Titani (hënë)

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Titan
Pictured in 2012 in natural color. The thick atmosphere is orange due to a dense organonitrogen haze.
Discovery
Discovered byChristiaan Huygens
Discovery dateMarch 25, 1655
Designations
Designation
Saturn VI
Pronunciation /ˈtaɪtən/[1]
Named after
Τῑτάν Tītan
AdjectivesTitanian[2] or Titanean[3] (both /taɪˈteɪniən/)[4] [5]
Orbital characteristics[6]
Periapsis1186680 km
Apoapsis1257060 km
1221870 km
Eccentricity0.0288
15.945 d
5.57 km/s (calculated)
Inclination0.34854° (to Saturn's equator)
Satellite ofSaturn
Physical characteristics
Mean radius
2574.73±0.09 km (0.404 Earths)[7] (1.480 Moons)
8.3×107 km2 (0.163 Earths) (2.188 Moons)
Volume7.16×1010 km3 (0.066 Earths) (3.3 Moons)
Mass(1.3452±0.0002)×1023 kg
(0.0225 Earths)[8] (1.829 Moons)
Mean density
1.8798±0.0044 g/cm3[8]
1.352 m/s2 (0.138 g) (0.835 Moons)
0.3414±0.0005[9] (estimate)
2.639 km/s (0.236 Earths) (1.11 Moons)
Synchronous
Zero
Albedo0.22[10]
Temperature93.7 K (−179.5 °C)[11]
8.2[12] to 9.0
Atmosphere
Surface pressure
146.7 kPa (1.45 atm)
Composition by volumeVariable

Stratosphere:
98.4% nitrogen (N
2),
1.4% methane (CH
4),
0.2% hydrogen (H
2);

Lower troposphere:
95.0% N
2, 4.9% CH
4;[13]
97% N
2, 2.7±0.1% CH
4, 0.1–0.2% H
2[14]

Titani është hëna më e madhe e Saturnit dhe sateliti i dytë më i madh natyror në Sistemin Diellorë, është hëna vetme që dihet të ketë një atmosferë të dendur dhe i vetmi trup i njohur në hapësirë, përveç Tokës, ku janë gjetur prova të qarta të trupave të qëndrueshëm të lëngut sipërfaqësor.

Titan është hëna e gjashtë e rrumbullakosur gravitacionale nga Saturni . Shpesh përshkruar si një hënë e ngjashme me planetin, Titan është 50% më i madh (në diametër) se hëna e Tokës dhe 80% më masiv.pas Ganimedit hëna e dytë më e madhe në Sistemin Diellor pas hënës së Jupiterit Ganymede, dhe është më e madhe se planeti Mërkur, por vetëm 40% si masiv. Zbuluar në 1655 nga astronomi Hollandez Christiaan Huygens, Titan ishte hëna e parë e njohur e Saturnit, dhe sateliti i gjashtë planetar i njohur (pas hënës së Tokës dhe katër hënave Galilease të Jupiterit ). Titani orbiton Saturnin në 20 rrezet e Saturnit. Nga sipërfaqja e Titanit, Saturni fsheh një hark prej 5.09 gradë dhe, po të ishte i dukshëm përmes atmosferës së trashë të hënës, do të shfaqej 11.4 herë më i madh në qiell sesa Hëna nga Toka.

Titani është i përbërë kryesisht nga akull dhe material shkëmbor, i cili ka të ngjarë të diferencohet në një bërthamë shkëmbore të rrethuar nga shtresa të ndryshme akulli, duke përfshirë një kore akulli I <sub id="mwQA">h</sub> dhe një shtresë nëntokësore me ujë të lëngshëm të pasur me amoniak. Ashtu si me Venusin para epokës hapësinore, atmosfera e dendur e errët parandaloi të kuptuarit e sipërfaqes së Titanit derisa misioni Cassini – Huygens në 2004 siguroi informacion të ri, duke përfshirë zbulimin e liqeneve të lëngshme hidrokarbure në rajonet polare të Titanit. Sipërfaqja e re gjeologjikisht është përgjithësisht e lëmuar, me pak krate goditje, megjithëse janë gjetur male dhe disa kriovolkanë të mundshëm.

