Anselmi i Aostës: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
v roboti largoj: ar:أنسيلم كانتربوري |
Xqbot (diskuto | kontribute) v roboti ndryshoj: th:แอนเซล์มแห่งแคนเทอร์เบอรี; cosmetic changes |
||
Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
[[ |
[[Skeda:Anselm of Canterbury.jpg|thumb|Sh. Anselmi i Aostës.]] |
||
'''Anselmi i Aostës''' ([[1033]] ose [[1034]], [[Aosta]], [[Italia|Itali]] - [[21 prill]] [[1109]], [[Kanterberi]], [[Anglia|Angli]]), [[Shenjtori|shenjtor]] dhe [[Doktor i kishës]] në [[Kisha katolike romake|katolicizëm]]. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në [[Manastiri (Feja)| |
'''Anselmi i Aostës''' ([[1033]] ose [[1034]], [[Aosta]], [[Italia|Itali]] - [[21 prill]] [[1109]], [[Kanterberi]], [[Anglia|Angli]]), [[Shenjtori|shenjtor]] dhe [[Doktor i kishës]] në [[Kisha katolike romake|katolicizëm]]. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në [[Manastiri (Feja)|manastirin]] e Bekut, në [[Franca|Francë]], dhe më pas me detyrën e [[Kryeipeshkvi]]t, të ushtruar në Kanterberi. Anselmi ishte një [[Teologjia|teolog]] i njohur, dhe [[Filozofia|filozof]] i shquar [[mesjeta]]r, prandaj quhet edhe "babai i [[Skolastika|filozofisë skolastike]]". Ai njihet edhe si shpikësi i [[Argumenti ontologjik|argumentit ontologjik]] rreth qënësisë së [[Perëndia|Perëndisë]]. |
||
==Jeta == |
== Jeta == |
||
Anselmi lindi në qytetin e [[Aosta]]s në mbretërinë e [[Burgundi]]t (sot [[Italia]] e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zotë0ronte pasuri të mëdha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte [[Lombardia|lombard]], me një karakter të ashpër dhe të rreptë. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte një grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes të birin me fenë e krishterë. |
Anselmi lindi në qytetin e [[Aosta]]s në mbretërinë e [[Burgundi]]t (sot [[Italia]] e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zotë0ronte pasuri të mëdha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte [[Lombardia|lombard]], me një karakter të ashpër dhe të rreptë. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte një grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes të birin me fenë e krishterë. |
||
Në moshën 15-vjeçare, Anselmi dëshiron të hyjë në manastir, por nuk lejohet rreptësisht nga i ati. Zhgënjimi e çoi Anselmin në një [[Sëmundja psikosomatike|sëmundje]] mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për një kohë të shkurtër dhe bëri një jetë pa kokëçarje. Gjatë kësaj kohe i vdes e ëma, dhe ashpërsia e të atit bëhet e padurueshme për të. Kështu Anselmi lë shtëpinë atërore në vitin [[1059]], kapërcen alpet, dhe bredh nëpër Burgonjë dhe Francë. I mahnitur nga fama e bashkatdhetarit të tij [[Lanfranku]], asokohe paranik i [[Manastiri i Bekut|manastirit të Bekut]], Anselmi niset për [[Normandia|Normandi]]. Një vit më vonë, pasi kaloi një kohë në [[Avranshe]], ai u pranua në manastir, si fillestar. Anselmi ishte atëherë 22-vjeç. |
Në moshën 15-vjeçare, Anselmi dëshiron të hyjë në manastir, por nuk lejohet rreptësisht nga i ati. Zhgënjimi e çoi Anselmin në një [[Sëmundja psikosomatike|sëmundje]] mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për një kohë të shkurtër dhe bëri një jetë pa kokëçarje. Gjatë kësaj kohe i vdes e ëma, dhe ashpërsia e të atit bëhet e padurueshme për të. Kështu Anselmi lë shtëpinë atërore në vitin [[1059]], kapërcen alpet, dhe bredh nëpër Burgonjë dhe Francë. I mahnitur nga fama e bashkatdhetarit të tij [[Lanfranku]], asokohe paranik i [[Manastiri i Bekut|manastirit të Bekut]], Anselmi niset për [[Normandia|Normandi]]. Një vit më vonë, pasi kaloi një kohë në [[Avranshe]], ai u pranua në manastir, si fillestar. Anselmi ishte atëherë 22-vjeç. |
||
==Vitet në Bek== |
