Kryeministri i Rumanisë
| Kryeministri i Qeverisë së Rumanisë
Prim-ministrul Guvernului României | |
|---|---|
 Flamuri i kryeministrit të Rumanisë | |
| Stili | Shkëlqesia e Tij/Saj |
| Anëtar/e i | Qeveria e Rumanisë Këshilli i Lartë i Mbrojtjes Kombëtare |
| Selia | Pallati Victoria, Bukuresht |
| Emërues | Presidenti i Rumanisë |
| Kohëzgjatja e detyrës | 4 vjet S'ka kufizim |
| Mbajtësi inaugurues | Barbu Catargiu si Presidenti i Këshillit të Ministrave |
| Themelimi | 22 janar 1862 |
| Pagesa | 181,296 lei vjetor (2015)[1] |
| Faqja zyrtare | gov |
Kryeministri i Rumanisë (rumanisht: Prim-ministrul României), zyrtarisht Kryeministri i Qeverisë së Rumanisë (rumanisht: Prim-ministrul Guvernului României), është kreu i Qeverisë së Rumanisë. Fillimisht, zyra u emërua President i Këshillit të Ministrave (rumanisht: Președintele Consiliului de Miniștri), kur termi "Qeveri" përfshinte më shumë se kabinetin, dhe kabineti u quajt Këshilli i Ministrave (rumanisht: Consiliul de Miniștri). Titulli u ndryshua zyrtarisht në Kryeministër nga Kushtetuta e Rumanisë e vitit 1965 gjatë regjimit komunist.[2]
Kryeministri i tanishëm është Marcel Ciolacu i Partisë Social Demokrate (PSD), i cili ka shërbyer që nga 15 qershori 2023 e në vazhdim si kreu i qeverisë së Koalicionit Kombëtar për Rumaninë (CNR).
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
I stilizuar fillimisht President i Këshillit të Ministrave, zyra u krijua për herë të parë në vitin 1862 gjatë mbretërimit të princit Alexandru Ioan Cuza. Cuza, ndryshe nga monarkët e tjerë të kohës së tij, nuk ishte një sundimtar i trashëguar. Në vitin 1859 ai u zgjodh Princi i Vllahisë dhe Princi i Moldavisë në dy zgjedhje të veçanta, duke bashkuar kështu de facto dy principatat. Deri në vitin 1862, ai kishte shkrirë plotësisht të dy administratat në një qeveri të vetme me kryeqytet Bukureshtin, vendi i ri që mbante emrin Rumani, por bashkimi rrezikohej të shpërbëhej pas përfundimit të sundimit të tij. Liberal, në favor të dy projekteve të mëdha reformuese të parashikuara nga liberalët e kohës (reformat zgjedhore dhe agrare), Cuza nuk i përqafoi publikisht preferencat e tij politike apo nuk u pozicionua si lider i një fraksioni, duke preferuar të mbajë detyrën e Princi politikisht neutral. Për t'i dhënë vendit një qeveri politike, Cuza krijoi zyrën e kryeministrit dhe solli në pushtet kreun e fraksionit konservator, Barbu Catargiu.[3]
Gjatë viteve të para pas krijimit të saj, zyra kishte një autoritet të konsiderueshëm, duke qenë në gjendje të sfidonte vullnetin e Princit dhe së bashku me një Asamble Legjislative të përbërë kryesisht nga konservatorë dhe reaksionarë, qeveria konservatore e Catargiut ishte në gjendje të vononte miratimin e disa reformave. I frustruar nga kundërshtimi i qeverisë ndaj reformave dhe i paaftë për të punuar me një Kuvend të dominuar nga forcat reaksionare për shkak të natyrës censituese të sistemit zgjedhor, Cuza filloi një grusht shteti, i ndjekur nga një referendum kushtetues që zëvendësoi Konventën e Parisit, një akt që shërbeu si kushtetutë e vendit, me versionin e tij të quajtur Statuti që zgjeron Konventën e Parisit (rumanisht: Statutul dezvoltător al Conventției de la Paris). Kushtetuta e re krijoi Senatin për t'i shërbyer qëllimeve legjislative të Cuzës dhe i dha detyrën e Princit me autoritet të plotë ekzekutiv, ndërsa kryeministri mbeti vartës i tij. Edhe pse Cuza tani kishte kompetenca plenare, zyra e kryeministrit mbeti me ndikim dhe Mihail Kogălniceanu, kryeministri i tretë, një liberal dhe ish-aleat i Cuzës shpesh përplasej me të.[4]
Pas largimit të Cuzës me grusht shteti në vitin 1866 nga një koalicion i formuar nga të dy anëtarët e fraksioneve liberale dhe konservatore, forcat politike të kohës u vendosën mbi dy objektiva: sjelljen e një princi të huaj nga një familje fisnike evropiane në fronin e vendit dhe hartimin e një kushtetutë liberale. Kushtetuta e vitit 1866 konfirmoi se kryeministri shërbente sipas dëshirës së Princit, duke qenë në gjendje të emëronte dhe shkarkonte të parën në çdo kohë dhe për çdo arsye. Megjithatë, kryeministri kishte ende një ndikim të konsiderueshëm.[5]
Pasi Lufta e Parë Botërore çoi në krijimin e Rumanisë së Madhe, një tjetër kushtetutë u hartua më 1923 për të pasqyruar ndryshimet që kishte pësuar shteti rumun që nga Traktati i Versajës dhe Traktati i Trianonit. Kushtetuta e re kufizoi kompetencat e Mbretit, duke ia dhënë pushtetin ekzekutiv tërësisht kryeministrit dhe kabinetit të tij, të cilët tani qeverisnin në emër të mbretit pasi ky i fundit e emëroi atë.[6] Kushtetuta e re bëri gjithashtu hapat e parë drejt një kontrolli parlamentar të qeverisë, duke përcaktuar që secila nga dhomat mund të akuzojë ministrat për të dalë në gjyq.[7]
Lista[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Lista e kryeministrave të Rumanisë
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Guvernul majorează, din august, prin ordonanţă, salariile demnitarilor. Cât vor câştiga Iohannis şi Ponta". gandul.info (në anglisht). 8 korrik 2015. Marrë më 30 mars 2018.
- ^ "CONSTITUŢIA Republicii Socialiste România din 1965 ("1965 Constitution of the Socialist Republic of Romania")" (në rumanisht). Dhoma e Deputetëve (Rumani). Article 80. Arkivuar nga origjinali më 10 dhjetor 2018. Marrë më 10 dhjetor 2018.
- ^ Isar (2005). Nicolae (në rumanisht). Fundația România de mâine. fq. 48–50. ISBN 973-725-240-3.
- ^ Isar (2005). Nicolae (në rumanisht). Fundația România de mâine. fq. 57–65. ISBN 973-725-240-3.
- ^ Isar (2005). Nicolae (në rumanisht). Fundația România de mâine. fq. 83. ISBN 973-725-240-3.
- ^ Scurtu, Ioan. Istoria Românilor Vol. VIII (në rumanisht). Editura Enciclopedică. fq. 188–189. ISBN 973-45-0381-2.
- ^ "1923 Constitution" (në anglisht). 2 janar 2000.
Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Kushtetuta e Rumanisë së vitit 1991 (në anglisht)