Atmosfera e Titanit është kryesisht azot ; përbërësit pakicël çojnë në formimin e reve të metanit dhe etanit dhe mjegullën e rëndë të organonitrogjenit . Klima -duke pëshirë erën dhe shiun - krijon tipare sipërfaqësore të ngjashme me ato të Tokës, të tilla si duna, lumenj, liqene, dete (ndoshta me metan dhe etan të lëngëshë dhe delta, dhe dominohet nga modelet e motit sezonal si në Tokë. Me lëngjet e tij (si sipërfaqësore ashtu edhe nën sipërfaqe) dhe atmosferën e fortë të azotit, cikli i metanit të Titanit ka një ngjashmëri të mrekullueshme me ciklin e ujit të Tokës, megjithëse në temperaturë shumë më të ulët prej rreth 94 K (−179.2 °C; −290.5 °F) .

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Zbulimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Christiaan Huygens zbuloi Titanin në vitin 1655.
  1. ^ Stampa:OED
  2. ^ "Cassini Equinox Mission: Huygens Landed with a Splat". JPL. 18 janar 2005. Arkivuar nga origjinali më 20 qershor 2010. Marrë më 8 nëntor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Luz; etj. (2003). "Latitudinal transport by barotropic waves in Titan's stratosphere". Icarus. 166: 343–358. doi:10.1016/j.icarus.2003.08.014. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Stampa:OED
  5. ^ "Titanian" is the written adjectival form of both Titan and Uranus's moon Titania. However, Uranus's moon has a Shakespearean pronunciation with a short "i" vowel and the "a" of spa: /tᵻˈtɑːniən/, while either spelling for Titan is pronounced with those two vowels long: /taɪˈteɪniən/.
  6. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura horizons
  7. ^ Zebker1, Howard A.; Stiles, Bryan; Hensley, Scott; Lorenz, Ralph; Kirk, Randolph L.; Lunine, Jonathan (15 maj 2009). "Size and Shape of Saturn's Moon Titan" (PDF). Science. 324 (5929): 921–923. Bibcode:2009Sci...324..921Z. doi:10.1126/science.1168905. PMID 19342551. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja)
  8. ^ a b Jacobson, R. A.; Antreasian, P. G.; Bordi, J. J.; Criddle, K. E.; Ionasescu, R.; Jones, J. B.; Mackenzie, R. A.; Meek, M. C.; Parcher, D.; Pelletier, F. J.; Owen, Jr., W. M.; Roth, D. C.; Roundhill, I. M.; Stauch, J. R. (dhjetor 2006). "The Gravity Field of the Saturnian System from Satellite Observations and Spacecraft Tracking Data". The Astronomical Journal. 132 (6): 2520–2526. Bibcode:2006AJ....132.2520J. doi:10.1086/508812. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Iess, L.; Rappaport, N. J.; Jacobson, R. A.; Racioppa, P.; Stevenson, D. J.; Tortora, P.; Armstrong, J. W.; Asmar, S. W. (12 mars 2010). "Gravity Field, Shape, and Moment of Inertia of Titan". Science. 327 (5971): 1367–1369. Bibcode:2010Sci...327.1367I. doi:10.1126/science.1182583. PMID 20223984. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Williams, D. R. (22 shkurt 2011). "Saturnian Satellite Fact Sheet". NASA. Arkivuar nga origjinali më 30 prill 2010. Marrë më 22 prill 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Mitri, G.; Showman, Adam P.; Lunine, Jonathan I.; Lorenz, Ralph D. (2007). "Hydrocarbon Lakes on Titan" (PDF). Icarus. 186 (2): 385–394. Bibcode:2007Icar..186..385M. doi:10.1016/j.icarus.2006.09.004. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 27 shkurt 2008. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura arval
  13. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Niemann
  14. ^ Coustenis & Taylor (2008), ff. 154–155.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Titani_(hënë)&oldid=2657188"