Sri Lanka

Republika Demokratike Socialiste e Sri Lankës இலங்கை சனநாயக சோஷலிசக் குடியரசு Illankai Chananaayaka Chosalisa Kudiyarasu

Flamuri i Sri Lankës Emblema e Sri Lankës

Moto Kombëtare: s´ka

Vendndodhja - Sri Lanka

Të dhëna tabelare Gjuha zyrtare Gjuha Sinhala, Gjuha Tamil Kryeqyteti Sri Jayewardenepura Kotte Sistemi Republik President Maithripala Sirisena Kryeministër Ranil Wickremesinghe Sipërfaqja   - ujore 65,610  km²  - ( 119 -ta )  1.3  %  - (  -ta ) Popullsia  Dendësia 20,064,776(2004)  - (53 -ta)  298 b. / km²   HDI (2003 ) 0.751 (93 ), mesatare Monedha Rupee e Sh. Lankës Zona kohore UTC + 06:00 Pavarësia  nga 4 Shkurt 1948 - (shpallur) Në OKB nga 14 Dhjetor 1955 Himni kombëtar Sri Lanka Matha Kodi i internetit TLD .lk Prefiksi telefonik +94 redaktoni

Sri Lanka (Gjuha Sinhala: ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජය, Gjuha Tamile: இலங்கை ஜனநாயக சோசலிச குடியரசு) zyrtarisht Republika Demokratike Socialiste e Sri Lankës dhe e njohur që nga fillimi i sundimit kolonial britanik deri më 1972 si Cejloni, është një shtet ishullor në Oqeanin Indian pranë bregut jugor të Indisë.

Sri Lanka ka kufij detarë me Indinë në veriperëndim dhe Maldivet në jugperëndim. Historia e dokumentuar e Sri Lankës përfshin tre mijë vjet. Vendodhja e saj dhe portet e thellë i kanë dhënë asaj një rëndësi të madhe strategjike që nga koha e lashtë e "Rrugës së Mëndafshit" deri në Luftën e Dytë Botërore. Sri Lanka është një shtet me shumë fe, pakica etnike dhe gjuhë. Shkrimet e para budiste janë bërë në këtë ishull. Sinhalezët përbëjnë shumicën e popullsisë. Pakicat përfshijnë tamilët, Moorët muslimanë, Burgherët, Kafirët, Malajët dhe autoktonët Vedda. Historia e kohëve të fundit në vend ka qenë e njollosur nga një konflikt 30 vjeçar ndëretnik i cili përfundoi në mënyrë të vendosur por të diskutueshme me një fitore ushtarake në vitin 2009.

Sri Lanka është një republikë e qeverisur nga një sistem presidencial. Kryeqyteti Sri Jayawardenapura-Kotte, të cilit një president i vuri emrin e tij, është një periferi e qytetit më të madh, Kolombo. Sri Lanka është një prodhues i rëndësishëm i çajit, kafesë, gurëve të çmuar, arrave të kokosit, gomës dhe kanellës. Ajo është quajtur pika e lotit e Indisë për shkak të formës dhe vendodhjes së saj dhe njihet si "perla e Oqeanit Indian", për bukuritë e saj natyrore. Sri Lanka njihet edhe si "vendi njerëzve të qeshur". Ishulli përmban pyje tropikale, dhe peizazhe të ndryshme me biodiversitet të lartë.

Vendi ka pasur një histori të gjatë të angazhimit ndërkombëtar, duke qenë anëtar themelues i SAARC dhe anëtar i Kombeve të Bashkuara, Kombeve të Komonuelthit, G77 dhe Lëvizjes së të Paangazhuarve.

