Depresioni i madh në Rumani
Depresioni i madh (rumanisht: Marea Criză Economică ose, rrallë, Marea Depresie) i viteve 1929–1933, i cili preku mbarë botën, pati disa pasoja në Mbretërinë e Rumanisë. Rumania kishte qenë ndër vendet fituese të Luftës së Parë Botërore. Ajo mori disa territore të reja (Besarabia, Bukovina dhe Transilvania), me shumë burime natyrore. Megjithatë, lufta i shkaktoi vendit humbje të rënda njerëzore dhe ekonomike. Rumanisë iu desh të luftonte inflacionin dhe moskonvertueshmërinë e monedhës së saj, leut rumun (lei në shumës). Rumania atëherë kishte një ekonomi thelbësisht agrare, ku bujqësia përbënte 63.2% të prodhimit kombëtar. Depresioni i madh preku Rumaninë në disa mënyra. Për shembull, në vitin 1933, të ardhurat kombëtare neto ishin 172,614,000,000 lei, vetëm 62% e asaj të vitit 1929, që ishte 275,180,000,000 lei. Për të luftuar krizën ekonomike, Banka Kombëtare e Rumanisë ndërmori masa të ndryshme dhe vendi mori kredi të ndryshme. Ndihma u thirr gjithashtu nga Franca.[1][2]
Depresioni i madh çoi në një rënie prej 50% të prodhimit industrial dhe një rritje prej 300,000 personash të papunësisë në Rumani. Nga fillimi i viteve 1930, çmimi i një kuintal gruri kishte rënë nën koston e korrjes së tij; mallrat bujqësore, të pambrojtura nga asnjë masë doganore, u lanë në diskrecionin e konkurrencës ndërkombëtare, gjë që kontribuoi në uljen e çmimeve të tyre me 60–70% krahasuar me ato të viteve 1928 dhe 1929.[3] Pronarët e tokave falimentuan dhe fshatarëve u kishte mbetur pak për të ngrënë ose për të paguar tatimet ndaj shtetit. Deri në vitin 1932, rreth 2.5 milionë fermerë kishin borxhe të papaguara ndaj bankave, me vlerë 52 miliardë lei.[4]
Midis tetorit 1929 dhe korrikut 1931, më shumë se 17 miliardë lei u tërhoqën nga bankat rumune. Si rezultat, sistemi bankar u shemb dhe disa banka, duke përfshirë Bankën Rumune të fshatarësisë dhe Bankën Bercovici, falimentuan. Kriza bankare, e shpallur qysh në vitin 1930, krijoi një panik tek depozituesit, pasi njerëzit filluan të tërhiqnin paratë e tyre në masë.[3] Kulmi i fatkeqësisë financiare u arrit në vitin 1931, kur një nga bankat më të rëndësishme në Rumani, Marmorosch Blank Bank e Aristide Blank, shpalli falimentimin.[4]
Më 28 janar 1933, greva e Grivicës të vitit 1993 filloi në punëtoritë Grivița në Bukuresht nga punëtorët e Căile Ferate Române (CFR). Greva u shkaktua nga kushtet gjithnjë e më të këqija të punës së punonjësve të hekurudhave në kontekstin e Depresionit të Madh në Rumani.[4][5]
Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Blejan, Elisabeta; Costache, Brîndușa; Aloman, Adriana (2009). "The National Bank of Romania during the Great Depression – 1929-1933" (PDF). Fourth Conference of Southeast Europe Monetary History Network (SEEMHN) (në anglisht). Banka Kombëtare e Serbisë (8): 1–34.
- ^ Chiappini, Raphaël; Torre, Dominique; Tosi, Elise (2009). "Romania's unsustainable stabilization: 1929–1933" (PDF). GREDEG Working Papers (në anglisht). Groupe de Recherche en Droit, Economie, Gestion (2019–43): 1–32. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 8 korrik 2021. Marrë më 6 korrik 2023.
- ^ a b Țimonea, Dorin (11 dhjetor 2016). "Efectele crunte ale crizei economice din 1929 în România: 300.000 de șomeri și scăderea industriei cu 50%". Adevărul (në rumanisht). Marrë më 21 mars 2021.
- ^ a b c Zamfirache, Cosmin Pătrașcu (2 qershor 2017). "Radiografia celui mai mare dezastru economic din istoria României. Zeci de mii de șomeri, săraci dați pe mâna cămătarilor și guvernanți impertinenți". Adevărul (në rumanisht). Marrë më 21 mars 2021.
- ^ Țiu, Ilarion (9 mars 2005). "Muncitorii se revoltă la Grivița și în Prahova". Jurnalul Național (në rumanisht). Marrë më 4 dhjetor 2022.