Delfini

Ndihmoni që kjo pjesë dhe pjesa Delfinet të bashkohen në një artikull të vetëm. Delfini

Delfini është gjitar ujor i konsideruar si kafsha e tretë më e mençur në botë. Delfini ushqehet kryesish me peshq, është mjaft paqësor dhe krijon miqësi me njerëzit.delfini është gjitar deti me trup deri ne 3.7 metra, me ngjyrë hiri ne kurriz dhe me bark te bardhe, me lekure te lemuar, me turi te zjatur.Delfini jeton mbi 100 vjeç.Kjo kafshe pelqen detet e ngrohta të klimes mesdhetare. Ato jetojn ne thellesi prej 2 deri 9 metra.Ekzistojne 34 lloje delfinesh. delfinet gjithashtu jane mishngrenes,jetojne afer detit dhe shpesh te baskevepruar me njerezit.Delfinet jane lloje balenash.Si balena te tjera delfinet perdorin tinguj valleje dhe kercejne per te komunikuar dhe per te lundruar.Ata gjithashtu kane nje tingull te gjashte te ekolosalisazionit. Imitojne tinguj midis tyre dhe imitimi i ben te kriojne jehnoa te reja nga objektet rreth tyre.Prej kohesh mendohet se delfinet bashk me pjesen tjeter te balenave jane parardhes te gjitareve tokesore,per shkak te se cileve jane zhdukur mishngrenesit(bishat) Megjithaste balenat,duke perfshire edhe delfinet,jan te lidhura ngusht me hippot. Eshte llogaritur se paraardhesit e delfineve u strehuan ne uje te ngjashem me balent(delfinet). Delfinet e pare te njphur.gjinore,i perkasin familjes se Hadrodelfineve dhe Kentriodon,nga familja e kentriodoneve.

Delfinet jane kafshe deti.ata jane te lidhur me balenat,jane rreth 40 lloje delfinesh ne 17 gjenerata.Per,asat e tyre variojne nga 1.2m deri ne 9.5 m,nga 40kg deri ne 10ton(orka ose balena vrasese).Ata gjenden ne boten e ujit me shume ne oqeane e ndarjeve kontinentale,jane mishngrenes,me shume ushqehen me peshq.Familja e delfineve eshte me e madhja e oqeanit dhe me e shoqerueshmja.Delfinet kane ekzistuar reth 10 milion vjet me pare,gjate miocenes.Delfinet jane kafshet me inteligjente dhe duken te shoqerueshme e lozonjare,qe I beri ata popullore ne kulturen njerezore. Origjina e emrit

Emri original vjen nga antikiteti grek delphins,I cili ishte I lidhur me emrin grek delphys.Emri I kafshes mund te interpretohet sipas kupimit peshk me bark(miter).Emri u transmetua ne latinisht delphinus,ne latinishten e mesme dolfinus dhe ne ferngjishten e vjeter daulphin,e cila e perktheu ph ne fjale . Fjala mund te perdoret ne disa menyra te ndryshme:

• -Cdo pjestar I familjes Delphinidae (delfinet e oqeaneve)
• -Cdo pjestar I familjes Delphinidae dhe Platanistidae(delfinet e oqeanit dhe te lumit)
• -Cdo pjestar qe ben pjese ne Odontoceti (balenat me dhembe)

-mund te perdoret rastesisht per delfinet me te zakonshem dhe familjare.

Delfinet hibride Ne 1933 tre delfine te cuditshem (plazhi)ne bregun e Irlandes u duken te jene si hibride midis Risso’s dhe delfinit te zakonshem.Ky proces u perserit edhe me vone duke prodhuar nje hibrid kalf.Midis delfinit te zakonshem dhe atij me dhembe u formua nje offspring.Delfini I zakonshem jeton ne bregun e kalifronise.te tjere delfine hibride jetojne rrotull botes sic eshte bottlenose atlantic spotted.Me e njohur eshte balena vrasese (wophin),e cila eshte nje hibrid qe nuk lind.Dy lloje balenash vrasese jetojne ne Havai.Balena e pare ka lindur ne 1985 nga nje balene vrasese mashkull dhe nga nje balene e zakonshme femer.