Etimologjia

Në antikitet, Sri Lanka ishte i njohur për udhëtarët nga një shumëllojshmëri të emrash. Kur Princi Vijaya (Singha) arriti në këtë ishull ai e quajti atë "Thambapanni" ose "Palmat ngjyrë bakri". Në Indi, ajo njihet si Lanka apo Sinhala, gjeografët e lashtë greke e quajti atë Taprobane dhe arabët i referoheshin asaj si Serendib. Kur portugezët arritën në ishull në vitin 1505 e quajtën atë Ceilão, që shkruhej në anglisht si Ceilon. Sri Lanka njihej si Ceilon kur ishte koloni e kurorës britanike. Ajo arriti pavarësinë si Dominioni i Ceilonit në vitin 1948.

Në gjuhën Sinhala vendi njihet si ශ්රී ලංකා Sri laṃkā, shqiptohet: Sri Lanka. Në gjuhën Tamil njihet si இலங்கை ilaṅkai, shqiptohet: ilanɡai. Në vitin 1972 emri u ndryshua në "Republika e Lirë, Sovrane dhe e Pavarur e Sri Lankës". Më vonë në vitin 1978 ajo u ndryshua në "Republika Demokratike Socialiste e Sri Lankës". Emri Ceilon ende shfaqet në emrat e disa organizatave, prandaj qeveria e Sri Lankës njoftoi në vitin 2011 një plan për të riemërtuar të gjithë ata mbi të cilat ajo ka autoritet.

Gjeografia

Ishulli përbëhet kryesisht nga fusha dhe kodrina në pjesën bregdetare, ndërsa malet ngrihen vetëm në pjesën jug-qendrore. maja më e lartë Pidurutalagala është 2.524 metra mbi nivelin e detit. Klima është tropikale dhe të ngrohtë, për shkak të efekteve zbutëse të erërave të oqeanit. Temperatura mesatare shkon nga 17 °C në zonat malore qendrore, ku ngrica mund të ndodhë për disa ditë në dimër, në një maksimum prej 33 °C në zonat e ulëta. Është e pasur me gure gelqeror, grafit, minerale fosfate dhe hidro energji. Ka 64.630 km² toke dhe 980 km² uje.

Historia

Pjesë të Sri Lankës që nga 1505-1518 ishin nën sundimin portugez, pastaj nga 1656-1658 bien nën holandezët nga të cilët i marrin britanikët më 1796. Po më vonë më 1802 e tërë Sri Lanka shpallet pjesë e Kolonive Mbretërore Britanike. Më 4 shkurt 1948 u shpall e pavarur ndërsa si republikë qëndron që nga 1972-shi. Më 1983 shpërthen një luftë civile në mes të popullit shumicës (singalezëve) dhe pakicës tamile në veri dhe lindje të vendit. Pakica e popullit tamil nga ajo kohë ka paraqitur synimin për krijimin e një shteti të tyre.

Politika

Sri Lanka është demokracia më e vjetër në Azi. Kushtetuta Donoughmore, hartuar nga Komisioni Donoughmore në vitin 1931, mundësoi zgjedhjet e përgjithshme me votim universal të të rriturve në vend. Kjo ishte hera e parë që një Vendi me popullsi jo të bardhë, brenda perandorive të Evropës Perëndimore iu dha e drejta një njeri, një votë dhe pushtet për të kontrolluar punët e brendshme. Zgjedhjet e para me votim universal të të rriturve u mbajtën në qershor të vitit 1931, për Këshillin e Shtetit të Ceilonit. Sir Don Baron Jayatilaka u zgjodh si kreu i Dhomës. Në vitin 1944, Komisioni Soulbury u emërua për të hartuar një kushtetutë të re. Gjatë kësaj kohe, përpjekja për pavarësi u zhvillua në vija "konstitucionaliste" nën udhëheqjen e DS Senanayake. Projekt-kushtetuta u miratua në të njëjtin vit, dhe Senanayake u emërua Kryeministër pas zgjedhjeve parlamentare në vitin 1947. Kushtetuta Soulbury çoi në statusin Dominion dhe i dha pavarësinë Sri Lankës në vitin 1948.

