Emanuel Lasker

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Emanuel Lasker
Lasker në vitin 1929
Emri i plotë{{{emri_lindjes}}}
ShtetiGjermani
Lindi më24 dhjetor 1868
Berlinchen, Mbretëria e Prusisë
Vdiq më11 janar 1941 (72 vjet)
New York City, SHBA
Kampion Bote1894–1921

Emanuel Lasker (Shqiptimi gjermanisht: [eˈmaːnuɛl ˈlaskɐ] (About this sounddëgjoni); 24 dhjetor 1868 – 11 janar 1941) ishte një shahist, matematikan dhe filozof gjerman, i cili ishte Kampion Botëror i Shahut për 27 vjet, nga 1894 deri në 1921, sundimi më i gjatë i çdo Kampioni Botëror të Shahut të njohur zyrtarisht në histori. Në kulmin e tij, Lasker ishte një nga kampionët më dominues, dhe ai ende konsiderohet përgjithësisht si një nga lojtarët më të fortë në histori.

Bashkëkohësit e tij thoshin se Lasker përdorte një qasje "psikologjike" në lojë dhe madje se ai ndonjëherë bënte qëllimisht lëvizje inferiore për të ngatërruar kundërshtarët. Megjithatë, analizat e fundit tregojnë se ai ishte përpara kohës së tij dhe përdorte një qasje më fleksibël se bashkëkohësit e tij, gjë që i mistifikoi shumë prej tyre. Lasker i njihte mirë analizat bashkëkohore të hapjeve, por nuk ishte dakord me shumë prej tyre. Ai botoi revista shahu dhe pesë libra shahu, por më vonë lojtarët dhe komentuesit e patën të vështirë të nxirrnin mësime nga metodat e tij.

Lasker dha kontribut në zhvillimin e lojërave të tjera. Ai ishte një lojtar i klasit të parë të contract bridge[1] dhe shkroi për bridge, Go, dhe shpikjen e tij, Lasca. Librat e tij për lojërat paraqisnin një problem që ende konsiderohet i dukshëm në analizën matematikore të lojërave me letra. Lasker ishte një matematikan hulumtues i cili ishte i njohur për kontributin e tij në algjebër komutative, e cila përfshinte vërtetimin e dekompozimit parësor të idealeve të unazave polinomiale. Veprat e tij filozofike dhe një dramë që ai bashkë-shkroi, megjithatë, morën pak vëmendje.

Jeta dhe karriera[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vitet e hershme 1868-1894[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lasker si i ri

Emanuel Lasker lindi më 24 dhjetor 1868, në Berlinchen në Neumark (tani Barlinek në Poloni), djali i një kantori jehud. Në moshën njëmbëdhjetë vjeç ai u dërgua për të studiuar matematikë në Berlin, ku jetoi me vëllain e tij Berthold, tetë vjet më i madh se ai, i cili i mësoi të luante shah. Berthold ishte ndër dhjetë lojtarët më të mirë në botë në fillim të viteve 1890.[2] Për të plotësuar të ardhurat e tyre, Emanuel Lasker luajti shah dhe lojëra letrash për aksione të vogla, veçanërisht në Café Kaiserhof.Café Kaiserhof.[3][4]

Lasker fitoi turneun vjetor dimëror të Café Kaiserhof 1888/89 dhe Hauptturnier A (turni i "divizionit të dytë") në kongresin e gjashtë të DSB (kongresi i Federatës Gjermane të Shahut), mbajtur në Breslau. Fitimi i Hauptturnier i dha Lasker titullin "mjeshtër". Kandidatët u ndanë në dy grupe me nga dhjetë. Katër të parat në secilin grup garuan në një finale. Lasker fitoi seksionin e tij, me 2½ pikë më shumë se rivali i tij më i afërt. Megjithatë, rezultatet u rivendosën në 0 për finalen. Me dy raunde përpara, Lasker tërhoqi mbrapa liderin, amatorin vjenez von Feierfeil, me 1½ pikë. Lasker fitoi të dyja ndeshjet e tij të fundit, ndërsa von Feierfeil humbi në raundin e parafundit (duke u çiftuar në 121 lëvizje pasi pozicioni u rindërtua gabim pas një shtyrjeje) dhe barazoi në raundin e fundit. Të dy lojtarët tashmë ishin të barabartë. Lasker fitoi një playoff dhe fitoi titullin master. Kjo i mundësoi atij të luante në turne të nivelit master dhe kështu nisi karrierën e tij në shah.[5]

