Transporti në Finlandë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Sistemi i transportit në Finlandë është i zhvilluar mirë. Faktorët që ndikojnë në trafik përfshijnë popullsinë e rrallë dhe distancën e gjatë midis qytezave dhe qyteteve, si dhe klimën e ftohtë me rrugët ujore të ngrira dhe tokën e mbuluar me borë për dimër.

Sistemi i gjerë rrugor përdoret nga shumica e trafikut të brendshëm të mallrave dhe pasagjerëve. Që nga viti 2010, rrjeti i rrugëve kryesore të vendit ka një gjatësi totale prej rreth 78,162 kilometra (48,568 mi) dhe të gjitha rrugët publike 104,161 kilometra (64,723 mi). Rrjeti i autostradave është gjithsej 779 kilometra (484 mi) me 124 kilometra shtesë (77 mi) të rezervuara vetëm për trafikun motorik. Shpenzimet e rrjetit rrugor prej rreth 1 miliard euro paguhen me taksat e automjeteve dhe karburanteve që arrijnë respektivisht rreth 1.5 miliardë dhe 1 miliard euro.

Porta kryesore ndërkombëtare e pasagjerëve është Aeroporti Helsinki-Vantaa me mbi 20 milionë pasagjerë në vitin 2018. Rreth 25 aeroporte kanë shërbime të planifikuara pasagjerësh. Ato financohen nga tarifa konkurruese dhe aeroporti rural mund të subvencionohet. Finnair me bazë në Helsinki-Vantaa (i njohur për një strategji të përqendruar në Azi), Nordic Regional Airlines ofrojnë shërbime ajrore si brenda dhe jashtë vendit. Helsinki ka një vendndodhje optimale për rrugë të mëdha rrethore midis Evropës Perëndimore dhe Lindjes së Largët. Prandaj, shumë udhëtarë ndërkombëtarë vizitojnë Helsinkin në një ndalesë midis Azisë dhe Evropës.

Pavarësisht dendësisë së ulët të popullsisë, taksapaguesit shpenzojnë çdo vit rreth 350 milionë euro për mirëmbajtjen e 5,865 kilometrave (3,644 mi) hekurudhave edhe në shumë qytete rurale. Operacionet janë privatizuar dhe aktualisht operatori i vetëm është VR në pronësi të shtetit. Ajo ka 5 për qind të tregut të pasagjerëve (nga të cilat 80 për qind janë udhëtime urbane në Helsinki të Madh) dhe 25 për qind të tregut të mallrave. Helsinki ka një rrjet hekurudhor urban.

Akullthyesit i mbajnë të hapura 23 portet gjatë gjithë vitit. Ka trafik pasagjerësh nga Helsinki dhe Turku, të cilët kanë lidhje traget për në Talin, Mariehamn, Suedi dhe disa destinacione të tjera.

Rrugët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Artikulli kryesor: Rrugët në Finlandë

Transporti rrugor në Finlandë është metoda më e popullarizuar e transportit, veçanërisht në zonat rurale ku rrjeti hekurudhor nuk shtrihet. Që nga viti 2011 ka 78,162 kilometra (48,568 mi) rrugë publike, nga të cilat 51,016 kilometra (31,700 mi) janë të asfaltuara. Rrjeti kryesor rrugor përfshin mbi 13,329 kilometra (8,282 mi) rrugë.

Autostrada[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Artikulli kryesor: Autostradat në Finlandë
Mbërritja në Tampere nga Helsinki përgjatë autostradës 3 (E12)

64% e të gjithë trafikut në rrugët publike zhvillohet në rrugët kryesore, të cilat ndahen në rrugët kryesore të klasës I (valtatie/riksväg) dhe klasës II (kantatie/stamväg). Autostradat janë ndërtuar në vend që nga vitet 1960, por ato janë ende mjaft të rralla sepse vëllimet e trafikut nuk janë aq të mëdha sa të motivojnë ndërtimin e tyre. Ka 863 kilometra (536 mi) autostrada. Shtrijet më të gjata janë Helsinki–Turku (Rruga kryesore 1/E18), Vantaa–Ylöjärvi (Rruga kryesore 3/E12), Helsinki–Heinola (Rruga kryesore 4/E75), dhe Helsinki–Vaalimaa (Rruga kryesore 7/E18). Autostrada më veriore në botë ndodhet gjithashtu në Finlandë midis Keminmaa dhe Tornio (Rruga kryesore 29/E8).

Në Finlandë nuk ka rrugë me pagesë.[1]

Kufijtë e shpejtësisë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndërtesat e zyrave në linjë Kehä I në Pohjois-Haaga, Helsinki.