== Vitet në Bek == |
||
==Kryeipeshkv i Kanterberit== |
==Kryeipeshkv i Kanterberit== |
||
==Mosmarrveshje me Henrin e I== |
== Mosmarrveshje me Henrin e I == |
||
==Besimi dhe arsyeja== |
==Besimi dhe arsyeja== |
||
Sipas Sh.Anselmin, [[arsyeja]] njerzore nuk është aspak në kundërshtim me [[Feja|fenë]], përkundrazi, është një vegël kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kërkimi i së [[E vërteta|vërtetës]] ka si themel më parë fenë; prandaj, ai thotë: |
Sipas Sh.Anselmin, [[arsyeja]] njerzore nuk është aspak në kundërshtim me [[Feja|fenë]], përkundrazi, është një vegël kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kërkimi i së [[E vërteta|vërtetës]] ka si themel më parë fenë; prandaj, ai thotë: |
||
Rreshti 15: | Rreshti 15: | ||
Pra, Anselmi merr nga [[Shën Agostini]] formulën: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për të kuptuar, kuptoj për të besuar"). Megjithkëtë, feja në vete nuk mjafton, ajo kërkon shfaqje dhe bindje arsyetore. |
Pra, Anselmi merr nga [[Shën Agostini]] formulën: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për të kuptuar, kuptoj për të besuar"). Megjithkëtë, feja në vete nuk mjafton, ajo kërkon shfaqje dhe bindje arsyetore. |
||
==Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë== |
== Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë == |
||
Kërkimi i Anselmit është përqëndruar i gjithi mbi figurën e [[Perëndia|Perëndisë]], në të cilën vë dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyrën e Tij. Dallimësi të tilla trajtohen në ''"Monologion"''. |
Kërkimi i Anselmit është përqëndruar i gjithi mbi figurën e [[Perëndia|Perëndisë]], në të cilën vë dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyrën e Tij. Dallimësi të tilla trajtohen në ''"Monologion"''. |
||
Rreshti 26: | Rreshti 26: | ||
* 3. Çdo gjë që është, apo është në virtyt të diçkaje, ose është në virtytin e asgjësë. Pra, meqë është në virtyt të asgjësë nuk është asgjëja vetë, e meqë diçka është, ajo do të jetë falë një Qënije Eprore, të qënit në virtyt (të ndonjë gjëje). |
* 3. Çdo gjë që është, apo është në virtyt të diçkaje, ose është në virtytin e asgjësë. Pra, meqë është në virtyt të asgjësë nuk është asgjëja vetë, e meqë diçka është, ajo do të jetë falë një Qënije Eprore, të qënit në virtyt (të ndonjë gjëje). |
||
* 4. Trajtuar nga hierarkia e qënieve të gjalla. Duhet të jetë një qënie në majën e hierarkisë që është e përsosur. Një përsosje parësore dhe absolute. |
* 4. Trajtuar nga hierarkia e qënieve të gjalla. Duhet të jetë një qënie në majën e hierarkisë që është e përsosur. Një përsosje parësore dhe absolute. |
||
==Çështja e problemit ontologjik apo dëshmitë "[[a priori]]".== |
== Çështja e problemit ontologjik apo dëshmitë "[[a priori]]". == |
||
==Fjala dhe dituria== |
==Fjala dhe dituria== |
||
==Veprat== |
== Veprat == |
||
* ''"Cur Deus Homo?"'' (''"Përse Perëndia Njeri?"''; [[1098]]) |
* ''"Cur Deus Homo?"'' (''"Përse Perëndia Njeri?"''; [[1098]]) |
||
* ''"De casu diaboli"'' (''"Çështja e djallit"''; [[1085]] |
* ''"De casu diaboli"'' (''"Çështja e djallit"''; [[1085]]–[[1090]]) |
||
* ''"De conceptu virginali et originali peccato'' (''"Koncepti virgjëror dhe mëkati zanafillor"''; [[1099]] |
* ''"De conceptu virginali et originali peccato'' (''"Koncepti virgjëror dhe mëkati zanafillor"''; [[1099]]–[[1100]]) |
||
* ''"De concordia praescientiae et praedestinationis et Gratiae Dei cum libero arbitrio"'' (''"Pajtimi i paranjohjes, paracaktimit dhe Hirit të Perëndisë me gjykimin e lirë"''; [[1107]] |
* ''"De concordia praescientiae et praedestinationis et Gratiae Dei cum libero arbitrio"'' (''"Pajtimi i paranjohjes, paracaktimit dhe Hirit të Perëndisë me gjykimin e lirë"''; [[1107]]–[[1108]]) |
||
* ''"De grammatico"'' (''"Gramatika"''; [[1075]] |
