Paraja: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Joni (diskuto | kontribute)
v Pare u zhvendos tek Paraja
(Pa ndryshime)

Versioni i datës 7 dhjetor 2005 19:39

Disa monedha dhe kartmonedha
Disa monedha dhe kartmonedha

Funksioni dhe vetitë

Në ekonominë moderne puna e dhënë paguhet me para në vend të të mirave materiale. Blerja e të mirave materiale si kursimet e tyre bëhen në vlera të parasë. Së fundi gjatë çdo shkëmbimi, fitimi dhe humbjet llogariten me para. Këta shembuj tregojnë se paraja ka këto funksione në ekonomi:

  • vlerë e përgjithshme e këmbimit
  • vlerë kursimi
  • vlerë matëse

Vlerë e përgjithshme e këmbimit

Si nevojë e specializimit të vlerave këmbyese, paraja zëvendson metodën e këmbimit nayral, të mira materiale për të mira materiale (M<->M). Kështu me futjen e parasë në përdorim këmbimi zbërthet në dy akte. Në pjesën e parë bëhet këmbimi i mallit me paratë (M<->P), dhe përdorja e tyre për këmbim me një mall të dëshiruarë (P<->M). Për dallim nga këmbimi natyrorë, koha e aktit dhe vlerat e këmbimit me para, zbërthehen më tutje. Këmbimi i një shërbimi me para i lejon shitësit të vendosë se kur dhe me çfarë dëshiron ai të këmbej shërbimin e tij. Kjo liri nuk është pa rreziqe: gjatë kohës që shitësi i shërbimit mbanë paratë mund të ndodhin ndryshime në qarkun ekonomikë (proçeset ekonomike).

Vlerë kursimi

Paraja mundëson përbrenda një qarku ekonomik, që të ardhurat e marrura nga ai qarkullim të kursehen për këmbim në një kohë të ardhshme. Kështu shoqëritë si bankat, kursimet i japin në forma të kredive për qëllime konsumative (për shpenzues) dhe intensive (për përdorime produktive). Me këtë paraja bëhet mjet vlersimi në të kaluarën, të tashmen dhe të ardhshmen. Si alternativë e rezervave të parave, këmbyesit mund të përdorin edhe letra me vlerë (aktiva financiare) ose mallra (ari). Mirëpo përparsia e parasë qëndron në likuiditetin e saj, përderisa letrat me vlerë (ari) duhet që së pari të shndrohet në para për tu këmbyer me mallra tjera. Në përgjithësi, rezervat e të ardhurave në form të letrave me vlerë sjellin fitime më të mëdha.

Vlerë matëse

Me ndihmën e parasë bëhet i mundshëm vlerësimi i produkteve dhe shërbimeve të ndryshme. Me këtë edhe krahasimi i shpenzimeve për prodhim hyrja dhe fitimit nga ai prodhim dalja është i mundshëm. Kjo e bën paranë si njësi themelore matëse e çdo dege ekonomike. Në botën përendimore për termet ekonomike hyrja dhe dalja përdoret termi i anglishtes input gjegjesisht output

Për të kryer këto funksione, parasë i duhen disa veti kryesore ekonomike, si mangësia dhe vlerësimi i lartë. Mangësia mund të vijë nga shpenzimet e prodhimit sikurse te ari, argjëndi, etj., ose sikurse në sistemet administrative të shteteve. Vetitë e tjera pozitive të materialit të parasë janë: zbërthimi, transporti, dhe homogjeniteti.

Format e parasë

Vlera e parasë

Në teorinë mbi paranë, problemi kryesorë është vlera dhe ndryshimi i vlerës së parasë. Vlera e parasë është identike me fuqinë blerëse të saj dhe llogaritet (p) si vlera reciproke e nivelit të çmimit (ç). Me ngritjen e nivelit të çmimit zvogëlohet vlera e parasë dhe anasjelltas.

p=(1/ç)

Shëmbull: Nëse brenda një periudhe të caktuar, niveli i çmimit nga indeksi 100 ngritet në 125, d.m.th me 25%, vlera (fuqia blerëse) e parasë bie 20%. Me një njësi të parasë pra, si rrezulltat i ngritjes së nivelit të çmimit mund të blejmë 20% mallra më pak se në fillim.

Ndryshimet e vleres së parasë quhen inflacion ose deflacion

Me fjalën inflacion nënkuptojmë, pavarsisht nga arsyet, rritjen e nivelit të çmimit, në të kundërten me deflacion nënkuptojmë zbritjen e nivelit të çmimit.

Matja e ndryshimit të vlerës


tokipona:mani