Alegoria e shpellës

Alegoria e Shpellës, ose Shpella e Platonit, është një alegori e paraqitur nga filozofi grek Platoni në veprën e tij Republic (514a–520a, Libri VII) për të krahasuar "efektin e edukimit (παιδεία) dhe mungesën e tij në natyrën tonë". . Është shkruar si një dialog midis vëllait të Platonit, Glaukonit dhe mentorit të tij Sokratit, i rrëfyer nga ky i fundit. Alegoria paraqitet pas analogjisë së diellit (508b–509c) dhe analogjisë së vijës së ndarë (509d–511e).

Në alegorinë "Shpella", Platoni përshkruan një grup njerëzish që kanë jetuar të lidhur me zinxhirë në murin e një shpelle gjatë gjithë jetës së tyre, përballë një muri të zbrazët. Njerëzit shikojnë hijet e projektuara në mur nga objektet që kalojnë para zjarrit pas tyre dhe u japin emra këtyre hijeve. Hijet janë realiteti i të burgosurve, por nuk janë paraqitje të sakta të botës reale. Hijet përfaqësojnë fragmentin e realitetit që ne normalisht mund ta perceptojmë përmes shqisave tona, ndërsa objektet nën diell përfaqësojnë format e vërteta të objekteve që ne mund t'i perceptojmë vetëm përmes arsyes. Ekzistojnë tre nivele më të larta: shkencat natyrore; matematika, gjeometria dhe logjika deduktive; dhe teoria e formave.

Sokrati shpjegon sesi filozofi është si një i burgosur që çlirohet nga shpella dhe kupton se hijet në mur nuk janë në të vërtetë burimi i drejtpërdrejtë i imazheve që shihen. Një filozof synon të kuptojë dhe të perceptojë nivelet më të larta të realitetit. Megjithatë, të burgosurit e tjerë të shpellës as që dëshirojnë të largohen nga burgu i tyre, sepse nuk dinë një jetë më të mirë.^[1]

Sokrati vëren se kjo alegori mund të shoqërohet me shkrimet e mëparshme, përkatësisht me analogjinë e diellit dhe me analogjinë e vijës së ndarë.