Bali Bajram Nokshiqi

Bali Bajram Nokshiqi (1860-1944) ishte një patriot dhe martir shqiptar i cili vdiq duke luftuar forcat malazeze në kufirin Shqiptaro-Malazez. Ai gjithashtu luftoi në Betejën e Nokshiqit (1879-1880) dhe gjatë pavarësisë Shqiperisë të vitit 1912 në zonat e Plavës dhe Gucisë. Ai vdiq gjatë Luftës së Dytë Botërore me flamurin Shqiptar në dorë. Djali i tij vazhdoi të luftonte dhe u vra në vitin 1947 nga forcat Jugosllave. Bali Bajram Nokshiqi është sot një figurë e nderuar mes Shqiptarëve të veriut.

Bali Bajram Nokshiqi Mekuli ka lindur në vitin 1860 në kullën e Bajram Hysi, një martir. Ai ishte fëmija i katërt i një familje patriotike që jetonte në Guci dhe rreth maleve të Gjakovës. Babai i tij ishte një luftëtar nën Ali Pashën e Gucisë dhe Jakup Ferrit. Në betejën e vitit 1879, gjatë periudhës 6 janar deri në 1880. Ai luftoi me forcat pushtuese malazeze të udhëhequra nga Marko Miljanovi betuar anti-shqiptar, në betejën e njohur si "Beteja e Nokshiqit". Gjatë kësaj beteje, babai i Bajramit shkatërroi urën mbi lumin e Nokshiqit, duke vrarë disa qindra ushtarë malazezë, ndërsa ata ranë në ujë.

Beteja e Nokshiqit

Bajram Hysi, 65 vjeç në atë kohë, u kap nga malazezët në xhaminë e Nokshiqit. Para fshatarëve, ai u lidh dhe kërcënoi të ndryshonte besimin e tij në malazez-ortodoks, për të cilin ai bërtiti: "Unë jam shqiptar! Besimi i shqiptares eshte Shqiperia! ". Malazezët, shumë të zemëruar, vendosën të digjnin një kryq në ballin e tij. Ai u torturua derisa vdiq. Veprat heroike të babait të Bajramisit u kujtuan dhe sot përmendet në folklorin shqiptar. Motra e Bali Bajramit u bë një nga atdhetarët femra që shpëtuan 100 civilë. Malazezët e kapën dhe e burgosën në kullën e prindërve të saj dhe e vunë në zjarr. Haxhi Zeka e shpalli zyrtarisht atë si "Heroina Shqiptare e Nokshiqit". Në betejën e Nokshiqit, ku u bashkuan shqiptarët e rinj dhe të vjetër, si Puro Mekuli, 95 vjeçari, Bali Bajrami u bashkua me 20 vjeç. Pas betejës, pati raporte që pretendonin se sasia e ushtarëve malazezë që kishin vdekur ishte e pamundur për t'u numëruar, sepse të gjitha fushat ishin të mbushura me kufoma. Në vitin 1912, Bali Bajrami, me tre vëllezërit e tij, u persekutua nga përpjekjet e masakrat serbo-malazez në fshatrat e Nokshiqit. Fisi i Kelmendit iku në Gjakovë. Gjatë kësaj periudhe, malazezët, nën komandën e tyre të fisit Vasoviq, hakuan humbjen e tyre të mëparshme duke masakruar shumë civilë shqiptarë. Ata dogjën kullën e Bali Bajramit, e cila gjatë 1880-1944 ishte djegur 6 herë. Bali Bajrami Nokshiqi, së bashku me vëllezërit e tij, u drejtuan për në Prizren ku ata zyrtarisht deklaronin pavarësinë e Shqipërisë, por ata u njoftuan se do të mbaheshin në Vlorë.

