August Strindberg
August Strindberg (22 janar 1849, 14 maj 1912), shkrimtar dhe piktor suedez. Studime në Upsalë që Strindberg i filloj i ndërpresi pa provim dhe pati ekonomikisht një jetesë i pasigurt si gazetar deri 1874 kur marri punë si e.o. amanuensis në Bibliotekën Mbretërore dhe me këtë edhe siguri sociale. Ai u martua 1877 me Siri von Essen.
Strindberg përfundoj 1872 kryeveprën e parë të vetë, dramën Mäster Olof/Mjeshtër Olof (botuar 1881). Mbasi i lexoj Götz von Berlichingen, një dramë e Goethes me gjashtëdhjetë akte, vendosi të tërheqë me shkru teatër në atë mënyrë të rëndomtë. Ai kështu e zbatoj edhe metodën e Shakespearit për me kriju atmosfera në asnjë mënyrë s'ka lidhje me ngjarjet. Ai i përziej tragjedi me komedi, shumë dhe pak, si në jetë, dhe kushtoj shumë mundim për ngjyra lokale, por edhe një sasi aluzione anakronike për literaturën bashkëkohore. Edhe Gustav Vasa dhe Gert Bokpräntare, përfaqësues të pushtetit dhe përmbysjes në dramën, mundet për qëllime të veta me u shfrytëzua reformatorin Olof, që sipas thënies së tij është aq pavullnetshëm dhe jo parimor që e gjej vetën. Gjuha përditshme në dialogët e përtërij dramën suedeze. Në një version tjetër ose një përpunim botuar 1878, pjesërisht në vjershën gjermane knittel, realizmi dhe tema revolucionare janë zbutur.
Në një mbledhje novelash Från Fjerdingen och Svartbäcken (1877), Strindbergu ka përshkruar jetën si student ne Upsalë dhe kritikoj ashpër edukimin të shkollës universitare. Në një roman më kritikë sociale, Röda rummet/Dhoma i kuqe, ai zbuloj mashtrimet ekonomike në botën financiare dhe mospërputhje brenda drejtoria, parlament, kishën dhe në shtëpia botuese, shtypin suedez dhe teatrin. Kritika ndaj institucione shoqërore i bëri Strindbergun shkrimtarin më i diskutueshëm dhe i kritikuar në Suedi, por për shkak të tregimor i shkëlqyeshëm të kryeqytetit suedezë ai u ndihë plotësisht i pranueshëm që në fillimi. Kjo libër satirike filloj realizmin të kohës 1880 në letërsinë suedeze.
Strindbergu vazhdoi me shkru drama historike : Gillets hemlighet/Fshehtësia e Gilletit (1880), Lycko-Pers resa/Udhëtimi i Pers i lumtur (1882) och Herr Bengts hustru/Gruja i zotërisë Bengt (1882). Kur u kritikuar për padituri në historinë e qytetërimit demokratikë të tij parimore për shkak të librit Svenska folket/Populli suedezë (1881–82) ai i bëj një sulm të ashpër në një roman kritikë sociale, Det nya riket/Shteti i Ri (1882). Përveç poemë dashurie përmban Dikter/Poema (1883) kritikë revolucionare.
Strindbergu ka bë tani armik kudo. Ai e lë punën në Bibliotekën Mbretërore dhe më familjen e braktis vendin për Paris, por zhvendos 1884 në Zvicër.
Strindbergu flet për një socializëm anarkiste në një shkallë të vogël sipas Utopier i verkligheten/Utopia në të vërtetë (1885). Dashuri dhe martesë shqyrtoi ai në mbledhjen novelash Giftas 1–2 (1884–86). Andej behët portret gruaje të tij gjithnjë e më shumë kritike, pjesërisht për shkak të brengosje në martesën të vetës. Një tallje me kungimin ngriti një aktakuzë kundër tij për blasfemi. Procesi gjyqësore u bërë një barrë e rëndë psikike, "edhe megjithë ai nderua si të ishte një hero pas lirimit dhe kthimit në shtëpi. Tendenca të tij paranoike u forcua dhe u bë permanent.
