Kvevri
Kvevrat,ose Qvevrit janë enë të mëdha balte që përdoreshin në Gjeorgjinë Perëndimore për fermentimin,ruajtjen dhe vjetërimin e verës tradicionale gjeorgjiane. Ato ngjajnë me amforat e mëdha në formë veze,pa doreza,dhe ose janë groposura nën tokë ose vendosen në dyshemat e bodrumeve të mëdha.Kvevrat ndryshojnë në madhësi,me vëllime që variojnë nga 20 litra deri në rreth 10,000 litra,duke e bërë atë një tipar tradicional të vendit.
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gërmimet arkeologjike në rajonin jugor të Gjeorgjisë ne krahinen e Kvemo Kartli,veçanërisht në Dangreuli Gora, Gadachrili Gora dhe në fshatin Imiri, kanë zbuluar prova të kokrrave të rrushit dhe kvevris që datojnë në mijëvjeçarin e 6 para Krishtit.
Fshatrat e Atsanës në Guria ; Makatubani, Shrosha,Tq'emlovana dhe Chkhiroula dhe Vardisubani janë zona tradicionale të cilat prodhonin kvevri.Familjet artizanale i kanë përcjellë brezave njohuritë e kësaj zeje të lashtë.Balta e përdorur për të prodhuar një Kvevri duhet të zgjidhet me kujdes,pasi karakteristikat e saj do të ndikojnë në përmbajtjen minerale të verës.
Procesi i prodhimit të verës në Kvevri përfshin shtypjen e rrushit dhe më pas derdhjen e lëngut,lëkurave të rrushit, kërcellit dhe kokrrave në Kvevri,i cili më pas mbyllet.Lëngu lihet më pas të fermentohet në verë për të paktën pesë deri në gjashtë muaj përpara se të dekantohet dhe të hidhet në shishe.Pulëza (pure e grurit, lëkurave dhe kërcellit ) që quhet chacha në gjeorgjisht.Distilohet në raki e cila quhet edhe çaça .Më pas Kvevri i zbrazët lahet,sterilizohet me gëlqere dhe rilyhet me dyllë blete,për t'u mbushur sërish.
Verërat tradicionale gjeorgjiane nuk përfaqësojnë një stil uniform.Karakteristikë e përbashkët është se vinifikimi i tyre kryhet në Kvevri të zhytur plotësisht në dhe,në mënyrë që edhe qafa e daljes së saj të mbetet nën nivelin e tokës.Verërat më të pazakonta dhe arkaik nga verërat tradicionale gjeorgjiane,janë vera e bardhë kaketiane (e njohur edhe si vera portokalli ose qelibar),e zhytur për disa muaj me lëkurat, farat dhe kërcellin e rrushit në Kvevri të varrosur."Metoda kaketike" është një rrymë ekstreme e traditës së prodhimit të verës gjeorgjiane,ndërsa fraksioni i moderuar përfaqëson të ashtuquajturën "metoda imeretiane".Nga "metoda kaketiane",ajo ndryshon në sasinë dhe cilësinë e chacha (pulpës) të përdorur. Metoda imeretiane përdor vetëm një pjesë të çaçës,afërsisht një të dhjetën,dhe kërcelli nuk përdoret fare.Pjesa tjetër e procesit të prodhimit vazhdon në thelb në të njëjtën mënyrë.Rezultati është një verë shumë më afër standardeve evropiane,jo aq tanike sa vera tradicionale kaketike, megjithëse në këtë rast një maturim i gjatë në Kvevri u jep atyre stigmën e padiskutueshme gjeorgjiane.Vendi ndërmjetës midis stilit kake dhe stilit imeretian përfaqëson verën e bardhë tradicionale nga provinca Kartli (Gjeorgjia Qendrore),ku një e treta e chacha me kërcell i shtohet Kvevrit.
Në të kaluarën,Kvevri përdoreshin gjithashtu për ruajtjen e rakisë,drithit, gjalpit,djathit dhe një sërë ushqimesh të tjera që prishen,megjithëse në Gjeorgji ato janë përdorur gjithmonë kryesisht për prodhimin e verës.Enë të mëdha magazinimi qeramike si këto prodhohen në shumë vende,por vetëm Gjeorgjia,Spanja (vino de tinaja,vino de pitarra) dhe Portugalia (vinho de talha) i përdorin ato për prodhimin e verës.
Verë-bërësit që përdorin Kvevri pohojnë se vera e tyre është e qëndrueshme nga natyra,e pasur me tanine dhe se nuk kërkon konservues kimikë për të siguruar jetëgjatësi dhe shije superiore.Taninet që gjenden në verën kvevri kufizojnë përmbajtjen e proteinave dhe parandalojnë turbullimin.
Meqenëse tregu rus për verën gjeorgjiane është pakësuar,Gjeorgjia e ka ringjallur këtë metodë të lashtë të prodhimit të verës dhe ka një interes te madh në mbarë botën.Verari të ndryshme komerciale në Gjeorgji eksportojnë verëra kvevri jashtë vendit,dhe disa prodhues të verës në Evropë dhe Amerikë janë përpjekur të bëjnë verën e tyre në kvevris.
Regjistrimi i Kvevri dhe traditës së prodhimit të verës në kvevri u bë në regjistrin e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të Gjeorgjisë në vitin 2011.Në vitin 2013,UNESCO shtoi metodën tradicionale gjeorgjiane për të bërë verë në kvevris si "verë Qvevri" në listën e saj të trashëgimisë kulturore jomateriale botërore.
Drejtshkrimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Si Kvevri ashtu edhe Qvevri janë përdorur në burimet e këtij artikulli. Konfuzioni është shkaktuar nga vështirësitë e romanizimit të gjeorgjisë. Gjuha gjeorgjiane ka dy k tinguj: ქ /k⁽ʰ⁾/ (i ngjashëm me anglishten) dhe к /kʼ/. Sistemet zyrtare të transliterimit do ta shkruanin fjalën si Kvevri ose K'vevri (ISO 9984). Qvevri është një produkt i një sistemi jozyrtar transliterimi që përdoret kryesisht në internet. Shkronja e hartave të tastierës gjeorgjiane ქ /k⁽ʰ⁾/ në Q dhe к /k
Referencat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Leximi më tej[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Barisashvili, Giorgi (2011). Bërja e verës në Kvevri: Një traditë unike gjeorgjiane . Tbilisi: Shoqata ELKANA. ISBN 9789941037016 . OCLC 1040583941 .