* ''"De grammatico"'' (''"Gramatika"''; [[1075]]–[[1085]]) |
||
* ''"De libertate arbitrii"'' (''"Liria e gjykimit"''; [[1080]] |
* ''"De libertate arbitrii"'' (''"Liria e gjykimit"''; [[1080]]–[[1085]]) |
||
* ''"De processione Spiritus Sancti"'' (''"Ecuria e Shpirtit të Shenjtë"; [[1102]]) |
* ''"De processione Spiritus Sancti"'' (''"Ecuria e Shpirtit të Shenjtë"; [[1102]]) |
||
* ''"De veritate"'' (''"E vërteta"''; [[1080]] |
* ''"De veritate"'' (''"E vërteta"''; [[1080]]–[[1085]]) |
||
* ''"Epistola de incarnatione Verbi"'' (''"Letër mbi mishërimin e Fjalës"''; [[1092]] versioni i I; [[1094]] versioni i fundit) |
* ''"Epistola de incarnatione Verbi"'' (''"Letër mbi mishërimin e Fjalës"''; [[1092]] versioni i I; [[1094]] versioni i fundit) |
||
* ''"Epistolae de sacramentis" ("Epistola de sacrificio azymi et fermentati"/"Epistola de sacramentis Ecclesiae")'' (''"Letra mbi Sakramentet" -"Letër mbi flijimin e bukës dhe tharmimit"/"Letër mbi sakramentet e Kishës"''; [[1106]] |
* ''"Epistolae de sacramentis" ("Epistola de sacrificio azymi et fermentati"/"Epistola de sacramentis Ecclesiae")'' (''"Letra mbi Sakramentet" -"Letër mbi flijimin e bukës dhe tharmimit"/"Letër mbi sakramentet e Kishës"''; [[1106]]–[[1107]]) |
||
* ''"Meditatio redemptionis humanae"'' (''"Përsiatje e shpëtimit njerzor"''; [[1099]] |
* ''"Meditatio redemptionis humanae"'' (''"Përsiatje e shpëtimit njerzor"''; [[1099]]–[[1100]]) |
||
* ''"Monologion"'' (''"Njëfjalim"''; [[1076]]) |
* ''"Monologion"'' (''"Njëfjalim"''; [[1076]]) |
||
* ''"Proslogion"'' (''"Bashkëfjalosje"''; [[1077]] |
* ''"Proslogion"'' (''"Bashkëfjalosje"''; [[1077]]–[[1078]]) |
||
==Mirnjohjet== |
== Mirnjohjet == |
||
==Referencat== |
==Referencat== |
||
==Lidhje të jashtme== |
== Lidhje të jashtme == |
||
* [http://www.filosofico.net/anselmo.htm Anselmi i Aostes: jata, mendimi dhe veprat.<small>Italisht<small>] |
* [http://www.filosofico.net/anselmo.htm Anselmi i Aostes: jata, mendimi dhe veprat.<small>Italisht<small>] |
||
Rreshti 53: | Rreshti 53: | ||
* [http://perso.orange.fr/sos.philosophie/anselme.htm Jeta dhe mendimi i Sh. Anselmit. <small>Frëngjisht<small>] |
* [http://perso.orange.fr/sos.philosophie/anselme.htm Jeta dhe mendimi i Sh. Anselmit. <small>Frëngjisht<small>] |
||
⚫ | |||
[[ |
[[Kategoria:Shenjtorë katolikë]] |
||
[[Kategoria:Filozofë]] |
|||
⚫ | |||
[[ |
[[Kategoria:Teologë]] |
||
⚫ | |||
[[Category:Teologë]] |
|||
⚫ | |||
[[az:Kenterberili Anselm]] |
[[az:Kenterberili Anselm]] |
||
Rreshti 99: | Rreshti 98: | ||
[[sv:Anselm av Canterbury]] |
[[sv:Anselm av Canterbury]] |
||
[[sw:Anselm wa Canterbury]] |
[[sw:Anselm wa Canterbury]] |
||
[[th:แอนเซล์มแห่งแคนเทอร์เบอรี]] |
|||
[[th:แอนเซลมแห่งแคนเตอร์บรี]] |
|||
[[uk:Ансельм Кентерберійський]] |
[[uk:Ансельм Кентерберійський]] |
||
[[wa:Sint Ansele di Cantorbereye]] |
[[wa:Sint Ansele di Cantorbereye]] |
Versioni i datës 18 shkurt 2011 14:12
Anselmi i Aostës (1033 ose 1034, Aosta, Itali - 21 prill 1109, Kanterberi, Angli), shenjtor dhe Doktor i kishës në katolicizëm. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në manastirin e Bekut, në Francë, dhe më pas me detyrën e Kryeipeshkvit, të ushtruar në Kanterberi. Anselmi ishte një teolog i njohur, dhe filozof i shquar mesjetar, prandaj quhet edhe "babai i filozofisë skolastike". Ai njihet edhe si shpikësi i argumentit ontologjik rreth qënësisë së Perëndisë.
Jeta
Anselmi lindi në qytetin e Aostas në mbretërinë e Burgundit (sot Italia e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zotë0ronte pasuri të mëdha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte lombard, me një karakter të ashpër dhe të rreptë. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte një grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes të birin me fenë e krishterë.