Mbasi procesi novelash Giftas Strindbergu kishte nevojë të sqaroj veten për publikun e gjerë. Ai shkruajti një seri romana autobiografik, Tjänstekvinnans son (1886–1909), ku analizoj jetën e vet me aftësi psikologjike dhe ndaj personalitetin e vet në pamje të ndryshme.
En dåres försvarstal/Vetëmbrojtja budallaqe, që Strindbergu shkruajti në frëngjisht 1887–88, është një përpjekje për më shmang deklarimin si i sëmurë psikik; ai projektoj që gruaja është faji. Drama Fadren/Atë është një ngjeshje në të njëjtën temë. Sugjestionimi psikologjike ka një roll i rëndësishëm, sikur në dramën Fröken Julie/Zonjusha Julie (1888), kryevepra e natyralizmit psikologjik, ku në parathënien shpjegon Strindbergu që figurat janë mjaft pa karaktere. Ai e plotësoj psikologjinë me idea nga Spencer, Taine, Zola, Nietzsche dhe me vetëanalizë. Në dramën Fordringsägare/Kreditor (1889) lufta e trurit është temë qendrore.
Strindbergu e ka shkru romanin Hemsöborna/Banorët e Hemsösë (1887) kur kishte probleme personale më të vështira. Por Strindbergu e bëri si një gjë e parëndësishëm këtë vepër e freskë dhe harmonike. Libri pati një rol terapeutike për ata në një gjendje e vështirë, por mbas njëqind vjet nuk është e harruar. Libri është letërsi e gjallë. Strindbergu vazhdoj më përshkru jetën arkipelage në novelën Skärkarlslif (1888) dhe në romaninn i hafsbandet (1890), që karakterizon më filozofin rreth një njëri superior (übermensch).
Strindbergu erdhi përsëri në Suedi 1889 dhe u nda nga martesa 1891. Në fillimin e 1890-eve ai i njohi veten i shpërfillur. Një përpjekje për me zë vend si shkrimtar në Gjermani marri fund pa sukses dhe pas një martesë e shkurtër më gazetaren austriake Frida Uhl shkoj Paris, ku merre me okultizmi dhe alkimi. Ai kaloi në një krizë psikiatrike, që e përshkruaj në Inferno (1897) dhe Legender/Legjenda (1898), dhe krijoj një Zot ndëshkues. Personazhi kryesor në dramën Till Damaskus/Tek Damaskus (1–3, 1898–1904) kërkon në besim qëllimin i jetës. Kjo dramë ka përmbajte ekspresionizëm dhe surrealizëm. Në një radhë dramash mbretërore është kronologjia e neglizhuar. Anakronizma ai i konsideroj domosdoshëm për teknikën e dramës, këtilla përdori ai qysh më romanin "Mäster Olof". Kryevepra ndërmjet këto drama mbretërore është Gustaf Vasa (1899). Dödsdansen/ Valle vdekje (1–2, 1901) është një dramë martesësh rreth urrejtje dashurie si një gjendje ekzistencial. Strindbergu ishte martuar me aktoren Harriet Bosse, dhe për asaj e shkrujti rolin Indras dotter/Bija e Indrës në Ett drömspel/Një lojë ëndërr (1902), ku ai bashkoj eksperienca reale e ndryshme brenda ëndërra pa lidhje, por i rremë në forma logjike. Kjo dramë konsideroj Strindbergu si më të madhe prej tjera vepëra të tij.
