Muhamed ibn Musa el-Kuarizmi
.jpg)
Abu Abdullah Muhamed Ibn Musa Al-Khuarizmi (Persisht: محمد بن موسی خوارزمی, romanizuar: Moḥammad ben Musā Khwārazmi; rreth 780 – 850) ishte një dijetar persian i cili prodhoi vepra shumë me ndikim në matematikë, astronomi dhe gjeografi. Ai lindi në Kuarizm (Kheva), nje qytet ne jug te lumit Oksus ne Uzbekistanin e sotëm në vitin 770. Rreth vitit 820 të es ai u emërua si astronom dhe drejtues i librarisë së Shtëpisë së Urtësisë në Bagdad.
Traktati popullarizues i Al-Khuarizmit mbi algjebrën (Libri i Përmbledhur mbi Llogaritjen me Përfundim dhe Balancim, rreth 813–833[1]:171) paraqiti zgjidhjen e parë sistematike të ekuacioneve lineare dhe kuadratike. Një nga arritjet e tij kryesore në algjebër ishte demonstrimi i tij se si të zgjidheshin ekuacionet kuadratike duke plotësuar katrorin, për të cilin ai dha arsyetime gjeometrike. Sepse ai ishte i pari që e trajtoi algjebrën si një disiplinë të pavarur dhe prezantoi metodat e "reduktimit" dhe "balancimit" (transpozimi i termave të zbritur në anën tjetër të një ekuacioni, domethënë, anulimi i termave të ngjashëm në anët e kundërta të ekuacioni), ai është përshkruar si babai ose themeluesi i algjebrës. Vetë termi algjebër vjen nga titulli i librit të tij (fjala al-jabr që do të thotë "përfundim" ose "ribashkim"). Emri i tij shkaktoi termat algorizëm dhe algoritëm, si dhe termat spanjollë dhe portugez algoritmo, dhe spanjisht guarismo dhe algarismo portugeze që do të thotë "shifër".
Në shekullin e 12-të, përkthimet latine të librit të tij shkollor mbi aritmetikën (Algorithmo de Numero Indorum) që kodifikuan numrat e ndryshëm indianë, prezantuan sistemin e numrave pozicional dhjetorë në botën perëndimore. Libri Përmbledhës mbi Llogaritjen me Përfundim dhe Balancim, i përkthyer në latinisht nga Robert i Chester në vitin 1145, u përdor deri në shekullin e gjashtëmbëdhjetë si teksti kryesor matematikor i universiteteve evropiane.[2]
Përveç veprave të tij më të njohura, ai rishikoi Gjeografinë e Ptolemeut, duke renditur gjatësinë dhe gjerësinë gjeografike të qyteteve dhe vendodhjeve të ndryshme. orën diellore. Ai dha gjithashtu një kontribut të rëndësishëm në trigonometri, duke prodhuar tabela të sakta sinus dhe kosinus, dhe tabelën e parë të tangjenteve.
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Oaks, J. (2009), "Polynomials and Equations in Arabic Algebra", Archive for History of Exact Sciences, 63(2), 169–203.
- ^ "Islam Spain and the history of technology". www.sjsu.edu (në anglisht). Marrë më 2018-01-24.