Kufijtë e shpejtësisë ndryshojnë në varësi të kohës së vitit; kufiri maksimal i shpejtësisë në autostrada është 120 km/h (75 mph) në verë dhe 100 km/h (62 mph) në dimër. Rrugët kryesore zakonisht kanë kufizime shpejtësie prej 100 km/h ose 80 km/h (50 mph). Kufijtë e shpejtësisë në zonat urbane variojnë ndërmjet 30 km/h (19 mph) dhe 60 km/h (37 mph). Nëse nuk tregohet asnjë kufizim tjetër i shpejtësisë, kufiri i përgjithshëm i shpejtësisë në Finlandë është 50 km/h (31 mph) në zonat e banuara dhe 80 km/h (50 mph) jashtë.[2]

Automjetet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Që nga viti 2013, janë regjistruar 4,95 milionë makina, nga të cilat 2,58 milionë makina. Mosha mesatare e makinave (përjashtuar makinat muzeale) është 12,5 vjet (në disa rajone edhe 15 vjet), dhe zakonisht makinat shkatërrohen në moshën 24 vjeçare. Në vitin 2015, rreth. Në Finlandë u regjistruan 123 000 automjete të reja. Rreth 550,000–600,000 automobila të përdorur shiten çdo vit në Finlandë.[3] Gjatë viteve 2011–2014, marka më e shitur e makinave ishte Volkswagen. Ajo kishte një pjesë të tregut prej 12% të makinave të reja.[4]

Transporti publik[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një autobus i Finnair i çon pasagjerët drejt aeroportit Helsinki-Vantaa

Coaches operohen kryesisht nga kompani private dhe ofrojnë shërbime gjerësisht në të gjithë vendin. Ekziston një rrjet i madh shërbimesh ExpressBus me lidhje me të gjitha qytetet kryesore dhe zonat më të rëndësishme rurale, si dhe një rrjet në rritje të 'autobusëve të lirë' OnniBus. Stacionet e trajnerëve operohen nga Matkahuolto.[5]

Shërbimet lokale të autobusëve brenda qyteteve dhe qytezave shpesh janë rregulluar fort nga këshillat. Shumë këshilla kanë gjithashtu operatorët e tyre të autobusëve, të tillë si Tampere City Transit (TKL), i cili operon disa linja autobusësh mbi baza tregtare në konkurrencë me ofruesit në pronësi private. Linjat rajonale të autobusëve janë rregulluar nga administrata provinciale për të mbrojtur kompanitë e vjetra të tranzitit, duke çuar në situata kartele si TLO në rajonin e Turkut, por organe të forta rregulluese rajonale, si Autoriteti Rajonal i Transportit të Helsinkit (HSL/HRT), rrugët e të cilit janë nxjerrë jashtë tenderimi ekziston gjithashtu dhe do të bëhet normë pas periudhës tranzitore gjatë viteve 2010.

Aksidentet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vitin 2015, numri i aksidenteve të trafikut rrugor me lëndime personale ishte 5,164. Në to u vranë 266 persona.[6] Numri i vdekjeve në rrugë për një milion banorë është pak më i ulët se mesatarja evropiane. Siguria e trafikut është përmirësuar ndjeshëm që nga fillimi i viteve 1970, kur më shumë se një mijë njerëz vdisnin në trafikun rrugor çdo vit.[7]

Parkimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ligji komunal 30-31 § jep të drejtën e referendumit që nga viti 1990. Qytetarët e Turkut mblodhën 15,000 emra në një muaj për referendum kundër parkingut nëntokësor. Politikanët me financime të panjohura në zgjedhje nga kompania e parkingut neglizhuan opinionin e qytetarëve.[8] Sipas Shoqatës Ndërkombëtare të Transportit Publik (UITP), vendet e parkimit janë ndër mënyrat më efektive për të promovuar përdorimin e makinave private në qytet. Prandaj, shumë qytete evropiane kanë anuluar parkimin e shtrenjtë të makinave nëntokësore pas viteve 1990. Veprimet e rekomanduara të BE-së mbulojnë zhvillimin e udhëzimeve për masa konkrete për brendësimin e kostove të jashtme për trafikun e makinave edhe në zonat urbane.[9] Në Finlandë, dyqanet ofrojnë në mënyrë rutinore parkim falas për makinat private.

Transporti hekurudhor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Transporti ajror[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ka 148 fusha ajrore, 74 prej të cilave kanë pista të shtruara.[10] 21 aeroporte shërbehen me fluturime të planifikuara pasagjerësh. Deri tani aeroporti më i madh është Aeroporti Helsinki-Vantaa, dhe i dyti më i madhi për nga vëllimi i pasagjerëve është Aeroporti Oulu. Aeroportet më të mëdha menaxhohen nga Finavia në pronësi të shtetit. Finnair, Nordic Regional Airlines dhe Norwegian Air Shuttle janë transportuesit kryesorë për fluturimet e brendshme.

Aeroporti Helsinki-Vantaa është porta globale e Finlandës me fluturime të planifikuara pa ndalesë në vende të tilla si Bangkok, Pekin, Guangzhou, Nagoya, New York, Osaka, Shanghai, Hong Kong dhe Tokio. Helsinki ka një vendndodhje optimale për rrugët e trafikut ajror me rreth të madh midis Evropës Perëndimore dhe Lindjes së Largët.[11] Aeroporti ndodhet afërsisht 19 kilometra në veri të qendrës së Helsinkit në qytetin e Vantaa, kështu që quhet Helsinki-Vantaa.

