Dinastia Çin

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Qin

221 BC–206 BC
Territoret e Perandorisë Qin.
Territoret e Perandorisë Qin.
GjendjaPerandoria
KryeqytetiXianyang
Gjuhët e zakonshmeKinezishtja e vjetër
Qeveria
Lloji i qeverisjesMonarkia absolute
Perandori 
• 221–210 pes
Qin Shi Huang
• 210–207 pes
Qin Er Shi
Kancelari 
• 221–208 BC
Li Si
• 208–207 pes
Zhao Gao
Epoka historikePerandorak
• Ardhja e Qin Shi Huang
221 BC
• Vdekja e Qin Shi Huang
210 BC
• Surrender to Liu Bang
206 BC
Sipërfaqja
220 pes[2]2,300,000 km2 (890,000 sq mi)
Ekonomia
MonedhaBan Liang
Të dhëna të tjera
Paraprirë nga
Pasuar nga
Dinastia Zhou
Qin (state)
Tetëmbëdhjetë mbretëri
Dinastia Han
Nanyue
Sot pjesë eChina Kina
Dinastia Çin
"Qin" in seal script (top) and regular (bottom) Chinese characters
Kinezisht
Hanyu PinyinQín

Dinastia Qin (kinezisht: 秦朝), ose dinastia Çin, ishte dinastia e parë e Kinës Perandorake. E emëruar për qendrën e saj në shtetin Qin, dinastia Qin u ngrit si një feud i Zhou Perëndimore dhe qëndroi për më shumë se pesë shekuj deri në vitin 221 p.e.s., kur u ngrit për një kohë të shkurtër në një perandori, e cila zgjati vetëm deri në vitin 206 pes.[3] Ajo u themelua në vitin 221 p.e.s. kur Ying Zheng, i cili kishte qenë tashmë mbret i Qin që nga viti 246 p.e.s., e shpalli veten “Shi Huangdi”, që do të thotë “perandori i parë”.

Qin ishte një fuqi e vogël për shekujt e hershëm të ekzistencës së saj. Forca e shtetit Qin u rrit shumë nga reformat legalisteShang Yang në shekullin e katërt p.e.s., gjatë periudhës së shteteve ndërluftuese. Në mesin dhe në fund të shekullit të tretë p.e.s., shteti Qin kreu një sërë pushtimesh të shpejta, duke shkatërruar dinastinë e pafuqishme Zhou dhe përfundimisht duke pushtuar gjashtë të tjera nga Shtatë Shtetet Ndërluftuese. 15 vitet e saj ishin dinastia më e shkurtër e madhe në historinë kineze, e përbërë nga vetëm dy perandorë. Megjithë mbretërimin e tij të shkurtër, megjithatë, mësimet dhe strategjitë e Qin i dhanë formë dinastisë Han dhe u bënë pikënisja e sistemit perandorak kinez që zgjati nga viti 221 p.e.s., me ndërprerje, zhvillim dhe përshtatje, deri në vitin 1912 (me një restaurim të shkurtër në vitin 1917).

Qin u përpoq të krijonte një shtet të bashkuar nga pushteti politik i strukturuar i centralizuar dhe një ushtri e madhe e mbështetur nga një ekonomi e qëndrueshme. Qeveria qendrore lëvizi për të nënvleftësuar aristokratët dhe pronarët e tokave për të fituar kontroll të drejtpërdrejtë administrativ mbi fshatarësinë, e cila përbënte shumicën dërrmuese të popullsisë dhe fuqisë punëtore. Kjo lejoi projekte ambicioze që përfshinin treqind mijë fshatarë dhe të dënuar: projekte të tilla si muret lidhëse përgjatë kufirit verior, duke u zhvilluar përfundimisht në Murin e Madh të Kinës, dhe një sistem masiv të ri kombëtar rrugor, si dhe mauzoleumin e madhësisë së qytetit të Perandorit të Parë Qin i ruajtur nga Ushtria Terrakota me përmasa reale.[4]

Qin prezantoi një sërë reformash të tilla si monedha e standardizuar, peshat, masat dhe një sistem uniform shkrimi, i cili synonte të bashkonte shtetin dhe të promovonte tregtinë. Për më tepër, ushtria e saj përdori armatimin, transportin dhe taktikat më të fundit, megjithëse qeveria ishte shumë burokratike. Konfucianët Han e portretizuan dinastinë legaliste Qin si një tirani monolite, duke përmendur veçanërisht një spastrim të njohur si djegia e librave dhe varrosja e dijetarëve, megjithëse disa studiues modernë kundërshtojnë vërtetësinë e këtyre rrëfimeve. Qin krijoi një sistem të administrimit të njerëzve dhe tokës që rriti shumë fuqinë e qeverisë për të transformuar mjedisin dhe është argumentuar se ndikimi i mëvonshëm i këtij sistemi në mjediset e Azisë Lindore e bën ngritjen e Qin një ngjarje të rëndësishme në historinë mjedisore të Kinës.[5]

Kur perandori i parë vdiq në 210 pes, dy nga këshilltarët e tij vendosën një trashëgimtar në fron në një përpjekje për të ndikuar dhe kontrolluar administrimin e dinastisë. Këta këshilltarë u grindën mes tyre, duke rezultuar në vdekjen e të dyve dhe të perandorit të dytë Qin. Shpërtheu revolta popullore dhe perandoria e dobësuar shpejt ra në duart e një gjenerali Chu, Xiang Yu, i cili u shpall Hegjemon-Mbret i Çu-së Perëndimore, dhe Liu Bang, i cili themeloi dinastinë Han.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b c "Qin dynasty". Britannica (në anglisht). 3 shtator 2019.
  2. ^ Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D". Social Science History (në anglisht). 3 (3/4): 121. doi:10.2307/1170959. JSTOR 1170959.
  3. ^ "...The collapse of the Western Zhou state in 771 BC and the lack of a true central authority thereafter opened ways to fierce inter-state warfare that continued over the next five hundred years until the Qin unification of China in 221 BC, thus giving China her first empire." Early China A Social and Cultural History, Cambridge University Press, 2013, page 6.
  4. ^ Beck, B, Black L, Krager, S; etj. (2003). Ancient World History-Patterns of Interaction (në anglisht). Evanston, IL: Mc Dougal Little. fq. 187. ISBN 978-0-618-18393-7.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  5. ^ Lander, Brian (2021). The King's Harvest: A Political Ecology of China from the First Farmers to the First Empire (në anglisht). New Haven: Yale University Press. ISBN 9780300255089.