Tiranozauri
| Tyrannosaurus | |
|---|---|
| |
| Tyrannosaurusi i mbi quajtur Stan në Museun e Manchesterit | |
| Klasifikimi shkencor | |
| Mbretëria: | |
| Filumi: | |
| Klasa: | |
| Mbirendi: | |
| Rendi: | |
| Nënrendi: | |
| Superfamilja: | |
| Familja: | |
| Gjinia: | Tyrannosaurus Osborn, 1905
|
| Speciet | |
| |
| Sinonimet | |
Tiranozauri (nga Greqishtja τυραννος tyrannos, që do të thotë "tiran", dhe σαυρος sauros, që do të thotë "hardhucë") ishte një lloj dinozauri teropod. Specia Tyrannosaurus rex ("rex" që do të thotë "mbret" në Latinisht), gjerësisht i njohur si T. rex, është mjaft i njohur ndërkombëtarisht. Jetonte në territoret e sotme perëndimore të Amerikës Veriore, në një gamë më të gjerë se tyrannosauridët e tjerë. Fosilet janë gjetur në një gamë të gjerë formacionesh shkëmbore të cilat datojnë që nga tre milion vitet e fundit të Periudhës Kretake (pas Periudhës Xhurasike), afërsisht 68 deri 65 milion vjet më parë.
Si tyrannosauridët e tjerë, Tyrannosaurus ishte mishngrënës me dy këmbë me një kafkë të madhe që balancohej nga bishti i gjatë dhe i rëndë. Relative kundrejt gjymtyrëve të prapme, të cilat ishin të mëdha dhe të fuqishme, gjymtyrët e përparme të Tyrannosaurusit ishin të vogla, edhe pse shumë të fuqishme për madhësinë e tyre, dhe zhvilluan dy gishtërinj me kthetra. Megjithëse teropodët e tjerë e rivalizonin apo tejkalonin T-Rex-in në madhësi, ai ishte tyrannosaurid më i madh që njihet dhe një nga grabitqarët tokësorë më të mëdhenj që njihet, 12,8 metra i gjatë dhe peshonte deri në 6,8 ton. Duke qenë grabitqari më i madh në ekosistemin e tij T-Rexi mund të ketë qenë një grabitqar alfa që gjuante hardosaurë dhe ceraptosinsë, megjithatë disa shkencëtarë kanë hedhur hipoteza se Tyrannosaurus rexi mund të ketë qenë një "mbledhës" (specie e cila ha trupat enjë individi të vrarë jo nga një grabitqar i të njëjtit lloj me qëllim për t'u ngrënë. Debati midis palentologëve nëse Tiranosaurusi ishte grabitqar alfa apo "mbledhës" është një nga debatet më të mëdha në paleontologji.
Më shumë se 30 ekzemplarë të Tyrannosaurus rexit janë identifikuar,shumë prej të cilëve janë thuajse skelete të plotë. Inde të buta dhe proteina janë gjetur në disa nga këta ekzemplarë.
Sintetizimi i proteinës së Tyrannosaurus rex-it
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kockat e fosilizuara të një Tiranosauri Rex (Tyrannosaurus rex), rezervonin një surprizë për shkencëtarët : proteina me një moshë prej 67 miliona vitesh. Një risi, pasi deri me sot, mbijetesa e proteinave ishte cilësuar e pamundur për më shumë se 1 milion vjet. Ekipi i Mari Shueicer (Mary Schweitzer) i universitetit të Karolinës së Veriut (SHBA) ka arritur të veçojë një pjesë të fibrave elastike, përbërës kryesor organik i kockave, nga të cilat është arritur të sintetizohet proteina e T-Rex-it. Proteina e zbuluar është krahasuar me proteinat e kafshëve te sotme. Rezultati : proteina e dinozaurit ka 58 % ngjashmëri me atë të pulës. Një tjetër prove që mbron hipotezën e një lidhjeje midis dinozaurë dhe shpendëve të sotëm.
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- T-Rex "Sue" në Muzeun e Arkivuar 20 shkurt 2011 tek Wayback Machine Çikagos (Anglisht)