Arma e shkatërrimit në masë
Një armë e shkatërrimit në masë është një armë bërthamore, radiologjike, kimike, biologjike, ose çdo armë tjetër që mund të vrasë dhe të sjellë dëm të konsiderueshëm për shumë njerëz ose të shkaktojë dëme të mëdha në strukturat e bëra nga njeriu (p.sh. ndërtesat), strukturat natyrore (p.sh., malet), ose biosfera. Fushëveprimi dhe përdorimi i këtij termi ka evoluar dhe është diskutuar, shpesh duke nënshkruar më shumë politikisht sesa teknikisht. Fillimisht e krijuar në lidhje me bombardimet ajrore me eksplozivë kimikë gjatë Luftës së Dytë Botërore, më vonë ka ardhur për t'iu referuar armëve në shkallë të gjerë të teknologjive të tjera, të tilla si luftë kimike, biologjike, radiologjike ose bërthamore.
Armët bërthamore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Lista e shteteve me armë bërthamore
I vetmi vend që ka përdorur një armë bërthamore në luftë është Shtetet e Bashkuara, të cilat hodhën dy bomba atomike në qytetet japoneze Hiroshima dhe Nagasaki gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Ka tetë vende që kanë deklaruar se posedojnë armë bërthamore dhe dihet që kanë provuar një armë bërthamore, vetëm pesë prej të cilave janë anëtare të NPT. Të tetë janë Kina, Franca, India, Koreja e Veriut, Pakistani, Rusia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara.[1] Izraeli konsiderohet nga shumica e analistëve që kanë numra të armëve bërthamore edhe në qindra të ultë, por mban një politikë zyrtare të paqartësisë bërthamore, as duke mohuar dhe konfirmuar statusin e saj bërthamor.[2]
Afrika e Jugut zhvilloi një arsenal të vogël bërthamor në vitet 1980, por shkatërroi ato në fillim të viteve 1990, duke e bërë atë të vetmin vend që tërhoqi plotësisht një arsenal të armëve bërthamore të zhvilluar në mënyrë të pavarur. Bjellorusia, Kazakistani dhe Ukraina trashëguan stoqe të armëve bërthamore pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, por i hoqën ato në Federatën Ruse.
Vendet ku armët bërthamore janë vendosur përmes marrëveshjeve të ndarjes bërthamore përfshijnë Belgjikën, Gjermaninë, Italinë, Holandën dhe Turqinë.[3]
Armët kimike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Armët kimike janë përdorur në të gjithë botën nga civilizime të ndryshme që nga kohërat e lashta. Në epokën industriale, ato u përdorën gjerësisht nga të dy palët gjatë Luftës së Parë Botërore, dhe nga fuqitë e Boshtit gjatë Luftës së Dytë Botërore (si në betejë ashtu dhe në dhomat e gazit në kampin shfarosës) megjithëse fuqitë aleate gjithashtu i grumbulluan ato. Vendet në Evropën Perëndimore hoqën dorë nga përdorimi i armëve të tilla. Që nga viti 2018, një pjesë e vogël e vendeve kanë njohur inventarët, dhe shumë janë në proces të shkatërrohen në mënyrë të sigurtë nën Konventën e Armëve Kimike. Megjithatë, përhapja dhe përdorimi në zonat e luftës mbetet një shqetësim aktiv, së fundmi përdorimi i armëve kimike në Luftën Civile Siriane.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ https://sipri.org/yearbook/2019/06/
- ^ "Handbook of Emergency Management Concepts: A Step-by-Step Approach".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "U.S. Nuclear Weapons in Europe | NATO Nuclear Weapons Policy | NTI". www.nti.org. Arkivuar nga origjinali më 7 nëntor 2018. Marrë më 19 mars 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)