Karli i Madh
 | Ky artikull dyshohet se përmban hulumtim vetjak apo thënie të pacituara prandaj nuk mund të merret si i saktë. |
Karli i Madh ose Karli I madh (gjermanisht: Karl der Große,[1] latinisht: Carolus ose Karolus Magnus, 2 prill 742 – 28 janar 814), ishte mbret i frankëve nga 768, mbret i Italisë nga 774 dhe i pari Perandor romak në Europën perëndimore që nga rënia e Perandorisë Romake të Perëndimit tre shekuj më përpara.
Frankt një nga popujt gjermanik që kishin lëvizur nga shtëpitë e tyre mbi lumin Rhein në Perandorinë Romake siç ishte copëtuar-u, nga viti 700 nga sundimtarët e Galis. Ata gjithashtu mbrojtën papatin dhe besimin katolike. Kur mbreti i tyre Pepin i Vogël vdiq, bijtë e tij, Karli dhe Carloman zgjodhën për të ndarë mbretërinë. Ata e ndanë atë në dy pjesë: gjysma e Karlit, dhe të tjerat për Carloman. Carloman vdiq më 4 dhjetor 771, duke lënë Karlin si lider i tërë mbretërisë franke.
Ai ishte mbret i frankëve nga 768, dhe mbret i Lombardve nga 774. Ai u kurorëzua IMPERATOR Augustus (Perandor) në Romë, në ditën e Krishtlindjeve nga Papa Leo III në 800, duke lindur Perandorin e Shenjtë Romake, me shpresen qe do të jetë një lloj i dytë Perandorisë Perëndimore Romake (ndërsa bizantinët e Kostandinopojës ishin ende duke mbajtur deri perandorinë romake.) Me shumë luftëra, Karli u përhap me zotërime në të gjithë në shumë vende të Evropës Perëndimore.
Karli luftonte në luftëra gjatë gjithë kohës kur ai ishte mbret. Ai është i njohur për përdorimin e shpatës së tij, "Joyeuse", në secilin prej tridhjetë vjet të luftës dhe 18 betejat ai luftoi me të. Ai po ashtu arriti në fund për të pushtuar Saksonin, diçka që perandori romak Augustus nuk mund të bënte 800 vjet më parë. Ai ishte në gjendje për të kthyer saksonët në krishterimin katolik. Ai gjithashtu kishte ndërtuar shumë shkolla në mënyrë që njerëzit e tij mund të mësojnë. Ai vdiq në 814, duke e lënë mbretërinë e tij për djalin e tij të vetëm, Louis. Pasardhësit e Karlit do të quhen Carolingians.
Vitet e hershme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Karli ishte nje mbret i ri qe trashegoi Mbreterine e Frankeve ne vitin 768. Karli e zgjeroi mbreterine e tij duke pushtuar territore te tjera. Karli ishte nje sundimtar i zoti dhe nje ushtar i shkelqyer.Ai donte te rikrijonte Perandorine e dikurshme te madhe Romake. Ai u quajt Karli i Madh. Karli perkrahu Kishen Krishtere dhe u lidh me aleance me Papen e Romes. Papa i Romes ishte autoriteti me i madh ne Evrope gjate gjithe mesjetes. Kisha e drejtuar nga Papa zoteronte toka te medha dhe bente perpjekje qe cdo njeri te ndiqte mesimet e saj. Por Kisha nuk kishte asnje ushtri dhe asnje sundimtar te fuqishem qe ta mbeshteste.Nga ana tjeter, Karli kishte nje ushtri te madhe dhe te forte,por nuk gezonte autoritetin e Papes. Keshtu Papa e gjeti ate qe i mungonte te Karli i Madh dhe ky i fundit gjeti mbeshtetjen e Papes. Ne vitin 800 kjo aleance u konkretizua me ane te nje ceremonie ne te cilen Karli i Madh u korurzua nga Papa i Romes, duke i premtuar Kishes se Romes perkrahje dhe mbeshtetje me ane te ushtrise dhe forces se tij. Mbas kesaj ngjarjeje, Karli i Madh ndihmoi me para ndertimin e shume kishave dhe manastireve ne te gjithe perandorine e tij, e cila u quajt "Perandoria e shenjte Romake". Pas vdekjes se Karlit te Madh,perandoria e tij u nda ne tri mbreteri. Nga dy prej tyre me vone u krijuan Franca dhe Gjermania. Te tri mbreterite sundoheshin nga te afermit e Karlit, megjithate ata luftonin kunder njeri-tjetrit. Keto luftera i dobesuan shume te tri mbreterite. Ne vitin 955, mbreti i Mbreterise se Lindjes (afersisht ku shtrihet Gjermania sot), i quajtur Oto I mundi te forcoje mbreterine e tij dhe te lidhe aleance me papen e Romes.
Mbret i frankëve
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Karli i Madh dhe krishterimi