Politika aktuale në Sri Lanka është një garë midis dy koalicioneve rivale të udhëhequra nga Aleanca e Lirisë e Poppullit të Bashkuar (ALPB) e qendrës së majtë, një pasardhëse e Partisë së Lirisë së Sri Lankës (PLSL), dhe Partia e Bashkuar Kombëtare (PBK) e qendrës së djathtë dhe pro-kapitaliste. Sri Lanka është në thelb një demokraci shumë-partiake me shumë parti të vogla politike budiste, socialiste dhe nacionaliste Tamil. që nga korriku i vitit 2011, numri i partive politike të regjistruara në vend është 67. Nga këto, Partia Lanka Sama Samaja (PLSS), e themeluar në vitin 1935, është më i vjetra. Partia e Bashkuar Kombëtare, e themeluar nga DS Senanayake në vitin 1946, ishte deri kohët e fundit partia më e madhe e vetme politike. Ky është grupimi i vetëm politik i cili ka pasur përfaqësim në të gjitha parlamentet që nga pavarësia. Partia e Lirisë së Sri Lankës u themelua nga SWRD Bandaranaike, i cili ishte ministër Kabineti i Administratës Lokale para se ai la PBK në korrik 1951. PLSL regjistroi fitoren e saj të parë në vitin 1956, duke mundur PBK-në në pushtet në zgjedhjet parlamentare të vitit 1956. Pas zgjedhjeve parlamentare në korrik të vitit 1960, Sirimavo Bandaranaike u bë kryeministre dhe femra e parë në botë e zgjedhur në këtë post.

GG Ponnambalam, homologu nacionalist Tamil i Bandaranaikes, ​​themeloi Kongresin Gjithë Tamil të Ceilonit e (KGjTC) në vitin 1944. Një grup disident që kundërshtonte bashkëpunimin Ponnambalamit me DS Senanayaken, i drejtuar nga SJV Chelvanayakam u nda në vitin 1949 dhe formoi Illankai Tamil Arasu Kachchi (ITAK), i njohur gjithashtu si Partia Federale, duke u bërë partia kryesore politike Tamile në Sri Lanka për dy dekadat e ardhshme. Partia Federale mbrojti një qëndrim më agresive kundrejt singalezëve. Me reformat kushtetuese të vitit 1972, Kongresi Gjithë Tamil i Ceilonit dhe Illankai Tamil Arasu Kachchi (ITAK) krijuan një front të përbashkët të quajtur Fronti i Bashkuar Tamil (më vonë Fronti i Bashkuar Tamil i Çlirimit). Pas një periudhe të turbullt kur militantët Tamilë u fuqizuan në fund të viteve 1970, këto parti politike Tamile u zëvendësuan në tetor 2001 nga Aleanca Kombëtare Tamil. Janatha Vimukthi Peramuna, një parti politike marksiste-leniniste e themeluar nga Rohana Wijeweera në vitin 1965, shërbeu si një forcë e tretë në kontekstin aktual politik. Ajo miraton politika të majta të cilat janë më radikale se politika tratdicionaliste të majta të PLSS dhe Partisë Komuniste. Kongresi Musliman i Sri Lankës, i themeluar në vitin 1981, është partia më e madhe politike myslimane në Sri Lanka.

Qeverisja

Sri Lanka është një republikë demokratike dhe shtet unitar që qeveriset nga një sistem gjysmë-presidencial, me një përzierje të një sistemi presidencial dhe një sistemi parlamentar. Ajo përbën një sistem parlamentar qeverisur sipas kushtetutës. Shumica e dispozitave të kushtetutës mund të ndryshohen me një shumicë prej dy të tretash në parlament. Megjithatë, ndryshimi i disa veçori themelore të tilla si klauzolat mbi gjuhët, fetë, dhe referencës së Sri Lankës si një shtet unitar kërkon përveç shumicës prej dy të tretave edhe miratim në një referendum mbarëkombëtar.

Nga 1994 deri në 2005 presidente e shtetit ishte Kandrika Kumaratunga (Chandrika Kumaratunga) dhe që nga viti 2005 president është Mahinda Rajapaksa.

Shikoni edhe

• Azia
• Evropa
• Amerika
• Afrika