Në Götiska rummet/Dhoma Gëta (1904) përtërij kritikën shoqërore të rinisë. Theksohet që ai kritikoj shoqërinë më mirë përpara. Shkrimtarë të papëlqyeshëm sulmoi në Svarta fanor/Flamuri i Zi (1907), por një zënkë të madhe me ata së pari kishte në një grindje. 1907 ai i krijoj katër vepëra për teatër dhe forcoji pozitën e vet si nismëtar skenike, veprat janë Oväder/Stuhi, Brända tomten/Trualli i djegur, Spöksonaten/Fantazmi Sonata och Pelikanen/Pelikani. Ai pohoj që teatri është i gjallë nga fjala e folur dhe nuk ka nevojë për dekorime dhe kostuma. Ai kritikoj shkencën, armik i betuar i fesë, në En blå bok/Një libër e kaltër (1–4, 1907–12); autoritetet ishte Bibla dhe Swedenborg. Në dramën e fund, Stora landsvägen/Rruga e madhe (1909), përshkrimi është rruga e vdekjes.
Strindberg ishte i mirë si kritikues i shoqërisë por i pabesueshëm për shkak që ai i mbrojti ndërrimet e këndvështrimët të shpejta duke bëri ndryshmin një cilësi të mirë. Sipas Knut Hamsun ai ishte "një radikal por një radikal reaksionar". Strindbergu besoj që "një vjershëtar vërtetë duhet sakrifikoj vetën si person për veprën e vetë", dhe ai në jetë flijoj jo vetëm vetën por edhe pa konsiderim edhe tjerë për ketë arsye. Veprimtaria e tij është personal dhe intensiv, ai gjej udhën të veta por edhe parlajmëroj drejtime letrare që bëj atë i pëlqyeshëm. Strindbergu është shkrimtari më i madh në letërsinë suedeze.
Përmbledhje e veprave të Strindbergut 1-55 botoi John Landquist 1912–21. Brev/Letëra 1–22 botoi shoqëria Strindbergssällskapet 1948–2002, që redaktoi Torsten Eklund (1–15) dhe Björn Meidal (16–22). Një tirazh është në botim që nga 1981 më Lars Dahlbäck si redaktor kryesor deri 2009, pasi Per Stam. Tirazhi kombëtar synoj të përmbledh 72 vëllime përveç komenta me tekste kritike në formë elektronike.
Strindberg kushtoj kohë artit figurativ nën periudha të shkurtër. Ai bëri pikturën e parë në vaj 1872 (që sot është e zhdukur), mbasi një vjet ka pikturua disa imazhe peizazhe nga Kymmendö dhe Sandhamn. Si në fillim në keto piktura ai shfrytëzoi pikësëpari pasurinë e ngjyrave për shprehje. Gjatë qëndrimin në qytetin zviceran Gersau 1886 ai marri disa auto-portrete fotografike në frymën e realizmin estetik. Në verën e hershme 1892 pikturoj përsëri në Dalarö. Motive ishte vala të rrezikshme, oqeanet e stuhishme, shtrëngata, shenja për lundrim. Pikturat ai i tregoi në një ekspozitë vetjake në Stockholm njëtën verë, por nuk pati kuptim nga mik e artit. Në vjeshtën 1892 dhe 1893 ai vazhdoj me ngjyros në Berlin. Në Dornach u krijua njëzet piktura, që ndryshojnë dy motive, shpella dhe vala kah shkëmbinin, dhe kanë të qartë një simbolik e qartë fshehur. Mbasi zhvendos në Passy dhe Paris vjeshtën e vitit 1894 ai krijua një seri pikturash me motive e detit.
Në viteve 1901 dhe 1903 rifilloj pikturimin sikurse 1905 kur e kryej pikturat e fundit e vet. Sipërpërmenduar Strindbergu punoj gjithashtu med fotografim, dhe në shekulli tetëmbëdhjetë fotografimet ishte pjesë e shkencave natyrore të tij ; fotografiat ndërkaq konsiderojnë si vepër arti. Këto fotografia ai bëri së bashku më fotografë; qysh nga 1906 dhe disa vite përpara bashkëpunoj me och några år framåt samarbetade han med një fotograf Herman Andersson, dhe ata kanë krijua fotografia mbi rrugëve dhe formacion reje.