Unaza e Zjarrit

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Unaza e zjarrit e Paqësorit.

Unaza e Zjarrit, e njohur edhe si Unaza e Zjarrit e Paqësorit, Brezi i Zjarrit ose Rripi Rreth-Paqësorit është një rajon rreth pjesës më të madhe të buzës së Oqeanit Paqësor ku ndodhin shumë shpërthime vullkanike dhe tërmete. Unaza e Zjarrit është një brez në formë patkoi rreth 40.000km i gjatë dhe deri rreth 500km i gjerë.

Unaza e Zjarrit përfshin brigjet e PaqësoritAmerikës së Jugut, Amerikën e Veriut, Gadishullin KamchatkaRusisë dhe disa ishuj në Oqeanin Paqësor perëndimor. Megjithëse ka konsensus midis gjeologëve për shumicën e zonave të përfshira në Unazën e Zjarrit, ata nuk pajtohen rreth përfshirjes së disa zonave, për shembull, Gadishulli Antarktik dhe Indonezia perëndimore.

Unaza e Zjarrit është një rezultat i drejtpërdrejtë i pllakave tektonike: veçanërisht lëvizja, përplasja dhe shkatërrimi i pllakave litosferike (p.sh. Pllaka e Paqësorit) nën dhe rreth Oqeanit Paqësor. Përplasjet kanë krijuar një seri pothuajse të vazhdueshme zonash zhytjeje, ku krijohen vullkane dhe ndodhin tërmete. Konsumi i litosferës oqeanike në këto kufij të pllakave konvergjente ka formuar llogore oqeanike, harqe vullkanike, pellgje me hark të pasmë dhe breza vullkanikë.

Unaza e Zjarrit nuk është një strukturë e vetme gjeologjike. Shpërthimet vullkanike dhe tërmetet në secilën pjesë të Unazës së Zjarrit ndodhin pavarësisht nga shpërthimet dhe tërmetet në pjesët e tjera të Unazës.

Unaza e Zjarrit përmban afërsisht 750–915 vullkane (rreth 2/3-tat e totalit të botës) që kanë qenë aktive gjatë Holocenit. 4 shpërthimet më të mëdha vullkanike në Tokë në epokën e Holocenit ndodhën të gjitha në vullkanet në Unazën e Zjarrit. Më shumë se 350 nga vullkanet e Unazës së Zjarrit kanë qenë aktivë në kohët historike.

Krahas dhe midis vullkaneve aktualisht aktive dhe të fjetura të Unazës së Zjarrit janë brezat e vullkaneve më të vjetër të shuar, të cilët janë formuar shumë kohë më parë nga subduksioni në të njëjtën mënyrë si vullkanet aktualisht aktive dhe të fjetura; vullkanet e shuar kanë shpërthyer për herë të fundit shumë mijëra apo miliona vjet më parë. Unaza e Zjarrit ka ekzistuar për më shumë se 35 milionë vjet, por subduksioni ka ekzistuar për shumë më gjatë në disa pjesë të Unazës së Zjarrit.

Shumica e vullkaneve aktive të Tokës me majat mbi nivelin e detit ndodhen në Unazën e Zjarrit. Shumë nga këto vullkane nënujore janë stratovolkane (p.sh. mali i Shën Helensit), të cilat formohen nga shpërthime shpërthyese të tefras, të alternuara me shpërthime efuzive të rrjedhave të lavës. Lavat në stratovolkanet e Unazës së Zjarrit janë kryesisht andezit dhe andezit bazalt, por dacit, riolit, bazalt dhe disa lloje të tjera më të rralla ndodhin gjithashtu. Lloje të tjera vullkanesh gjenden gjithashtu në Unazën e Zjarrit, të tilla si vullkanet e mburojës nënujore (p.sh. Plosky Tolbachik) dhe malet nëndetëse (p.sh. Monowai).

Vullkani më i lartë aktiv në botë është Ojos del Salado, 6.893 metra, i cili ndodhet në seksionin e maleve Ande të Unazës së Zjarrit. Ai është pjesë e kufirit midis Argjentinës dhe Kilit dhe për herë të fundit shpërtheu në vitin 750 pas Krishtit. Një tjetër vullkan Ande i Unazës së Zjarrit në kufirin Argjentinë-Kili është Llullaillaco 6.739 metra, i cili është vullkani më i lartë historikisht aktiv në botë, i fundit që shpërtheu në 1877.

Rreth 76% e energjisë sizmike të Tokës çlirohet si tërmete në Unazën e Zjarrit. Rreth 90% e tërmeteve të Tokës dhe rreth 81% e tërmeteve më të mëdha në botë ndodhin përgjatë Unazës së Zjarrit.

Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]