Arsimi në Mal të Zi
Arsimi në Mal të Zi është i organizuar nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës e Qeverisë së Malit të Zi.
Arsimi në Mal të Zi fillon me arsimin parashkollor ose me shkollën fillore. Fëmijët regjistrohen në shkollë fillore (Gjuha malazeze: Osnovna škola) në moshën 6 vjeçare dhe zgjat nëntë vjet.
Historiku[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Para vitit 1868, kishte vetëm disa shkolla fillore në Mal të Zi. Por midis viteve 1868 - 1875, u hapën 72 shkolla të reja e ku mësonin rreth 3000 nxënës. Arsimin fillor u bë i detyrueshëm dhe ishte pa pagesë. Në vitin 1869, u hapën: Seminari i Mësuesisë dhe Instituti i Vajzave në Cetinje. Instituti i Vajzave ishte një shkollë e specializuar për mësueset e shkollave fillore. Në vitin 1875, u hap edhe një shkollë bujqësore, në qytetin Danillovgrad, por shkolla u mbyll dy vjet më vonë, për shkak të luftës me Turqinë. Më pas, një shkollë e ngjashme u hap në Podgoricë, në vitin 1893. Në këtë mënyrë, u rrit numri i të rinjëve të arsimuar dhe malazezët morën pozita kyçe në administratën qeveritare. Në vitin 1880, u hap edhe Gjimnazi i parë i Ulët klasikë (klasat 5-8). Në vitin 1902, ky institucion i arsimit të mesëm u bë një Gjimnaz i Lartë klasik (klasat 9-12). Në vitin 1899, Mali i Zi kishte 75 shkolla publike dhe 26 shkolla private.
Sistemi arsimor [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sistemi arsimor në Mal të Zi është uniformë. Kurrikula e shkollës përfshin historinë dhe kulturën e të gjitha grupeve etnike. Gjuha e mësimit është Gjuha malazeze (serbe, boshnjake, kroate), si dhe në gjuhën shqipe , në disa nga shkollat fillore dhe shkollat e mesme, ku ka prani të rëndësishme të Shqiptarëve. Të gjithë nxënësit deri në shkollat e Mesme janë të regjistruar në shkollat publike, të cilat janë të financuara nga Buxheti i Republikës. Në dhjetor të vitit 2008, Ministri i Arsimit në Mal të Zi Sreten Škuletić tha se në vitin 2009, të gjitha tekstet shkollore do të jenë të shtypura në gjuhën malazeze, si pjesë e një reforme arsimore. Kjo do të përfshijë edhe fjalorë dhe libra të gramatikës.[1]
Arsimi fillor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Arsimi fillor në Mal të Zi është falas dhe i detyrueshëm për të gjithë fëmijët ndërmjet moshës 6 dhe 14, pas së cilës fëmijët ndjekin shkollen nëntë-vjeçare (shkolla tetë-vjeçare nuk ekziston më).
Arsimi i mesëm[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shkollat e mesme ndahen në tri lloje, dhe fëmijët ndjekin njërën prej tyre, në varësi të zgjedhjes së tyre. Në Mal të Zi janë këto tipe të shkollave të mesme:
- Gjimnazi (Gimnazija), zgjat për katër vite dhe ofronë njohuri të përgjithshme dhe të gjera të arsimit. Ai është i konsideruar si një shkollë përgatitore për kolegjet, dhe kështu janë edhe më prestigjioze.
- Shkolla profesionale (Stručna škola) zgjatë për tre apo katër vjet dhe studentët specializohen në fusha të caktuara, ndërsa ofrojnë një arsim relativisht të gjerë.
- Shkollat profesionale (Zanatska škola) zgjatë për tre vjet, pa një alternativë të edukimit të vazhdueshëm dhe të specializuar në drejtime të ngushta profesionale.
Arsimi i lartë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Institucionet e nivelit të lartë të arsimit, janë të ndara në Arsimin e Epërm (Vise obrazovanje) dhe në Arsimin e Lartë (Visoko obrazovanje) në nivel fakulteti.
- Kolegjet (Fakultet) dhe akademitë e artit (akademija umjetnosti) me kohëzgjatje prej 4 deri 6 vjet (një vit është i ndarë në dy semestra) dhe japin diploma ekuivalente me një Diplomë të Artit ose një Diplomë të Shkencës.
Shkollat e larta (Viša škola) zgjasin në mes dy dhe katër vjet.
Studimet Pasdiplomike [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Studimet Pasdiplomike (post-diplomske studije) organizohen pas përfundimit të studimeve themelore dhe ofron gradën master dhe doktoraturë (Ph. D.) si dhe arsim i specializuar.
Kualifikimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Diploma e Shkollës së Mesme (Diploma o Završenoj Srednjoj Školi )
- Diploma e Arsimit të Lartë (Diploma Višeg Obrazovanja)
- Diploma Bachelor (Diploma Visokog Obrazovanja)
- Diploma Master-Magjistër (Diploma Magistar Nauka)
- Doktoraturë - Ph.D. (Doktor Nauka)
Arsimi shqip në Mal të Zi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Qeveria e Malit të Zi mundëson arsimimin në gjuhën shqipe në shkollat fillore dhe të mesme, ndërsa nga viti 2004 ekziston edhe dega e mësuesisë në gjuhën shqipe në Universitetin e Malit të Zi.[2]
Shkollat fillore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Arsimi fillor në gjuhën shqipe realizohet në 12 shkolla fillore:
- Ulqin 4 shkolla fillore
- Tuz 4 shkolla fillore,
- Plavë 2 shkolla fillore
- Tivar 1 shkollë fillore
- Rozhajë 1 shkollë fillore.
| Komuna | Shkolla | Vendndodhja | Gjuha e mësimdhënies | Numri i nxënësve
(2020/21) |
|---|---|---|---|---|
| Tivar | Shkolla fillore "Gjergj Kastrioti Skënderbeu" | Ostros | Shqip | 80 |
| Guci | Shkolla fillore "Xhafer Nikoçeviq" | Guci | Shqip | 113 |
| Malazisht* | 181 | |||
| Plavë | Shkolla fillore “Hajro Shahmanoviq” | Plavë | Shqip | 77 |
| Malazisht* | 794 | |||
| Rozhajë | Shkolla fillore "Dacaj" | Dacaj | Shqip | 24 |
| Tuz | Shkolla fillore "29 Nëntori" | Dinoshë | Shqip | 173 |
| Shkolla fillore "Bashkimi" | Skorraq, Hot | Shqip | 50 | |
| Shkolla fillore "Mahmut Lekiq" | Tuz | Shqip | 593 | |
| Malazisht* | 586 | |||
| Shkolla fillore "Gjergj Kastrioti Skënderbeu" | Stjepoh, Triesh | Shqip | 49 | |
| Ulqin | Shkolla fillore "Boshko Strugar" | Ulqin | Shqip | 188 |
| Malazisht* | 177 | |||
| Shkolla fillore "Marshalli Tito" | Ulqin | Shqip | 789 | |
| Malazisht* | 483 | |||
| Shkolla fillore "Bedri Elezaga" | Katërkollë | Shqip | 386 | |
| Shkolla fillore "Mark Nuculloviq" | Shtoj | Shqip | 55 | |
| Malazisht* | 46 | |||
| Referimet: [3][4]
* Emri i plotë i gjuhës së mësimdhënies është Gjuha malazeze - serbe, bosnjane, kroate. | ||||
Shkollat e mesme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Arsimi i mesëm në gjuhën shqipe realizohet në 5 institucione të arsimit të mesëm:
| Komuna | Shkolla | Vendndodhja | Gjuha e mësimdhënies | Numri i nxënësve
(2020/21) |
|---|---|---|---|---|
| Plavë | Shkolla e mesme e kombinuar "Beqo Bashiq" | Plavë | Shqip | 76 |
| Malazisht* | 463 | |||
| Tuz | Shkolla e mesme e kombinuar "25 Maji" | Tuz | Shqip | 294 |
| Malazisht* | 67 | |||
| Medreseja "Mehmed Fatih" | Milesh i Poshtëm | Shqip | ||
| Boshnjakisht | ||||
| Ulqin | Shkolla e mesme e kombinuar "Vëllazërim-bashkim" | Ulqin | Shqip | 559 |
| Malazisht* | 233 | |||
| Gjimnazi "Drita" | Ulqin | Shqip | 62 | |
| Referimet: [5]
* Emri i plotë i gjuhës së mësimdhënies është Gjuha malazeze - serbe, bosnjane, kroate. | ||||
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Të gjitha tekstet e malit të zi nga viti 2009" Arkivuar 7 qershor 2011 tek Wayback Machine b92.net 30 dhjetor 2008, Vizituar 30/12/08
- ^ Istorijski Leksikon Crne Gore, Grup autorësh, Daily press: Podgoricë, 2006 ISBN 86-7706-169-X
- ^ Lua error te Moduli:Citation/CS1 te rreshti 1697: attempt to index field '?' (a nil value).
- ^ "Spisak osnovnih škola u Crnoj Gori". Vlada Crne Gore (në serbisht). Marrë më 2022-07-10.
- ^ Lua error te Moduli:Citation/CS1 te rreshti 1697: attempt to index field '?' (a nil value).