Mehmed pashë Qyprilliu: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
vNo edit summary |
Smallem (diskuto | kontribute) Etiketa: Disambiguation links |
||
Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
{{Infobox officeholder |
|||
{{Kutia Politikan |
|||
| |
| name = Mehmet Pashë Qyprilliu |
||
| |
| image = Mehmedpasha.jpg |
||
| |
| image_size = 250px |
||
| |
| office = [[Perandoria Osmane|Kryeministër i Perandorisë Osmane]] |
||
| |
| term_start = 15 shtator 1656 |
||
| |
| term_end = 31 tetor 1661 |
||
| |
| predecessor = Boynuyarali Mehmet Pasha |
||
| |
| successor = [[Fazil Ahmed Pashë Qyprilliu]] |
||
| |
| office2 = |
||
| |
| term_start2 = |
||
| |
| term_end2 = |
||
| |
| predecessor2 = |
||
| |
| successor2 = |
||
| |
| office3 = |
||
| |
| term_start3 = |
||
| |
| term_end3 = |
||
| |
| predecessor3 = |
||
| |
| successor3 = |
||
| |
| office4 = |
||
| |
| term_start4 = |
||
| |
| term_end4 = |
||
| |
| predecessor4 = |
||
| |
| successor4 = |
||
| |
| office5 = |
||
| |
| term_start5 = |
||
| |
| term_end5 = |
||
| |
| predecessor5 = |
||
| |
| successor5 = |
||
| |
| birth_date = {{Circa}} 1575 |
||
| |
| birth_place = [[Roshnik]], [[Perandoria Osmane]] |
||
| |
| death_date = 31 tetor 1661 |
||
| |
| death_place = [[Adrianopoja]], [[Perandoria Osmane]] |
||
| |
| nationality = [[Shqiptar]] |
||
| |
| profession = Ushtarake, Politikan |
||
| |
| education = |
||
| Grada shkencore = |
| Grada shkencore = |
||
| |
| party = |
||
| |
| spouse = Ayse Khatun |
||
| |
| partner = |
||
| |
| children = [[Fazil Ahmed Pashë Qyprilliu]] |
||
| Feja = |
| Feja = |
||
| |
| signature = |
||
| |
| signature_madhësia = |
||
| |
| signature_përshkrim = |
||
| Emblema = |
| Emblema = |
||
| Emblema_madhësia = |
| Emblema_madhësia = |
Versioni i datës 13 dhjetor 2021 14:44
Mehmet Pashë Qyprilliu | |
---|---|
Kryeministër i Perandorisë Osmane | |
Në detyrë 15 shtator 1656 – 31 tetor 1661 | |
Paraprirë nga | Boynuyarali Mehmet Pasha |
Pasuar nga | Fazil Ahmed Pashë Qyprilliu |
Të dhëna vetjake | |
U lind më | rr. 1575 Roshnik, Perandoria Osmane |
Vdiq më | 31 tetor 1661 Adrianopoja, Perandoria Osmane |
Nënshtetësia | Shqiptar |
Bashkëshortja/et | Ayse Khatun |
Fëmijët | Fazil Ahmed Pashë Qyprilliu |
Punësimi | Ushtarake, Politikan |
Mehmed Pashë Qyprilliu (i njohur edhe si Mehmed Pashë Kypriljoti, Köprülü Mehmed Pasha, turqisht: Köprili Meḥmed Paşa; rr.1575, Roshnik, Shqipëri - 31 tetor, 1661, Edirne) ishte themeluesi i dinastisë politike shqiptare Qypriliu[1][2][3] në Perandorinë Osmane, një familje e vezirëve, luftëtarëve, dhe burrështetasve që e dominuan administrimin e Perandorisë Osmane gjatë gjzsmës së dytë të shekullit 17të, një epokë e njohur si epoka Qyprilliu ("Köprülü"). Ai ndihmoi në rindërtimin fuqisë së perandorisë me çrrënjosjen e korrupsionit dhe riorganizimin e ushtrisë osmane. Ashtu si ai futi këto ndryshime, Qyprilliu gjithashtu zgjeroj kufijtë e perandorisë, duke i mposhtur kozakët, hungarezët, dhe më mbreslënëse, venedikasit. Efektiviteti i Qyprilliut matej me reputacionin e tij [1].
Ai themeloj qytetin Qyprilliu (sot Veles, IRJM) në Rumeli, atje ku lindi djali i tij i madh, Fazil Ahmed Pashë Qyprilliu.
