Jovica Stanishiq

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Jovica Stanišić
Јовица Станишић
Shefi i Shërbimit të Sigurimit të Shtetit
Në detyrë
1 janar 1992 – 26 tetor 1998
Paraprirë ngaZoran Janaçkoviq
Pasuar ngaRadomir Markoviq
Të dhëna vetjake
U lind më
Jovan Stanishiq

Stampa:Data e lindjes dhe mosha
Ratkovo, SR Serbia, Yugoslavia
NënshtetësiaSerb
ArsimimiFakulteti i Shkencave Politike
ShkollimiUniversiteti i Beogradit
ProfesioniOficeri i inteligjencës

Jovan "Jovica" Stanišić (Serbisht: Јован "Јовица" Станишић; lindur më 30 korrik 1950) është një ish-oficer serb i inteligjencës që shërbeu si kreu i Shërbimit të Sigurimit Shtetëror (SDB) në Ministrinë e Punëve të Brendshme të Serbisë nga viti 1992 deri në 1998. Ai u largua nga pozita në tetor 1998, muaj pas shpërthimit të Luftës së Kosovës.[1]

Edhe pse shumë pak dihej për të gjatë viteve 1990, ai shihet gjerësisht si "kryeministri dhe drejtuesi i kaosit të kontrolluar" gjatë pjesës së madhe të Luftërave Jugosllave.[2][3] Pavarësisht se ishte personi më i afërt me Presidentin e Serbisë Sllobodan Millosheviç, me ndikim të madh në ngjarjet e kohës së luftës, ai mbajti kontakte të përhershme me të gjithë faktorët e përfshirë në konflikt.[4] Dyshohet se ai u hoq në vitin 1998 nga posti kyç i inteligjencës për shkak të mosmarrëveshjeve me Mirjana Markoviqin dhe Ministrin e Punëve të Brendshme Vlajko Stojiljkoviq, pasi kundërshtonte përdorimin e tepruar të forcës në Kosovë.[5]

Stanishiq u ndoq penalisht për krime lufte në Kroaci dhe Bosnjë e Hercegovinë në periudhën nga viti 1991 deri në vitin 1995, para Gjykatës Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY) së bashku me Franko Simatoviq. Ai u lirua fillimisht më 30 maj 2013 nga ICTY për rolin e tij në luftëra, por vendimi u anulua më vonë më 15 dhjetor 2015 pas apelit të suksesshëm nga prokurorët (Dhoma e Apelit të ICTY). Rigjykimi para Mekanizmit të OKB-së për Gjykatat Penale Ndërkombëtare (MICT) ka filluar më 13 qershor 2017. Baza e operacioneve të Stanishiqit dhe Simatoviqit u zbulua se ishte në Bosnjën perëndimore, ku ata komandonin forcat rajonale. Më 30 qershor 2021, ai u shpall fajtor nën akuzat për vrasje, dëbim, transferim të dhunshëm dhe përndjekje si krime kundër njerëzimit që ndodhën gjatë spastrimit etnik të Bosanski Šamac, dhe u dënua me 12 vjet burg.[6][7]

Karriera profesionale[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Agjenti i UDBA-së (1975–1991)[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Që kur u punësua në Administratën e Sigurimit Shtetëror të Jugosllavisë (SDB) në vitin 1975,[8] Stanishiq u ngrit shpejt në radhët e agjencisë. Gjatë Luftës së Ftohtë, UDBA-ja jugosllave kishte një reputacion për pamëshirshmëri të ngjashme me homologen e saj sovjetik të KGB-së.[9]

Midis mesit të viteve 1960 dhe shpërbërjes së Jugosllavisë në vitet 1990, UDBA/SDB vranë më shumë se njëqind emigrantë politikë jugosllavë (d.m.th. disidentë jugosllavë) në mbarë botën, kryesisht në Evropën Perëndimore dhe në Shtetet e Bashkuara. Shumë prej këtyre atentateve u kryen nga kriminelë të cilët në këmbim të butësisë për krimet e tjera, bënin "punën e pistë" për vendin.[10]

Shefi i SDB-së (1991–1998)[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Me shpërbërjen e Jugosllavisë, një agjenci e re e Shërbimit të Sigurimit Shtetëror (Resor državne bezbednosti ose RDB) u formua në mars 1991. Ai shërbeu si zëvendës i kreut Zoran Janaćković brenda Shërbimit të Sigurimit Shtetëror të sapokrijuar (RDB) të Ministrisë së Punëve të Brendshme. i Serbisë gjatë gjithë vitit 1991. Pavarësisht se ishte deputet, ai shihej gjerësisht si kryesues de facto i agjencisë. Më 1 janar 1992, ai u emërua shef i agjencisë, ndërsa ministër i Punëve të Brendshme ishte Zoran Sokoloviq. Ai qëndroi në atë pozitë deri më 26 tetor 1998. Gjatë kësaj kohe ai shërbeu edhe si ndihmës ministër i Punëve të Brendshme të Serbisë.[11]

