Shkenca dhe teknologjia në Shqipëri
Shpenzimet për hulumtime shkencore dhe Zhvillim në Shqipëri nuk i tejkalojnë 0.18% të PBB-së, që shënon nivelin më të ulët në Evropë. Konkurrenca ekonomike dhe eksportet janë të ulëta, me ekonomi që ende fuqishëm anon nga teknologjia e dobët.
Përmbledhje[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Nga viti 1993 burimet njerëzore në shkenca dhe teknologji kanë rënë në mënyrë drastike. Studimet e ndryshme tregojnë se gjatë 1990-1999, rreth 40% e profesorëve dhe shkencëtarët hulumtues nga universitetet dhe institucionet e shkencës në vend kanë emigruar.[1]
Forcat lëvizëse për shpërlarje truri janë gjetur në kushte të jetesës së përkeqësuar ekonomike, mungesa e shtetit, të artit të infrastrukturës dhe mjeteve që përbëjnë pengesa serioze për hulumtime.
Strategjia kombëtare për zhvillimin shkencor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Megjithatë, në vitin 2009 qeveria ka miratuar "Strategjia Kombëtare e Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit në Shqipëri"[2] që mbulon periudhën 2009-2015. Dokumenti u koordinua nga Departamenti i strategjive dhe Koordinimit të Donatorëve nga Kabineti i Kryeministrit, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës dhe me ndihmën e UNESCO-s.
Ajo përcakton pesë qëllime strategjike për vitin 2015:
- të trefishojë shpenzimet publike për kërkim dhe zhvillim (R&D), për 0.6% të PBB-së;
- për të rritur pjesën e shpenzimeve të brendshme bruto për kërkim dhe zhvillim nga burimet e huaja, duke përfshirë Programet Kornizë për Hulumtim të Bashkimit Europian, deri në pikën ku ajo mbulon 40% të shpenzimeve për hulumtim;
- të krijojë katër ose pesë qendra shqiptare të ekselencës në shkencë e cila do të jetë e pajisur me pajisje laboratorike të dedikuara dhe hapësira pune që mund të përdoren për para-inkubacion, testim, certifikim dhe kështu me radhë teknologji të reja në bazë të firmave;
- për të dyfishuar numrin e studiuesve, si nëpërmjet 'brain gain' stimujve si një skemë e kthyer e granteve të hulumtuesve dhe përmes trajnimit të studiuesve të ri, duke përfshirë 500 Doktoratura: kjo do të nënkuptonte krijimin e më shumë se tri programeve të reja të doktoratës në universitetet Shqiptare;
- për stimulimin e inovacionit në 100 kompani, qoftë përmes investimeve në lokale R&D ose nëpërmjet një partneriteti me institutet kërkimore akademike ose partnerë të huaj.[3]
Strategjia është të zbatohet në sinergji me strategji tjera sektoriale dhe duke marrë parasysh strategjinë e Arsimit të lartë të Shqipërisë të miratuar në vitin 2008 dhe Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim (2007-2013). Kjo e fundit nënvizon rëndësinë e modernizimit ekonomik për sektorë të tillë si agro-industrinë ushqimore dhe të turizmit. Ajo gjithashtu nënvizon rëndësinë strategjike të energjisë, të mjedisit dhe të menaxhimit të burimeve ujore. Palët e interesuara kanë propozuar fushat prioritare të kërkimit të tilla si bujqësi dhe ushqim, teknologji informative dhe e komunikimit (ict-të), të shëndetit publik, Albanologjike dhe humane, burimet natyrore, bioteknologji, të biodiversitetit, të mbrojtjes dhe sigurisë. Një tjetër tipar i zhvillimit të teknologjisë së informacionit është e-learning. Tani, në Shqipëri janë ofruar gjithashtu kurse online Arkivuar 9 korrik 2017 tek Wayback Machine.
Bashkimi Evropian (BE) ka vendosur objektiva të qarta për kërkimin dhe inovacionin si pjesë e Strategjisë së Lisbonës për t'u bërë ekonomia më konkurruese në botë. Si shtetet tjera të Ballkanit Perëndimor që aspirojnë të anëtarësohen në BE, Shqipëria është zvarritur prapa në procesin e zhvillimit, duke e përqendruar në vitet e fundit në hedhjen e themeleve për rritje ekonomike.
Zv / Kryeministri Genc Pollo, pranon se "normat e larta të zhvillimit socio-ekonomik të nevojshme në procesin e anëtarësimit të Shqipërisë së Atlantikut Verior (NATO-s) (tashmë anëtar) dhe BE kërkojnë forcimin e rolit të shkencës, teknologjisë dhe inovacionit në shoqërinë tonë".
Në gusht 2009, qeveria miratoi ngritjen e Agjencisë Shqiptare të Kërkimit, Teknologjisë dhe Inovacionit, për të përmirësuar zbatimin e politikave.
Në vitin 2006, qeveria shqiptare ndërmori një reformë të thellë të sistemit të kërkimit shkencor. Akademia e Shkencave u ri-organizua së bashku me modelin e shumë vende të tjera Evropiane; ajo tani vepron nëpërmjet një komuniteti të përzgjedhur të shkencëtarëve dhe nuk administron institutet kërkimore, këto kanë qenë të integruara në sistemin e arsimit të lartë. Dy fakultete të reja janë ngritur: Fakulteti i Teknologjisë së Informacionit në Universitetin Politeknik të Tiranës dhe Fakulteti i Bioteknologjisë dhe Ushqimit në Universitetin Bujqësor të Tiranës. Universiteti i Tiranës ka fituar një Qendër të Fizikës Nukleare dhe të Aplikuar dhe të Departamentit të Bioteknologjisë. Dymbëdhjetë agjencitë qeveritare dhe qendra të transferimit të teknologjisë janë krijuar gjithashtu.
Personeli[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Deri kohët e fundit, R&D dhe statistikat e inovacionit nuk janë grumbulluar në Shqipëri në OECD, Eurostat ose standarde të UNESCO-s. Studimi i parë i instituteve akademike dhe publike nisi në fillim të këtij viti dhe një biznes R&D dhe studim inovacioni është aktualisht në proces, të dy me mbështetjen e UNESCO-s.
Rregulloret e kufizuara të vizave e pengojnë këmbimin shkencor dhe punësimi i përkohshëm jashtë vendit.
Janë gjithsej 578 punëtorë shkencorë në Shqipëri:
- 274 në Akademinë e Shkencave
- 304 në institucionet R&D të Ministrisë[1]
Numrat i personelit në R & D në Shqipëri janë rreth 0.2 për 1000 banorë.[1]
References[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b c Google Search[lidhje e vdekur]
- ^ "Strategy of Science, Technology and Innovation 2009–2015" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 prill 2011. Marrë më 2010-08-27.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Portal.UNESCO.org". Portal.UNESCO.org. Marrë më 2010-08-27.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)