Lasker përfundoi i dyti në një turne ndërkombëtar në Amsterdam, përpara Mason dhe Gunsberg.[6]:5[7] Në pranverën e 1892, ai fitoi dy turne në Londër, i dyti dhe më i forti prej tyre pa humbur asnjë lojë.[8][9] Në New York City më 1893, ai fitoi të trembëdhjetë ndeshjet,[10][11][12] një nga të paktat herë në historinë e shahut që një lojtar ka arritur një rezultat perfekt në një turne të rëndësishëm.[13][14][15]

Rekordi i tij në ndeshje ishte po aq mbresëlënës: në Berlin në 1890 ai barazoi një ndeshje të shkurtër playoff kundër vëllait të tij Berthold dhe fitoi të gjitha ndeshjet e tij të tjera nga 1889 deri më 1893, kryesisht kundër kundërshtarëve të klasit të lartë: Curt von Bardeleben (1889), Jacques Mieses (1889), Henry Edward Bird (1890), Berthold Englisch (1890), Joseph Henry Blackburne (1892), Jackson Showalter (1892–93) dhe Celso Golmayo Zúpide (1893).[16][17]

Në vitin 1892 Lasker themeloi të parën nga revistat e tij të shahut, The London Chess Fortnightly, e cila u botua nga 15 gusht 1892 deri më 30 korrik 1893. Në tremujorin e dytë të 1893, kishte një hendek prej dhjetë javësh midis botimeve, gjoja sepse i problemeve me printerin.[18] Menjëherë pas botimit të fundit, Lasker udhëtoi për në SHBA, ku kaloi dy vitet e ardhshme.[19]

Lasker sfidoi Siegbert Tarrasch, i cili kishte fituar tre turne të fortë ndërkombëtar radhazi (Breslau 1889, Manchester 1890 dhe Dresden 1892), në një ndeshje. Tarrasch nuk pranoi me mendjemadhësi, duke deklaruar se Lasker së pari duhet të provojë aftësinë e tij duke u përpjekur të fitojë një ose dy ngjarje të mëdha ndërkombëtare.[20]

Vdekja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lasker vdiq nga një infeksion i veshkave në Nju Jork më 11 janar 1941, në moshën 72 vjeçare, si një pacient bamirësie në Mount Sinai Hospital. Shërbimi i tij i varrimit u mbajt në Riverside Memorial Chapel,[21] dhe ai u varros në Beth Olam Cemetery, Queens, New York.[22][23]