Pavarësia e Shqipërisë

Gjatë viteve 1912-1914, Bali Bajrami vazhdoi të luftonte në malësitë e Gjakovës me vëllain e tij për mbrojtjen e Plavës dhe Gucisës. Në vitin 1941, deri më 6 gusht, Bali Bajrami u bë një patriot i parregullt dhe një komandant i forcave shqiptare nën Balli Kombëtar. Gjatë pranverës së vitit 1941, ai bëri thirrje për familjen e tij të Llugajt në malësitë e Gjakovës për të udhëtuar në Nokshiq, në kullën e tij. Gjatë një takimi mes malësorëve, Cun Mulaj, 80 vjeç në atë kohë, së bashku me Shaban Begu dhe Preke Cali u takuan me kapitenin Nika të Malit të Zi, me qëllim që të vendosin që Plava dhe Gucia të mbeten nën njëfarë prefekture, një qark nën qeverinë . Ushtria duhet të përmbajë parregullsi shqiptare në milicia. Kulla e Bajram Nokshiqit do të duhej të qëndronte si selia e Velikës, një rajon me një shumicë shqiptare që ishte asimiluar në sllavët malazezë-ortodoksë. Së bashku ata u zotuan për të mbrojtur tokat e Plavës dhe Gucisës. Ai vazhdoi të ngrinte flamurin shqiptar në kullën e tij që i zemëroi forcat serbo-malazeze. Në 6 gusht 1944 forcat malazeze sulmuan kështjellën e tij dhe luftoi derisa vdiq nga plagët e tij.

Italia fashiste

Në vitin 1941, në qytetin e Plavës, të parregullt mbajtën një takim me Kole babë Miraka duke diskutuar me Bali Bajramin okupimin e Fashistit Italisë. Kur u përshëndet Marshalli Italian, Bali Bajrami kërkoi armët që ai mori. Kur ata kërkuan municion ata u mohuan dhe kur kërkuan ushqim, Marshalli italian nuk iu përgjigj fare. Bajrami supozohet të ketë thënë: "U thashë italianëve të vinin në kufirin tonë dhe kur ata bënë, ata nuk patrullonin qytetin e Plavës". Ndërsa shqiptarët u acaruan mbi aktet pasive të italianëve, ata dëbuan forcat italiane dhe rifitonin kontrollin e qytetit. Ata gjithashtu plaçkitën armët e tyre, duke marrë 3 topa, 45 armë, 10 revole, dhe 50 granata. Komunistët çetnik provokuan parregullsitë shqiptare nën Bali Bajrami në 1943, 25 maj në Zhanicë. Të parregullt vazhduan të mbrojnë kufirin nga sulmet çetnike-malazeze. Gjatë betejës, një ushtar malazez shtyri Bali Bajramin me një pushkë snajperësh në kokë, por humbi ndërsa synoi për kapelen e tij të bardhë Malesorri. Bali Bajrami, duke u rikuperuar shpejt nga e shtënë, hapi zjarr ndaj malazezit, duke e vrarë atë.

Luftimi i çetnikëve

Bali Bajrami vazhdoi të luftonte për tre muaj kundër malazezëve dhe serbëve të cilët vazhdonin të kryenin mizori. Forcat e Drazhës Mihajlloviç sulmuan Nokshiqin dhe familja e Bali Bajramit duhej të evakuohej. Në vitin 1944, Bali Bajrami, së bashku me Xheme Arifi nga Zhanica, u vranë në pjesën e përparme gjatë pushtimit të Plavës dhe Gucisës nga Serbo-Malazezët. Dëshmitarët në atë kohë më vonë raportuan se Bali Bajrami po vdiste duke qëndruar në këmbë drejt me flamurin shqiptar në dorë.

Familje

Pasardhësi i tij, Islam Bali Bajrami, u qëllua në Vrella, Mulliqi,në Gjakovë. Ai u tradhtua nga partizanet komunistë Shqiptarë që bashkepunonin me ata Malazezë.Atë e arrestuan në shtëpinë e tij në Llugaj. Ai u ekzekutua në 14 gusht 1947 pas vrasjes së ushtarëve malazezë.

Hero

Bali Bajrami u shpall "Hero i Shqipërisë". Pasardhësit e tij të mbetur, që jetonin në SHBA, kontribuan në pavarësinë e Kosovës.