Xha’ami

Xha'ami (ose Jami, emri i plotë: Nur ad-Din Abd ar-Rahman Jami) ishte një nga mistikët, poetët dhe dijetarët më të njohur të botës persiane dhe islame në shekullin XV. Ai lindi më 1414 në Herat (në Iranin e sotëm) dhe vdiq më 1492.

Roli si mistik dhe dijetar

Jami ishte një përfaqësues i shquar i urdhrit sufi Naqshbandi, një nga rrugët më të përhapura të sufizmit. Ai ishte i njohur për përkushtimin e tij ndaj jetës shpirtërore dhe për thellësinë e mendimit filozofik dhe teologjik. Veprat e tij trajtojnë tema të ndryshme, duke përfshirë dashurinë hyjnore, etikën, metafizikën dhe mistikën islame.

Veprat kryesore

Ndër veprat më të njohura të Jami-t janë:

• "Yusuf and Zulaikha" – një poemë epike që rrëfen historinë e dashurisë së profetit Jusuf dhe Zulejhas, e interpretuar si një alegori e dashurisë shpirtërore.
• "Haft Awrang" (Shtatë Fronet) – një përmbledhje poetike që përfshin shtatë poema të gjata, ku trajtohen tema të ndryshme filozofike dhe mistike.
• Komentarët mbi veprat e Ibn Arabi-t – Jami shkroi analiza dhe interpretime të thella mbi veprat e filozofit dhe mistikut të njohur andaluzian, duke kontribuar në përhapjen dhe kuptimin e ideve të tij në botën persiane.

Ndikimi në kulturën shqiptare

Ndikimi i Jami-t në kulturën shqiptare është i tërthortë, por i rëndësishëm. Përmes përhapjes së sufizmit dhe letërsisë persiane në Ballkan, veprat e tij ndikuan në formimin e traditës së bejtexhinjve shqiptarë, të cilët shpesh përdornin tema dhe stile të ngjashme në poezinë e tyre. Për shembull, poeti shqiptar Hasan Zyko Kamberi përmend Jami-n në një nga bejtet e tij:

"Të mësojmë nga Jamiu, dijetari i madh, Që rrugën e së vërtetës na e tregoi me fjalë."

Ky varg tregon respektin dhe ndikimin që kishte Jami në mendimin dhe krijimtarinë e poetëve shqiptarë të asaj kohe.