Biografia
Jeta e hershme
Ai hyri në shërbim të sulltanit si një (mbledhës i taksave) "devşirme" i ri dhe ishte trajnuar në shkollën e pallatit [4]. Qyprilliu filloi si një djalë kuzhine në kuzhinën perandorake para transferimit në thesarin perandorak dhe pastaj zyrat administrative të pallatit mbretëror. Thuhet se zyrtarë e tjerë e kishin të vështirë që të punojnë me Qyprilliun, dhe ai u transferua në korpusin e kalorësisë "spahi", në provinca.
Ngritja përmes shërbimit perandorak
Së pari ai u vendos në qytezën Köprü në veri të Turqisë, e cila më von për nder të tij u quajt Vezirköprü. Aishpjet u ngrit në gradë, duke mbajtur mbiemrin Köprülü(Qyprilliu), që vinte nga Köprü. Ish mentori i Qyprilliut, Hüsrev Pasha, u ngrit në shërbim perandorak dhe e ngriti edhe Qyprilliun në zyra gjithnjë edhe më të rëndësishme [4]. Pasi u vra Hüsrev, Qyprilliu ndërtoj vet rrethin dhe ndjekësit e tij. Pas kësaj ai mbajti pozicion të rëndësishm si kreu i policisë së tregut në Kostandinopojë, mbikqyrës i Armatimit Perandorak, shefi i trupave Spahi, dhe kreu i trupave të armëve. Qyprilliu arriti të bashkëngjisë veten e tij me njerëz të fuqishëm dhe disi i mbijetoi rënies së tyre pa e shkatërruar veten e tij. Qyprilliu vazhdoi të mbajë poste të rëndësishme. Ai përfundimisht u ngrit në gradën e Pashait dhe u caktua bejlerbej (Guvernatori provincial) i Eyaletit të Trebizond, në vitin 1644 [1].
Më vonë ai udhëhoqi provincën e Eğri në vitin 1647, Karaman në vitin 1648, dhe Anatolia në vitin 1650. Ai shërbeu si verzir i këshillit "divan" për një javë në vitin 1652 para se të shkarkohej për shkak të luftës të fuqishme të vazhdueshme brenda pallatit.[4] Gjatë këtyre viteve, Qyprilliu kishte formuar shumë miqësi në oborrin e sulltanit, në veçanti me Nënën Mbretëreshë Kosem Sultan, gjushja e sulltanit të vogël Mehmed IV.[1]
Vezir i Madh
Në vitin 1656, situata politike në Perandorinë Osmane ishte kritike. Lufta në Kretë kundër Venecianëve akoma vazhdonte. Marina Osmane nën Kapedan Pasha (admiral i lartë) Kenan Pasha, në maj 1656, u mposht nga marina veneciane dhe malteze në Betejën e Dardaneleve (1656) dhe marina veneciane vazhdoj bllokadën në Ngushticën Çanakkale duke e mposhtur ushtrinë Osmane në Kretë nga Kostandinopoja, kryeqyteti i shtetit. Kishte një komplot politik për të larguar nga froni Sulltan Mehmed IV, i drejtuar nga vezirë të mëdhenj duke përfshirë Grand Mufti (Şeyhülislam) Hocazade Mesut Efendi. Ky komplot u zbulua, dhe komplotuesit u ekzekutuan ose u internuan. Nëna Sulltaneshë Turhan Hatice kreu konsulltime dhe kandidati më i favorshëm për funksionin Vezir i Madh doli të jetë një i vjetër dhe i pensionuar por me eksperiencë, Mehmed Pashë Qyprilliu. Mehmed Efendi, shefi i shkruesve, dhe arkitekti kryesor e bindi sulltanin se vetëm Mehmed Pashë Qyprilliu mund ta evitoj katastrofën.[1]
Lufta me Venedikun
Shtypja e rebelimit
Lufta me Transilvaninë dhe Habsburgët
Zjarri Ayazmakapi
Vdekja dhe trashëgimia
Shih edhe
- Epoka Qyprilliu
- Lista e vezirëve shqiptarë në Perandorinë Osmane
- Lista e vezirëve të Perandorisë Osmane
Referimet
- ^ a b c d e Alexander Mikaberidze. Conflict and Conquest in the Islamic World. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ CATHAL J. NOLAN. Wars of the Age of Louis XIV, 1650-1715: An Encyclopedia of Global Warfare. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ John Keegan. Who's Who in Military History: From 1453 to the Present Day. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ a b c Gabor Agoston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Marrë më 22 shtator 2012.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)