Në moshën 15-vjeçare, Anselmi dëshiron të hyjë në manastir, por nuk lejohet rreptësisht nga i ati. Zhgënjimi e çoi Anselmin në një sëmundje mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për një kohë të shkurtër dhe bëri një jetë pa kokëçarje. Gjatë kësaj kohe i vdes e ëma, dhe ashpërsia e të atit bëhet e padurueshme për të. Kështu Anselmi lë shtëpinë atërore në vitin 1059, kapërcen alpet, dhe bredh nëpër Burgonjë dhe Francë. I mahnitur nga fama e bashkatdhetarit të tij Lanfranku, asokohe paranik i manastirit të Bekut, Anselmi niset për Normandi. Një vit më vonë, pasi kaloi një kohë në Avranshe, ai u pranua në manastir, si fillestar. Anselmi ishte atëherë 22-vjeç.
Vitet në Bek
Kryeipeshkv i Kanterberit
Mosmarrveshje me Henrin e I
Besimi dhe arsyeja
Sipas Sh.Anselmin, arsyeja njerzore nuk është aspak në kundërshtim me fenë, përkundrazi, është një vegël kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kërkimi i së vërtetës ka si themel më parë fenë; prandaj, ai thotë:
- "(...) besoj për të kuptuar, dhe nëse më parë nuk do të besoj, nuk do të mundem të kuptoj."
Pra, Anselmi merr nga Shën Agostini formulën: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për të kuptuar, kuptoj për të besuar"). Megjithkëtë, feja në vete nuk mjafton, ajo kërkon shfaqje dhe bindje arsyetore.
Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë
Kërkimi i Anselmit është përqëndruar i gjithi mbi figurën e Perëndisë, në të cilën vë dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyrën e Tij. Dallimësi të tilla trajtohen në "Monologion".
Këtu ai shkruan: "është ky problemi që përkrah dhe njëson kërkimet e mia".
Anselmi jep 4 dëshmi që mund të provojnë, duke u nisur nga bota, që Perëndia është. Dhe prandaj, këto dëshmi përkufizohen "prova a posteriori":
- 1. Çdokush anon të përvetësojë gjërat që gjykon se janë të mira. Por nëse ka gjëra të mira, parimi i tyre duhet të jetë i vetëm. Duhet të jetë pra një Mirësi Absolute.
- 2. Qënia e madhësive të ndryshme përcakton qënësinë e një madhësie që përfshin gjithë të tjerat, pjesë e së cilës ato të gjitha janë.
- 3. Çdo gjë që është, apo është në virtyt të diçkaje, ose është në virtytin e asgjësë. Pra, meqë është në virtyt të asgjësë nuk është asgjëja vetë, e meqë diçka është, ajo do të jetë falë një Qënije Eprore, të qënit në virtyt (të ndonjë gjëje).
- 4. Trajtuar nga hierarkia e qënieve të gjalla. Duhet të jetë një qënie në majën e hierarkisë që është e përsosur. Një përsosje parësore dhe absolute.
Çështja e problemit ontologjik apo dëshmitë "a priori".
Fjala dhe dituria
Veprat
- "Cur Deus Homo?" ("Përse Perëndia Njeri?"; 1098)
- "De casu diaboli" ("Çështja e djallit"; 1085–1090)
- "De conceptu virginali et originali peccato ("Koncepti virgjëror dhe mëkati zanafillor"; 1099–1100)
- "De concordia praescientiae et praedestinationis et Gratiae Dei cum libero arbitrio" ("Pajtimi i paranjohjes, paracaktimit dhe Hirit të Perëndisë me gjykimin e lirë"; 1107–1108)
- "De grammatico" ("Gramatika"; 1075–1085)
- "De libertate arbitrii" ("Liria e gjykimit"; 1080–1085)
- "De processione Spiritus Sancti" ("Ecuria e Shpirtit të Shenjtë"; 1102)
- "De veritate" ("E vërteta"; 1080–1085)
- "Epistola de incarnatione Verbi" ("Letër mbi mishërimin e Fjalës"; 1092 versioni i I; 1094 versioni i fundit)
- "Epistolae de sacramentis" ("Epistola de sacrificio azymi et fermentati"/"Epistola de sacramentis Ecclesiae") ("Letra mbi Sakramentet" -"Letër mbi flijimin e bukës dhe tharmimit"/"Letër mbi sakramentet e Kishës"; 1106–1107)
- "Meditatio redemptionis humanae" ("Përsiatje e shpëtimit njerzor"; 1099–1100)
- "Monologion" ("Njëfjalim"; 1076)
- "Proslogion" ("Bashkëfjalosje"; 1077–1078)