Pompeu Fabra

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Pompeu Fabra
Të dhëna vetjake
U lind më20 shkurt 1868
Grasi, Barcelonë
Vdiq më25 dhjetor 1948
Pradë, Francë
NënshtetësiaKatalunas
PunësimiProfesor, inxhinier, gjuhëtar

Pompeu Fabra Poqi (Grasi, Barcelonë, 20 shkurt 1868 – Pradë, Francë 25 dhjetor 1948) ishte inxhinier dhe gjuhëtar katalunas. Ai ishte autori kryesor i reformave bashkëkohore të gjuhës katalunase.

Jeta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pompeu Fabra

Pompeu Fabra lindi në vitin 1868, në Grasi, vend që në atë kohë ishte i ndarë nga Barcelona. Ai ishte fëmija i dymbëdhjetë i Xhosef Fabra Rocës dhe Karolina Poq Martit. Në moshën gjashtë vjeçare, familja e tij u zhvendos në Barcelonë.

Që në moshë të re, Fabra vendosi që të studiojë gjuhën katalunase. Përmes shtëpisë botuese L'Avenç, ai mori pjesë në një fushatë reformuese të Ortografisë Katalunase gjatë viteve 1890-1892. Në vitin 1904, ai publikoi veprën Tractat d’ortografia catalana (Traktati i ortografisë katalunase) me autor dhe publikues Jaume Masso Torrents dhe Joaquim Casas Carbo, avokat dhe shkrimtar i famshëm.

Pavarësisht nga interesi i tij personal në linguistikë, Fabra studioi inxhinierinë industriale në Barcelonë dhe në vitin 1902, zuri një vend për kimi në Shkollën e Inxhinierisë në en:Bilbao. Gjatë kohës që qëndroi në Bilbao, Fabra mori pjesë në Kongresin e Parë Ndërkombëtarë për Gjuhën Katalunase të mbajtur në 1906. Kjo ngjarje i dha atij një prestigj të sigurt në fushën e linguistikës katalunase. Në vitin 1911, ai u kthye në Barcelonë për t'u bërë profesor (catedràtic) i katalunishtës – pozitë e krijuar nga diputació (udhëheqja lokale) e Barcelonës dhe anëtar i departamentit të filologjisë të së sapoformuarit en: Institut d'Estudis Catalans (Institutit për Studime Katalunisht), ku më vonë do të bëhet drejtor i tij. Në vitin 1912 ai publikoi veprën Gramática de la lengua catalana (Gramatika e gjuhës katalunase) në spanjollisht.

Instituti publikoi Normes ortogràfiques (Normat ortografike) në 1913, Diccionari ortogràfic (Fjalori ortografik) në 1917 dhe Gramàtica catalana (Gramatika katalunase) në 1918. Në po të njëjtin vit, Fabra redaktoi librin Curs mitjà de gramàtica catalana (Lindja e gramatikës katalunase), e publikuar nga l'Associació Protectora de l'Ensenyança Catalana. “Bisedat filologjike” të tij, të publikuara së pari në gazetën La Publicitat u mblodhën më pas si “Punime Popullore”. Mbase puna e tij më e famshme ishte en:Diccionari General de la Llengua Catalana (Fjalori Gjeneral i Gjuhës Katalunase) (1932), fjalor ky që më vonë u bë fjalor zyrtar i Insitutit.

Dglcportada

Në vitin 1932, duke pasur prestigjin e një shkencëtari, ai unanimisht u emërua profesor (catedràtic) i Universitetit republikan Autonom të Bracelonës (të mos ngatërrohet me Universitetin Autonom të Barcelonës të krijuar gjatë viteve 1960 nën regjimin Frankoist). Vitet në vazhdim ai emërohet drejtor i këshillit udhëheqës të Universitetit, gjë që solli burgimin e tij në vitin 1934 pas “ngjarjeve të 6 tetorit” kur trupat e Republikës së Dytë Spanjolle tentuan ta shuanin kryengritjen e qeverisë katalunase të udhëhequr nga en:Lluis Companys.

Fabra rivendoset në pozitën që pati në fakultet pas zgjedhjeve të shkurtit 1936, por Lufta Civile Spanjolle filloi në korrik të atij viti dhe ai u detyrua të largohet nga vend ii tij kur filloi pushtimi i Barcelonës nga ushtria frakoiste. Nga viti 1939 ai mërgoi në Francë ku ai punoi shumë. Ai jetoi në Paris dhe Montpellier, ku në vitin 1946 kryesoi konkursin letrar en:Jocs Florals. Përfundimisht u zhvendos në Pradë, pjesë e Francës ku flitet katalunisht, ku edhe vdiq me 25 dhjetor 1948. Në një moment gjatë mërgimit, ai bëri edhe testamentin e tij në Andorra, testament ky që do të përmbushet kur në Kataluni gjuhë zyrtare të jetë katalunishtja.