Sjellja Delfinet jane cilesuar sin je nga kafshet me inteligjente te botes,por eshte e veshtire te percaktohet se deri ku arrin inteligjenca e tyre.Duke u krahasuar me specie me te njejten inteligjence eshte e komplikuar per ten dare nivelet nga diferenca e aparateve te ndjeshmerise ,menyres se pergjigjes dhe natyres se njohjes.Jane bere disa eksperimente me kete kafshe te ukit por disa teste jane t elimituara.Duke u krahasuar me specje te tjera sjellja e delfinit eshte studiuar ne menyre te vecante,ne te dyja anet si ne grup dhe ne vecanti.Delfinet jetojne ne grup dhe ne menyre individuale.Ne vende ku ka ushqim me bollek mund te krijohen grupe qe mund te kapercejne 1000 delfine.Komunikimi individual perdor vershellima dhe tinguj te tjere.Ata leshojne tinguj ultrasonike per te treguar vendndodhjen e tyre.Nuk kane kryetar per ti udhehequr.Ndryshimet jane te zakonshme megjithate ata mund te kene nje lidhje te forte midis tyre.Delfinet mund te ndihmojne nje te demtuar ,nje te plagosur,apo te semure duke iu dhene nje fryme te lehte per ti nxjerre ne siperfaqe.Altruizmi duket sikur eshte pa limit ne specien e tyre.Ne Zelanden e Re eshte pare nje delfin Moko ,I cili ka drejtuar ose ndihmuar nje femer bashke me te voglin e saj jashte zonave me rrezik,ku ata kishin ngelur disa here.Gjithashtu delfinet jane pare te mbrojne notaret nga peshkaqenet duke notuar rrotull tyre ose duke I sulmuar ata dhe detyruar te ikin.Madje delfinet kane treguar kulture,qe mendohet te jete e njejte me ate te njerezve.Ne maj te 2005 ne Australi u zbulua nje delfin I cili iu mesonte t evegjelve sit e perdornin objekte t endryshme.Ata mbulonin truoin me sfungjere kur kalonin ne vende me shkembinj ne menyre qe te mos goditeshin.Dituria tek delfinet kalon nga mamaja tek vajza .Vetem nje lloj eshte qe dituria kalon nga te dy prinderit,tek vajza dhe tek djali.NJe sjellje tjeter e delfineve eshte zbuluar tek delfinet e lumit Brazil,ku disa meshkuj perdorin dru ose dege si pjese te shfaqeve seksuale. Delfinet mund te hyjne edhe ne perleshje me njeri-tjetrin.Sa me I madh te jete nje delfin mashkull aq me shume e ka trupin te mbuluar nga shenja kafshimi.Arsyet per te cilat delfinet hyjne ne perleshje me njeri-tjetrin jane te njejta me te njerezve: -Mosmarreveshja midis shokeve. -Per te fituar s ame shume femra. Keto akte agresioni mund te jene shume te forta aq sa delfinet mund te humbin dhe mendjen ne qofte se humbin betejen.Gjithashtu delfinet mund te vrasin qellimisht per arsye te cilat nuk jane plotesisht te kuptueshme. Riprodhimi dhe seksualiteti Periudha e shtatzanise varion nga nje specie ne specie.Per delfinet e vegjel Tocuxi periudha e shtatezanise eshte 11 mujore,per llojin Orca eshte 17 muaj.Delfinet zakonisht behen active seksualisht qe ne moshe te re,madje edhe perpara se te piqen.Por edhe kjo varion nga lloji ne lloj.Delfinet njihen jo vetem per tu riprodhuar por ata nganjehere shfaqin edhe sjellje homoseksualiteti.Specie te ndryshme mund te perfshihen ne sjellje seksuale ne kopjim me specie t etjera.Sjellja seksuale mund te jete edhe violente ose dhunuese.Meshkujt priren me shume qe nepermjet kesaj sjellje te shfaqin agresivitet.

Strategjia e Delfinit

Strategjia e delfinit ka tё bёjё tё mendohemi mbi mёnyrёn e tё menduarit. Brenda ecurisё shekullore qё vioji, njeriu bashkёjetonte me kafshёt. Njё numёr tё tyre arriti ti zbuste dhe arriti tё kishte afёr tij disa lloje kafshёsh, ndёrsa ato mё tё egrat i mban nё distancё, pasi kёtu e mijra vjetё nuk ka bёrё ndonjё lёvizje pёr tju afruar me njё mёnyrё pozitive. Provё pёr kёtё ёshtё vetё fakti se shekujt e fundit nuk ёshtё zbutur asnjё kafshё. Pёrkundrazi, tё gjitha llojet shtazore konsiderohen thjesht ‘’ burime ushqimore dhe pasuriprodhuese’’, diçka qё largon njeriun akoma mё tepёr nga ‘’komshinjtё’’ e tij shtazorё.