Në fillim të Luftërave Jugosllave, Shërbimi i Sigurimit Shtetëror nën Stanishiq krijoi njësi paraushtarake të lidhura, duke përfshirë Gardën Vullnetare Serbe (Tigrat e Arkanit), Njësinë e Operacioneve Speciale (Beretat e Kuqe) dhe Akrepat. Thuhet se ato janë krijuar me qëllim të ndërmarrjes së aksioneve të posaçme ushtarake në Kroaci (Republika e Krajinës Serbe e kontrolluar nga serbët) dhe Bosnje dhe Hercegovinë, me qëllim që të largohen me forcë joserbët nga ato zona. Më vonë u bë publike në vitin 2018 se Bosnja perëndimore ishte në fakt fokusi kryesor i operacioneve ushtarake të Stanishiqit dhe se ai dhe Franko Simatović komanduan forcat rajonale gjatë operacionit "Pauk" ("Merimanga") në Cazinska Krajina, Bosnje midis 1994 dhe 1995.[12] Një hartë që tregon 30 poste komanduese që Stanishiq kishte ngritur në Bosnjën perëndimore ishte përgjuar fshehurazi nga zyra e tij komanduese në fshatin Magarcevacas, Kroaci gjithashtu.[13]

Këto njësi sekrete paraushtarake u trajnuan në qendra të ndryshme stërvitore dhe më pas u dislokuan në lokacione në Kroaci dhe Bosnje, ku ishin në vartësi të "Forcave të tjera Serbe", në veçanti të Mbrojtjes Territoriale Serbe lokale. Shumë nga rekrutët ishin kriminelë veteranë, duke përfshirë Arkanin, i cili ishte vrasësi i SDB-së përgjegjës për shumë goditje në të gjithë Evropën Perëndimore në vitet 1970 dhe 1980.[14]

Zhdukja nga publiku (1998–2000)[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pasi u largua nga posti në tetor 1998 për shkak të mosmarrëveshjeve me Mirjana Markoviqin dhe Ministrin e Punëve të Brendshme Vlajko Stojiljkoviq, ai u emërua Këshilltar për Sigurinë Kombëtare të Serbisë. Në tetor 1998, Radomir Markoviq u bë shefi i ri i agjencisë. Në vitin 1999, lufta e Kosovës u intensifikua dhe Shtetet e Bashkuara filluan dhe udhëhoqën bombardimet e NATO-s mbi Jugosllavinë, të cilat zgjatën 78 ditë dhe kështu përfunduan luftën. Që atëherë, Kosova nuk ishte më nën kontrollin e RF të Jugosllavisë (Serbia) dhe administrohej sipas Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara.

Nga viti 1998 deri në vitin 2000, në një seri luftërash mafioze gjatë viteve të fundit të sundimit të Millosheviçit, shumica e anëtarëve të shquar të nëntokës serbe, disa prej të cilëve morën pjesë në njësitë paraushtarake dhe oficerët e sigurimit u vranë në rrethana misterioze.[15] Këto vrasje mund të ishin sanksionuar nga regjimi në mënyrë që të mos dëshmojnë përfundimisht kundër Millosheviçit dhe bashkëpunëtorëve të tij në Gjykatën Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY, Hagë).[16] Megjithatë, Stanishiq dhe bashkëpunëtori i tij i ngushtë Franko Simatoviq iu shmangën një fati të ngjashëm. Më në fund, Millosheviqi u rrëzua më 5 tetor 2000, pas 14 vjetësh në pushtet.

Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "Ko su bili Simatović i Stanišić?". B92.net (në serbisht). B92. Tanjug. 30 maj 2013. Marrë më 6 dhjetor 2017.
  2. ^ Anastasijević, Dejan (5 mars 2009). "Naš čovek u Beogradu". vreme.com (në serbisht). Vreme. Arkivuar nga origjinali më 20 qershor 2016. Marrë më 6 dhjetor 2017.
  3. ^ Miller, Greg (1 mars 2009). "Serbian spy's trial lifts cloak on his CIA alliance". Los Angeles Times. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Anastasijević, Dejan (5 mars 2009). "Naš čovek u Beogradu". vreme.com (në serbisht). Vreme. Arkivuar nga origjinali më 20 qershor 2016. Marrë më 6 dhjetor 2017.
  5. ^ "Ko su bili Simatović i Stanišić?". B92.net (në serbisht). B92. Tanjug. 30 maj 2013. Marrë më 6 dhjetor 2017.
  6. ^ Julian Borger (30 qershor 2021). "Serbian secret police chiefs sentenced to 12 years over Bosnian war atrocities". Guardian. Marrë më 1 korrik 2021. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Sammy Westfall (30 qershor 2021). "U.N. war crimes tribunal convicts two former Serbian officials over crimes in Bosnia". Washington Post. Marrë më 1 korrik 2021. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "Ko su bili Simatović i Stanišić?". B92.net (në serbisht). B92. Tanjug. 30 maj 2013. Marrë më 6 dhjetor 2017.
  9. ^ Schindler, John R. (12 qershor 2017). "The Return of Frankie and The Iceman". observer.com. Marrë më 20 dhjetor 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Schindler, John R. (12 qershor 2017). "The Return of Frankie and The Iceman". observer.com. Marrë më 20 dhjetor 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Ko su bili Simatović i Stanišić?". B92.net (në serbisht). B92. Tanjug. 30 maj 2013. Marrë më 6 dhjetor 2017.
  12. ^ "Red Berets Fighter: Serbian Officials Ran Operation in Bosnia". 10 korrik 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ "Red Berets Fighter: Serbian Officials Ran Operation in Bosnia". 10 korrik 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Schindler, John R. (12 qershor 2017). "The Return of Frankie and The Iceman". observer.com. Marrë më 20 dhjetor 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Schindler, John R. (12 qershor 2017). "The Return of Frankie and The Iceman". observer.com. Marrë më 20 dhjetor 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Schindler, John R. (12 qershor 2017). "The Return of Frankie and The Iceman". observer.com. Marrë më 20 dhjetor 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Jovica_Stanishiq&oldid=2633737"