Trashëgimia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Camí dels degotalls (Montserrat) 05 Pompeu Fabra

Çdo vit, varri i tij në manastirin Cuixà afër Pradës vizitohet nga mijëra katalunas.

Nderimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Në vitin 1980 me emrin e tij u pagëzua një rrugë në Lagjen e Spitalit, ku ai lindi dhe e kaloi fëmijërinë. [1]
  • Më 18 qershor 1990, Qeveria e Katalunisë krijoi Universitetin Pompeu Fabra, duke ritheksuar meritat e tij.
  • Një shesh dhe një stacion metroje në ca:Badalona (qyteti ku ai jetoi për më se 30 vite) mban emrin e tij.[2]
  • Avenyja Pompeu Fabra në ca:Palafrugell[3]
  • Sheshi Pompeu Fabra në nomenklaturën e Sabadellit.





Librat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lapidari për homazhe ndaj Pompeu Fabra në Plaça Lesseps, Barcelonë
  • Tractat de ortografia catalana (1904)
  • Qüestions de gramàtica catalana (1911)
  • La coordinació i la subordinació en els documents de la cancilleria catalana durant el segle XIV (1926)
  • Diccionari ortogràfic abreujat (1926)
  • La conjugació dels verbs en català (1927)
  • Diccionari ortogràfic: precedit d'una exposició de l'ortografia catalana (1931)
  • El català literari (1932)


Bibliografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • The Architect of Modern Catalan: selected writings /Pompeu Fabra (1868-1948). Translation by by Alan Yates. John Benjamins Publishing Co., Amsterdam, the Netherlands.

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

 Commons: Pompeu Fabra – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
  • Pompeu Fabra. «Sobre la reforma lingüística y ortográfica», La Vanguardia (23.III.1892; any XII, núm. 3183), p. 4 (texto completo)
  •  Franca Pompeu Fabra. «J. Saroïhandy. Remarques sur la conjugaison catalane», a Bulletin hispanique de Bordeaux, 1905, VII, pp. 128-139; Revue Hispanique (1905) tom 13, núm. 43: 269-276 (texto completo)
  • Pompeu Fabra. «Sobre diferents problemes pendents en l'actual catalá literari», Anuari MCMVII, pp. 352–369. Barcelona: Institut d'Estudis Catalans, 1908. (texto completo) Arkivuar 19 mars 2012 tek Wayback Machine
  • Pompeu Fabra. Gramática de la lengua catalana. Barcelona: L'Avenç, 1912. (fragmentos)
  • Pompeu Fabra. Gramàtica catalana. Barcelona: Institut d'Estudis Catalans, 2006 (3a reimpr. de la 7a ed. de 1933). (texto completo)
  • Pompeu Fabra. Converses filològiques. Primera sèrie. Barcelona: Regina, 1924. (fragmentos)
  •  Franca Pompeu Fabra. Abregé de grammaire catalane. Paris: Les Belles Lettres, 1928. (fragmentos)
  •  Franca Pompeu Fabra. Grammaire catalane. Paris: Les Belles Lettres, 1946. (fragmentos)
  • Pompeu Fabra. Gramàtica catalana, a cura de Joan Coromines. Barcelona: Teide, 1956. (fragmentos)
  • Pompeu Fabra. Converses filològiques, vol. II, a cura de Joaquim Rafel. Barcelona: Edhasa, 1984. (fragmentos)
  • Pompeu Fabra. Textos desconeguts de Pompeu Fabra, a cura de Josep Murgades. Barcelona: Universitat de Barcelona, 2005. (visualizac. limitada)
  • Joan Solà. Pompeu Fabra. Semblança biogràfica. Barcelona: Institut d'Estudis Catalans, 2005. (texto completo)
  • Pompeu Fabra per Josep Pla (homenaje)
  • Tria de converses filològiques de Pompeu Fabra

Referimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ B nomenclàtor http://w10.bcn.cat/APPS/nomenclator/frcontent.jsp?idioma=0
  2. ^ La futura estació de metro de l'Illa Central portarà el nom de Badalona-Pompeu Fabra http://www.elpunt.cat/noticia/article/1-territori/12-infraestructures/160187.html
  3. ^ Avinguda de Pompeu Fabra http://www.palafrugell.cat/guia-de-la-ciutat/nomenclator-de-carrers/item/pompeu-fabra-avinguda-de.html?category_id=23[lidhje e vdekur]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Pompeu_Fabra&oldid=2544855"