Emmy Noether
Emmy Noether | |
|---|---|
 | |
| U lind në | Amalie Emmy Noether 23 mars 1882 |
| Vdiq | Gabim: Nevojitet datë e vlefshme vdekjeje (data e parë): data, muaji, viti |
| Kombësia | German |
| Njohur për | |
| Karriera shkencore | |
| Fushat | Matematikë and fizikë |
| Institucionet | |
| Këshilltarët e doktoraturës | Paul Gordan |
| Studentët e doktoraturës | |
Amalie Emmy Noether ( Gjermanisht: 23 mars 1882 - 14 prill 1935) ishte një matematikane gjermane që dha kontribut të rëndësishëm në algjebrën abstrakte dhe fizikën teorike . [1] Ajo përdori emri "Emmy Noether" në jetën e saj dhe botimet. Ajo u përshkrua nga Pavel Aleksandrov, Albert Ajnshtajni, Jean Dieudonné, Hermann Weyl dhe Norbert Wiener si gruaja më e rëndësishme në historinë e matematikës . [2] Si një nga matematikanët kryesorë të kohës së saj, ajo zhvilloi teoritë e unazave, fushave dhe algebras . Në fizikën, teorema e Noether shpjegon lidhjen ndërmjet simetrisë dhe ligjeve të ruajtjes . [3]
Noether u lind në një familje hebreje në qytetin Francon të Erlangen; babai i saj ishte një matematikan, Max Noether. Ajo fillimisht kishte planifikuar të jepte mësim në frëngjisht dhe anglisht pas kalimit të provimeve të kërkuara, por në vend të kësaj studjoi matematikë në Universitetin e Erlangen, ku lindi babai i saj. Pas përfundimit të disertacionit të saj në vitin 1907 nën mbikëqyrjen e Paul Gordan, ajo punoi në Institutin e Matematike të Erlangen pa pagesë për shtatë vjet. Në atë kohë, gratë ishin kryesisht të përjashtuara nga pozitat akademike. Në 1915, ajo u ftua nga David Hilbert dhe Felix Klein për t'u bashkuar me departamentin e matematikës në Universitetin e Göttingen, një qendër e njohur botërisht ne kërkimin matematik. Fakulteti filozofik kundërshtoi, megjithatë, ajo kaloi katër vjet duke ligjeruar nën emrin e Hilbertit. Habilitimi i saj u miratua në vitin 1919, duke i lejuar asaj të merrte gradën e Privatdozent .
Jeta personale[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Babai i Emmy, Max Noether, vinte nga një familje e tregtarëve me shumicë në Gjermani. Në moshën 14 vjeç, ai ishte paralizuar nga polio. Ai rifitoi levizjen, por një këmbë mbeti e prekur. Ai u dha një doktoraturë nga Universiteti i Heidelbergut në vitin 1868. Pasi mësoi atje për shtatë vjet, ai mori një pozicion në qytetin bavarez të Erlangen, ku u takua dhe u martua me Ida Amalia Kaufmann, vajza e një tregtari.
Mësimdhenie[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Universiteti i Erlangen[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Për shtatë vitet e ardhshme (1908-1915) ajo mësoi në Institutin e Matematikës në Universitetin e Erlangen pa pagesë, duke e zëvendësuar herë pas here me babain e saj kur ishte shumë i sëmurë për të ligjëruar. Në 1910 dhe 1911 ajo botoi një zgjatje të punës së saj të tezës nga tre variabla në n variablat.
Njohjet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në vitin 1932 Emmy Noether dhe Emil Artin morën çmimin Memorial Memorial Ackermann-Teubner për kontributin e tyre në matematikë. [4] Çmimi përfshinte një shpërblim monetar prej 500 vetësh Reichsmarks dhe u pa si një njohje zyrtare e gjatë e vonuar e punës së saj të konsiderueshme në këtë fushë. Megjithatë, kolegët e saj shprehën zhgënjimin për faktin se ajo nuk u zgjodh në Göttingen (Akademia e Shkencave) dhe asnjëherë nuk u promovua në pozitën e Profesores Ordentlicher (profesor i plotë).
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Emily Conover (12 qershor 2018). "Emmy Noether changed the face of physics; Noether linked two important concepts in physics: conservation laws and symmetries". Sciencenews.org. Marrë më 2 korrik 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^
{{citation}}: Burim bosh (Ndihmë!). Also online at the MacTutor History of Mathematics archive. - ^
{{citation}}: Burim bosh (Ndihmë!) in Teicher (1999)Teicher 1999. - ^ "Emmy Amalie Noether" (biography). UK: St And. Arkivuar nga origjinali më 11 maj 2019. Marrë më 4 shtator 2008.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)