Aeroporte të tjera me lidhje të rregullta ndërkombëtare janë Aeroporti Kokkola-Pietarsaari, Aeroporti Mariehamn, Aeroporti Tampere-Pirkkala, Aeroporti Turku dhe Aeroporti Vaasa.

Transporti ujor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Porti i Rauma

Administrata Detare Finlandeze është përgjegjëse për mirëmbajtjen e rrjetit të rrugëve ujore të Finlandës. Rrugët ujore të Finlandës përfshijnë rreth 7,600 kilometra (4,700 mi) rrugë bregdetare dhe 7,900 kilometra (4,900 mi) rrugë ujore të Finlandës (në lumenj, kanale dhe liqene). Kanali Saimaa lidh liqenin Saimaa, dhe kështu pjesën më të madhe të sistemit ujor të brendshëm të Finlandës, me Detin Baltik në Vyborg (Viipuri). Sidoqoftë, pjesa e poshtme e kanalit aktualisht ndodhet në Rusi. Për të lehtësuar transportin, Finlanda jep me qira seksionin rus të kanalit nga Rusia (marrëveshja origjinale me Bashkimin Sovjetik daton më 1963).[12]

Porti më i madh i përgjithshëm është Porti i Hamina-Kotka. Porti i Helsinkit është porti më i ngarkuar i pasagjerëve, dhe gjithashtu ka trafik të konsiderueshëm mallrash.[13] Sipas ton ngarkesave, pesë portet më të ngarkuara janë Hamina-Kotka, Helsinki, Rauma, Kilpilahti dhe Naantali.[14]

Akullthyesit mbajnë 23 porte të hapura për trafik edhe në dimër. Portet në Gjirin e Bothnias kanë nevojë për akullthyes mesatarisht gjashtë muaj në vit, ndërsa në Gjirin e Finlandës akullthyes nevojiten për tre muaj në vit.[15]

Viking Line është një nga disa kompani që operojnë shërbimin e trageteve midis Helsinkit dhe Talinit.

Shërbimi i shpeshtë i trageteve lidh Finlandën me Estoninë dhe Suedinë. Anijet lundruese baltike shkojnë rregullisht në portin e Helsinkit gjithashtu. Në shërbimin e brendshëm, tragetet lidhin ishujt e Finlandës me kontinentin. Portet e mallrave të Finlandës lëvizin mallra si për nevojat e Finlandës, ashtu edhe për transport në Rusi.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Guide to Driving In Finland – Drive Safe in Finland Rhino Car Hire
  2. ^ "Guide för bilkörning i Finland". Visit Finland (në suedisht). Marrë më 25 maj 2023.
  3. ^ "New Car Sales" (në anglisht). Automotive Industry Finland. Arkivuar nga origjinali më 29 nëntor 2016. Marrë më 15 janar 2017.
  4. ^ "Tämä auto oli Suomen myydyin vuonna 2014 - tarjolla kaikki käyttövoimaversiot". Iltasanomat (në finlandisht). 5 janar 2015. Marrë më 25 maj 2023.
  5. ^ Long Distance Bus & Train Services in Finland Expat Finland
  6. ^ "Road Traffic Accidents". Statistics Finland (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 12 shtator 2017. Marrë më 15 janar 2017.
  7. ^ "Finnish Annual Road Safety Review 2013" (PDF) (në anglisht). Trafi. Marrë më 15 janar 2017.
  8. ^ Kansan valta Suora demokratia politiikan pelastuksena Toim Saara Ilvessalo ja Hensrik Jaakkola into 2011 Saara Ilvessalo Byrokratiavyyhdistä suoraan demokratiaan pages 36–38
  9. ^ WHAT EUROPEAN FRAMEWORK FOR A SUSTAINABLE URBAN TRANSPORT? Arkivuar 17 nëntor 2012 tek Wayback Machine MAY 2007 [1] Arkivuar 28 mars 2014 tek Wayback Machine
  10. ^ CIA Factbook Finland CIA
  11. ^ "Helsinki ja Lappi vetivät Finavian lentoasemaverkoston uuteen matkustajaennätykseen" (në finlandisht). Finavia. Marrë më 15 janar 2017.
  12. ^ Saimaa Canal Arkivuar 13 shkurt 2019 tek Wayback Machine Go Saimaa
  13. ^ Kiiskinen, Lauri (2013). "Security Threats of the Roro-ships in the Gulf of Finland" (PDF) (në anglisht). Kymenlaakso polytechnic. Marrë më 15 janar 2017.
  14. ^ "Statistics on International Shipping" (PDF). Statistics from the Finnish Transport Agency (në anglisht). 2016. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 12 tetor 2016. Marrë më 15 janar 2017.
  15. ^ "Climate change creates new prerequisites for shipping". Climate guide (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 20 tetor 2017. Marrë më 15 janar 2017.

Lidhje të jashmte[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

 Commons: Transporti në Finlandë – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Transporti_në_Finlandë&oldid=2641034"