Por nё vitet e fundit , shfrytёzimi barbar i kёtyre qёnieve ka ngritur njё dallgё protestash nga mijra njerёz tё cilёt janё tё prekur nga temat dhe problemet ekologjike dhe mjedisore tё tё gjitha llojeve. Kёshtu njeriu u detyrua tё ‘’kujtohet pёrsёri’’ pёr kёtё mbreteri tё lёnё pas dore tё natyrёs.

Nё kёtё atikull do tё pёrpiqemi tё vёzhgojmё sjelljen e kafshёve, dhe paralelizimin e tyre me njerёzit dhe nxjerrjen e shumё konkluzioneve dhe mёsimeve .Nё greqi, Esopi, ishte njё njeri i cili me shembullin e tij u pёrpoq tё tregonte disa veçori, karakteristika dhe virtyte tё kafshёve dhe se si ato mund tё pёrputhen me karakteristikat e njeriut. Tё gjithё e kuptojnё se pas dhelprёs, fshihet njeriu dinak, pas gomarit fshihet njeriu kokёfortё por dhe ai qё ka durim, pas ujkut fshihet njeriu agresiv, dhe kёto janё vetёm disa nga shembujt qё ekzistojnё.

Nё kornizёn e çdo Mitologjie,por edhe tё Mitit dhe tё Simbolologjisё Teologjike tё popujve nё pёrgjithsi, kafshёt luajnё njё rol tё rёndёsishёm. Disa karakteristika tё tyre bёjnё njeriun tё kuptojё se ato pёrbёjnё shprehjet tokёsore tё disa fuqive qiellore.

Akoma, brenda ngjarjeve, tё takimeve tё njeriut me kafshёt, gjejmё Androkliun me luanin e tij tё zbutur, por edhe Arionin, qё thuhet se njё delfin e mori mbi shpinёn e tij dhe e shpёtoi nga mbytja nё det.

Dhe kёshtu arrijmё nё epokёn bashkёkohore. Tё gjitha speciet ‘’hyjnё nёpёr laboratorё’’, ku shqyrtohen dhe studjohen me kujdes, me qёllim vleresimin e tyre. Por, mundёsite e medha tё teknologjisё shfaqen tё dhёna tё reja, qё me mёnyra tё tjera do tё ishte shumё e vёshtirё tё vёrtetohen. Kёshtu, vёrtetohet pёr edhe njё herё tjetёr se kafshёt mund ti mёsojnё njeriut shumё gjёra. Madje shumё shkrimtarё janё marrё me tё ashtuquajturat ‘’fuqitё psikike’’ tё kafshёve. Dhe tashmё na sjellin disa shembuj tё shkёlqyeshёm.

Kёshtu pёr shembull, disa elefantё tё zbutur vinin baltё brenda zileve tё tyre, nё mёnyrё qё tё mund tё iknin pёr tё vjedhur banana, ndёrsa disa kafshё tё mbyllura nё vende tёё mbyllura hermetikisht mund tё komunikonin me kafshё tё tjera qё ndodheshin jashtё kёtij vendi. Njerёz me disa dhunti tё veçanta thanё se arritёn tё komunikonin me kafshё nё mёnyrё telepatike, se ‘’folёn’’ me ta dhe se nё pёrgjithsi vёrtetohet se nё sektorin e konceptimit mbindjenjёsor, kafshёt jo vetёm nuk kanё mungesa, por mund tё tregojnё dhe arritje tё rёndёsishme.

Akoma dhe sot kafshёt vazhdojnё ‘’ tё shpetojne jetё’’, nё zjarre, aksidente dhe nё ngjarje tё tjera ekstreme. Midis tё gjithё kёtyre shembujve, dallojnё delfinёt. Kemi folur tashmё pёr mitin e Arionit tё lashtёsisё, qё mund tё jetё edhe njё histori e vёrtetё. Dhuntitё psikike dhe mendore tё delfinёve na bёjnё tё çuditemi nё çdo moment.

Duke u bazuar nё sjelljen e tyre, disa studjues shkruajtёn librin:‘’Strategjia e delfinit’’. Kemi tё bёjmё me njё libёr qё ka si teme menagjmentin, por qё titulli dhe pёrmbajtja e tij bazohet nё karakteristikat e delfinёve. Pёrmbajtja e kёtij libri bёn qё lexuesi i kёtij libri nuk duhet tё interesohet medoemos pёr menagjimin dhe bizneset. Elementet e problamatizimit qё pёrmban e bёjnё tё dobishёm pёr çdonjeri qё interesohet pёr Vetёnjohjen dhe vetёzhvillimin e tij, ashtu si edhe me maredhёniet e tij me njerёzit pёrreth.