Arti gotik

Arti gotik është një periudhë artistike e cila zgjati rreth katërqind vjet, së pari ka filluar të zhvillohet në Francën veriore, në gjysmën e dytë të shekullit XII, ndërsa në shekujt XIII, XIV dhe XV ka dominuar në ndërtimtarinë e Evropës Qendrore. Fjala Gotike (arte gotica), rrjedh nga Xhorxhe Vazari i cili mendonte se ky stil ka të bëjë me popujt barbar, edhe pse me gotët ky stil nuk kishte asgjë të përbashkët.

Termi Gotik për herë të parë është përdorur në kohën e renesancës (rilindjes), në mënyre që përmes kësaj të shënojnë artin të cilin e kanë menduar si të nënçmuar. Arti gotik paraqitet në krahinën franceze Île-de-France, rreth vitit 1250. Pjekurinë e vetë të vërtetë e ka arritur në shek. XIII derisa në shek. XIV është zgjeruar në tërë territorin e Evropës. Në kohën e Luigjit IX të Shenjtit e Francës është realizuar pushteti kishtar dhe shenjtor unik, me ç'rast ka kontribuar në forcimin material të kishës. Kisha ka financuar ndërtimin e katedraleve të shtrenjta dhe shumë të mëdha.

Megjithatë, edhe pushteti kishtar kishte tentuar që përmes këtij ndërtimi, ta theksojë fuqinë e vet, kështu që vjen deri te garat si dukuri e veçantë në mes të qyteteve evropiane. Sot gati çdo qytet i madh në Evropë, ne bërthamën e vet ka katedrale gotike. Pra stili gotik u shpreh në mënyre shumë të plote dhe shumë të përshtatshme në ndërtimin e kishave, katedraleve, kështjellave dhe godinave të tjera publike. Vijat e gjata dhe vertikale janë simbol i njeriut të atëhershëm, i cili mendonte se madhështia dhe përsosmëria ndodhen në lartësi. Prandaj sa më larg të ngrihet aq më afër do t`i jetë perëndisë.

Arti gotik është ilustruar së pari nga arkitektura gotike por gjithashtu edhe nga skulptura gotike, pikturimi gotik, vitrazhi dhe ndriçimi gotik.^[1]

Arkitektura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Karakteristikat themelore të stilit të ri në arkitekturë, u vunë re ne tempullin e Shen-Denisit të ndërtuar afër Parisit ne vitin 1132. Në ketë ndërtese vihet re gjithë sistemi gotik i mbështetjes dhe harku i thyer. Shën Denisi u bë model i tempujve të ardhshëm gotik dhe shpejt u imitua. Arkitektët e gotikes u mbështetën në brendinë e vjetër të bazilikave dhe qëllimisht theksuan linjat e drejta (vertikalizmin) duke krijuar përshtypjen e një brendie te ndryshme joreale.

Për arritjen e mbresave të reja ata përdorën të gjitha mundësitë e njohura teknike të ndërtimit. Duke kryqëzuar brinjët e harkut, zgjidhen problemin e qemerit.

Qemeri kështu vazhdimisht lartësohej dhe brinjët e veta mbështeteshin mbi katër ose më shumë pika. Kështu qëllimisht brendia e tempullit u zhvillua në lartësi Harku i thyer u bë shenja dalluese dhe tipari kryesor i stilit gotik, njëkohësisht element zbukurimi.

Meqenëse ndërtesa u lartësua shume ne krahasim me bazilikën romanike, arkitektet gotik menduan një sistem mbështetes për të siguruar qëndrueshmërinë. Konstruktuan muret mbështetëse të cilat ri-përsosen më tej me kalimin e kohës për të arritur brendi me hapësira sa më të mëdha dhe të larta . Sidomos dritaret u zmadhuan dhe u mbyllen lart me harkun e thyer.

Skulptura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Skulptura e gotikes evropiane ishte ne shërbim të arkitekturës, me ç'rast skulptori gjeti hapësirë të lirë e ka shëndrruar në dekor të objektit.

Veprat më të njohura në Francë gjendën në katedralet në: Shartër, Paris, Amijen dhe Burzhe.

Rendësi të mëdha fitojnë skulpturat e varrezave.

Ishte zakon që me maskat e hequra nga fytyra e të vdekurit, të modeloheshin fytyrat e të ndjerëve.

Skulptori më i njohur me prejardhje Holandeze në France ishte Klaus Sluteri.

Pikturimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Piktura si kundër skulptura i braktisi parimet e krijimeve romanike dhe filloi të shfaqte sendet rreth e rrotull sipas natyrës, modeleve reale që ofronte natyra. Vija lineare e theksuar gjeti sidomos zbatim në pikturën e "vitrazhit" tek dritaret qelqorё të katedraleve gotike. Ku piktoret i realizonin përfytyrimet e tyre nё plane të sheshta pa relievin e dhënë me anë tё dritës dhe hijes

Piktorët gotike përveç pikturës së vetrazhit, përdorën dhe pikturimin mbi pllaka dërrase, më shumë se pikturën e murit. Mbi to u vu re përpjekja e artistëve. Sidomos ne pikturën e portretit ta shfaqnin njeriun sa më saktë dhe me besnikëri sipas natyrës.

Tashmë në këto piktura, ngjyra kapërcente kujdesin për linjën gjithnjë në shërbim të formës. Në pikture u zbatuan të njëjtat parime që kishte zhvilluar edhe skulptura gotike.