Marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë
 | |
| Republika Popullore e Shqipërisë |  Jugosllavia |
|---|---|
Marrëdhëniet Shqipëri-Jugosllavi ishin marrëdhënie historike të jashtme midis Shqipërisë (si Mbretëria e Shqipërisë 1928-1939 dhe Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë 1946-1992) dhe tani Jugosllavia e shpërbërë (Mbretëria e Jugosllavisë 1918-1941 dhe Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë 1925 1925). Me periudha të herëpashershme marrëdhëniesh miqësore ose përpjekjesh për përmirësimin e marrëdhënieve, të dy vendet mbajtën kryesisht marrëdhënie të ftohta ose haptazi armiqësore. Periudha e marrëdhënieve të ngushta u zhvillua menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore kur Jugosllavia shtyu për integrimin social-ekonomik të Shqipërisë në Jugosllavi në kuadër të Federatës Ballkanike (pazaret me idenë e bashkimit të Shqipërisë me rajonin farefisnor të Kosovës), por ato u kthyen në antagonizëm të ashpër pas ndarjes Tito-Stalin të vitit 1948.[1]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrëdhënieve të hershme shqiptare me Jugosllavinë i paraprinë marrëdhëniet e saj të mëparshme me Mbretërinë e Serbisë dhe Mbretërinë e Malit të Zi dhe përvoja e shpërbërjes së Perandorisë Osmane në Ballkan. Kombet kryesisht ortodoksë lindorë të Ballkanit fituan pavarësinë e tyre disa dekada përpara Shqipërisë, kështu që Rilindja Kombëtare Shqiptare u përball me lojërat e shtetndërtimit dhe të ekuilibrit rajonal të pushtetit të ushqyer nga pretendimet nacionaliste kontradiktore.[2] Kjo situatë arriti kulmin në kohën e Luftës së Parë Ballkanike në të cilën fuqitë rajonale të Mbretërisë së Bullgarisë, Mbretërisë së Serbisë, Mbretërisë së Greqisë dhe Mbretërisë së Malit të Zi ndanë mes tyre territorin e mbetur evropian të njeriut të sëmurit të Evropës. Ndërsa përpjekjet e tyre të mëparshme ishin ushqyer me synimin për çlirimin kombëtar, gjatë Luftës së Parë Ballkanike, ekuilibri rajonal i fuqisë luajti një rol më të spikatur në vendimmarrje, në mënyrë që territoret shqiptare të ndaheshin nga fqinjët. Në të njëjtën kohë shteti shqiptar filloi të zhvillohej dhe për shkak të shqetësimit të Fuqive të Mëdha për zgjerimin rus në Mesdhe u krijua Principata e pavarur e Shqipërisë përgjatë bregdetit. Megjithatë, ky shtet nuk përfshinte rajonin e banuar me shqiptarë të Kosovës, si dhe popullsi të shumta shqiptare në Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Greqinë e sotme. Kufiri mbeti i paqartë gjatë gjithë Luftës së Parë Botërore (kur ndodhi golgota e shqiptarëve serbë) dhe në vitet e para pas krijimit të Mbretërisë së Jugosllavisë (e cila u krijua pasi Serbia u bashkua me Malin e Zi, Banatin, Baçkën dhe Baranjën dhe Shtetin e Sllovenëve, Kroatëve dhe Serbëve). Pas vitit 1948, Jugosllavia zhvilloi një sistem relativisht të hapur titist të lidhur ekonomikisht me Evropën Perëndimore dhe diplomatikisht aktiv me vendet jashtë bllokut. Shqipëria ishte nga ana tjetër një shtet autarkik shumë i izoluar, veçanërisht pas ndarjes sovjeto-shqiptare dhe ndarjes sino-shqiptare.
Marrëdhëniet e Mbretërisë së Jugosllavisë me Shqipërinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në vitin 1921, Mbretëria e Jugosllavisë mbështeti krijimin e Republikës së Mirditës në përpjekjet e saj për të nxitur përcaktimin e kufirit më të favorshëm për Jugosllavinë.[2] Konferenca e Ambasadorëve vendosi të merrej me çështjen e kufirit shqiptaro-jugosllav dhe i publikoi menjëherë pas krijimit të Republikës së Mirditës, por Mbretëria e Bashkuar këmbënguli për përshtatje të lehta në rajonin e Dibrës, Prizrenit dhe Kastratit në interes të Jugosllavisë.[2] Në një përpjekje për të fituar favorin e Komisionit të Demarkacionit të Kufirit, të dy vendet vendosën marrëdhënie diplomatike zyrtare në mars 1922.[2]
Lufta e Dytë Botërore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, protektorati italian i Shqipërisë dhe pushtimi i mëvonshëm gjerman i Shqipërisë krijuan një shtet efektiv klient të Boshtit të Shqipërisë së Madhe, i cili mbulonte pjesë të Jugosllavisë dhe persekutonte popullsinë vendase joshqiptare.[3] Lëvizja Nacionalçlirimtare e Shqipërisë bashkëpunoi ngushtë dhe u ndikua ndjeshëm nga partizanët jugosllavë.[3]
Marrëdhëniet pas Luftës së Dytë Botërore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, Jugosllavia u riorganizua si një federatë socialiste e gjashtë republikave subjekte federale përbërëse. Përveç kësaj, në kuadër të Republikës Socialiste të Serbisë u krijuan dy rajone autonome, njëra prej të cilave ishte Rajoni Autonom i Kosovës dhe Metohisë me shumicë etnike shqiptare. Në korrik 1946, Jugosllavia dhe Shqipëria nënshkruan Traktatin e Miqësisë dhe Bashkëpunimit të ndjekur nga një sërë marrëveshjesh teknike dhe ekonomike që synonin integrimin e ekonomive shqiptare dhe jugosllave.[1] Serbo-kroatishtja u bë lëndë e kërkuar në shkollat e mesme shqiptare në atë kohë.[1] Në plenumin e Partisë së Punës të Shqipërisë në shkurt dhe mars 1948 votoi për bashkimin e ekonomive dhe ushtrive shqiptare dhe jugosllave, ndërsa Koçi Xoxe propozoi t'i drejtohej Beogradit që ta pranonte Shqipërinë si një republikë të shtatë jugosllave.[1] Marrëdhëniet u kthyen në antagonizëm të mprehtë pas ndarjes Tito-Stalin të vitit 1948. Përfaqësitë u ngritën përsëri në nivelin e ambasadës me një marrëveshje të arritur më 5 shkurt 1971.[4]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b c d Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw, red. (1994). "Albania: A Country Study: Albanian-Yugoslav Tensions" (në anglisht). Washington: GPO for the Library of Congress. Marrë më 25 shtator 2020.
- ^ a b c d Vladan Jovanović (7 nëntor 2014). "Pregled istorije odnosa Srbije/Jugoslavije i Albanije" (në serbo-kroatisht). Peščanik. Marrë më 25 shtator 2020.
- ^ a b Bartul Čović (31 dhjetor 2019). "Jugoslavija nije Galsko selo" (në serbo-kroatisht). Slobodni Filozofski. Marrë më 25 shtator 2020.
- ^ Milutin Tomanović, red. (1972). Hronika međunarodnih događaja 1971 [The Chronicle of International Events in 1971] (në serbo-kroatisht). Beograd: Instituti i Politikës dhe Ekonomisë Ndërkombëtare. fq. 2561.