Lojëra të shquara[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Lasker vs. Johann Hermann Bauer, Amsterdam 1889.[24]
  • Harry Nelson Pillsbury vs. Lasker, St Petersburg 1895.[25]
  • Wilhelm Steinitz vs. Lasker, London 1899.[26]
  • Frank James Marshall vs. Lasker, World Championship Match 1907, game 1.[27]
  • Lasker vs. Carl Schlechter, match 1910, game 10.[28]
  • Lasker vs. Jose Raul Capablanca, St Petersburg 1914.[29]
  • Max Euwe vs. Lasker, Zurich 1934.[30]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ A detailed examination of Emanuel Lasker's involvement in bridge is provided by the chapter Nicht nur Schach Emanuel Lasker als Bridgespieler by Robert van de Velde on pages 332–363 of Emanuel Lasker Denker Weltenbürger Schachweltmeister edited by Richard Forster, Stefan Hansen and Michael Negele (Berlin, 2009).
  2. ^ Jeff Sonas. "Chessmetrics Player Profile: Berthold Lasker" (në anglisht). Chessmetrics. Marrë më 30 maj 2008.
  3. ^ Tyle, L.B., red. (2002). UXL Encyclopedia of World Biography (në anglisht). U·X·L. ISBN 0-7876-6465-0. Marrë më 30 maj 2008.
  4. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Fine1952WorldsGreatChessGamesEmLasker
  5. ^ "The Start of a Chess Career", from Lasker & His Contemporaries, issue 1, published by Thinkers Press, Inc.
  6. ^ Dr. J. Hannak (2011). Emanuel Lasker: The Life of a Chess Master (në anglisht). Dover. ISBN 978-0486267067.
  7. ^ "Amsterdam (1889)". chessgames.com (në anglisht). Marrë më 23 korrik 2019.
  8. ^ Di Felice, Gino (2004). Chess Results, 1747–1900 (në anglisht). McFarland & Company. fq. 133–134. ISBN 0-7864-2041-3.
  9. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Gillam2008London1892Belfast1892
  10. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura storiascacchiTornei1880Al1899
  11. ^ Di Felice, Gino (2004). Chess Results, 1747-1900 (në anglisht). McFarland & Company. fq. 142. ISBN 0-7864-2041-3.
  12. ^ "Ready for a big chess matc" (PDF). New York Times (në anglisht). Marrë më 30 maj 2008. Note: this article implies that the combined stake was $4,500, but Lasker wrote that it was $4,000: "From the Editorial Chair". Lasker's Chess Magazine (në anglisht). 1. Marrë më 31 maj 2008.
  13. ^ Hooper, David; Whyld, Kenneth (1992). The Oxford Companion to Chess (në anglisht). Oxford University Press. fq. [https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000hoop/page/81 81. ISBN 0-19-866164-9.
  14. ^ Soltis, Andrew (2002). Chess Lists Second Edition (në anglisht). McFarland & Company. fq. 81–83. ISBN 0-7864-1296-8.
  15. ^ Sunnucks, Anne (1970). The Encyclopaedia of Chess (në anglisht). St. Martin's Press. fq. 76. ISBN 0-7091-1030-8.
  16. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura storiascacchiMatches1880Al1999
  17. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura chessmetricsCareerDetailsEmanuelLasker
  18. ^ Lasker, Emanuel. The London Chess Fortnightly (PDF) (në anglisht). Moravian Chess. Marrë më 6 qershor 2008.
  19. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura BillWallEmLasker
  20. ^ Hannak, J. (1959). Emanuel Lasker: The Life of a Chess Master (në anglisht). Simon & Schuster. fq. 31. ISBN 0-486-26706-7.
  21. ^ "LEADERS IN CHESS AT LASKER SERVICE; 200 Attend Rites for the Former Champion of the World (Published 1941)". The New York Times (në anglishte amerikane). 1941-01-14. ISSN 0362-4331. Marrë më 2021-01-09.
  22. ^ Steinitz, William (2002-08-27). The Steinitz Papers: Letters and Documents of the First World Chess Champion (në anglisht). McFarland. fq. 265. ISBN 978-0-7864-1193-1.
  23. ^ ChessBase: Visiting Steinitz and Lasker at Their Final Resting Places
  24. ^ "Emanuel Lasker vs. Johann Hermann Bauer, Amsterdam 1889". Chessgames.com (në anglisht).
  25. ^ "Harry Nelson Pillsbury vs. Emanuel Lasker, St Petersburg 1895". Chessgames.com (në anglisht).
  26. ^ "Wilhelm Steinitz vs. Emanuel Lasker, London 1899". Chessgames.com (në anglisht).
  27. ^ "Frank James Marshall vs. Emanuel Lasker, World Championship Match 1907, game 1". Chessgames.com (në anglisht).
  28. ^ "Emanuel Lasker vs. Carl Schlechter, match 1910, game 10". Chessgames.com (në anglisht).
  29. ^ "Emanuel Lasker vs. Jose Raul Capablanca, St Petersburg 1914". Chessgames.com (në anglisht).
  30. ^ "Max Euwe vs. Emanuel Lasker, Zurich 1934". Chessgames.com (në anglisht).
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Emanuel_Lasker&oldid=2650098"