalist serb Gavrillo Princip, vrau trashigimtarin e fronit te Austrise Franc Ferdinandin. Austro-Hungaria i dergoi ultimatum Serbise, por Serbia refuzoi, dhe pas nje muaji, respektivisht me 28 korrik, Austro-Hungaria hyn ne lufte me Serbine. këtë konflikt mbarëbotëror të armatosur u përballuan dy fuqi të mëdha: Perandoritë qendrore (Perandoria Gjermane dhe Perandoria Austro-Hungareze) dhe nga ana tjetër Pakti i Trefishtë (me Mbretëritë e Bashkuara, Francën, dhe Rusinë). Lufta e Madhe filloi me 28 korrik 1914 dhe përfundoi më 11 nëntor 1918 me fitoren e Paktit të Trefishtë.

Lufta shkaktoi shpërbërjen e kater perandorive: Perandorisë Austro-Hungareze, Prusisë, Perandorisë osmane dhe Rusisë. Gjermania humbi perandoritë koloniale dhe shtetet evropiane të Çekosllovakisë, Estonisë, Finlandës, Letonisë, Lituanisë, Polonisë dhe Jugosllavisë fituan pavarësinë.

Lufta e I Botërore shënoi mbarimin e rendit botëror që u vendos pas Luftërave Napoleoniane, dhe ishte një shkaktare e rëndësishme për shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.Lufta e pare boteroee ishte per shkakun e princit Ferdinant.

Shkaqet

Shkaqet e Luftes se Pare Boterore ishin perplasjet e interesave te disa vendeve mbi rajone te ndryshme:

1. Per Ballkanin- perplaseshin interesat e Rusise dhe Italise/Austro-Hungarise.
2. Per Italine Veriore- perplaseshin interesat e Italise dhe Austro-Hungarise.
3. Per Polonine- perplaseshin interesat e Gjermanise dhe Rusise.
4. Per Alsas-Lorenen- perplaseshin interesat e Gjermanise dhe Frances.
5. Anglia kerkonte shtimin e kolonive.
6. Levizja e popujve per pavarsi.
7. Gjermania e cila ishte me e zhvilluara i rriti shume pretendimet e saj.

Shpërthimi i luftës

Shkaqet e luftës së 1 Botërore ishin të shumëllojshme. Britania e Madhe dhe Franca humbën parësinë ekonomike dhe ushtarake, kurse vendi i tyre ishte marrë nga forcat e reja ushtarako-ekonomike SHBA, Gjermani dhe Japonia. Ky ekuilibër i ri ushtarako-ekonomik, këmbëngulja për ndarje të re të botës në zona për ndikim, ndarja e re e tregjeve të reja dhe lëndë të parë - e gjitha kjo e komplikoi seriozisht jetën politike ndërkombëtare dhe krizat politike bëheshin gjithnjë me te shpeshta dhe më të rrezikshme. Rivaliteti midis fuqive të mëdha u theksua në Evropë, Azi dhe Afrikë. Për arritjen më të mirë të qëllimeve të tyre, fuqitë e mëdha evropiane formuan dy blloqe luftarako-politike: ANTANTEN dhe FORCAT QENDRORE.

Pasojat

ska pas

Teknika

Media

Bombardim gjatë LPB Video klip në të cilin shihet hedhja e bombave nga Aleatët ndaj Gjermanisë. Probleme me shikimin e skedarit video? Shiko media ndihmë.

Tanket në LDB Tanket e thjeshta të LDB u ndihmuan Aleatëve të avancojnë në Francë në vitin 1918. Probleme me shikimin e skedarit video? Shiko media ndihmë.

Shiko edhe

• Lufta
• Lufta e Dytë Botërore