Principata e Malit të Zi
Principata e Malit të Zi Књажевина Црна Горa Knjaževina Crna Gora | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1852–1910 | |||||||||
.svg)  Lartë: Flamuri (1852–1905)
Poshtë: Flamuri (1905–1910)  Stema
| |||||||||
| Himni: Për Malin e Zi tonë të Bukur | |||||||||
.svg) Principata e Malit të Zi më 1890. | |||||||||
| Kryeqyteti | Cetinje | ||||||||
| Gjuhët e zakonshme | Serbisht | ||||||||
| Besimi | Shumica: Krishterimi Pakica: Afetaria, Islami, Judaizmi | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Monarkia absolute unitare | ||||||||
| Princi | |||||||||
• 1852–1860 (i pari) | Danilo I | ||||||||
• 1860–1910 (i fundit) | Nikolla I | ||||||||
| Kryeministri | |||||||||
• 1879–1905 (i pari) | Božo Petrović-Njegoš | ||||||||
• 1907–1910 (i fundit) | Lazar Tomanoviq | ||||||||
| Kuvendi | S'ka (sundimi me dekret) (deri më 1905) Kuvendi Popullor (prej vitit 1905) | ||||||||
| Historia | |||||||||
| 13 mars 1852 | |||||||||
| 1 maj 1858 | |||||||||
| 18 korrik 1876 | |||||||||
| 13 korrik 1878 | |||||||||
| 19 dhjetor 1905 | |||||||||
| 28 gusht 1910 | |||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | Krone austro-hungareze Perperi malazeze | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| |||||||||
| Sot pjesë e | Mali i Zi | ||||||||
Principata e Malit të Zi (serbisht: Књажевина Црна Горa, romanizuar: Knjaževina Crna Gora) ishte një principatë në Evropën Juglindore që ekzistonte nga 13 mars 1852 deri më 28 gusht 1910. Më pas u shpall mbretëri nga Nikolla I, i cili më pas u bë Mbret i Malit të Zi.
Kryeqyteti ishte Cetinje dhe perperi malazez u përdor si monedhë shtetërore nga viti 1906. Territori korrespondonte me zonën qendrore të Malit të Zi të sotëm. Zyrtarisht ishte një monarki kushtetuese, por de facto ishte një monarki absolute.
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Mbretërimi i Danilo I[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Principata u formua më 13 mars 1852 kur Danilo I Petroviq-Njegosh, i njohur më parë si Vladika Danilo II, vendosi të hiqte dorë nga pozita e tij kishtare si princ-peshkop dhe u martua. Me shpalljen e kushtetutës së parë malazeze më 1855, e njohur si "Kodi i Danilos". Pas shekujsh sundimi teokratik, kjo e ktheu Malin e Zi në një principatë laike.
Voivodi i madh Mirko Petroviq, vëllai i madh i Danilo I, udhëhoqi një ushtri të fortë prej 7.500 vetash dhe fitoi një betejë vendimtare kundër turqve (ushtri prej 7.000 deri në 13.000) në Grahovac më 1 maj 1858. Forcat turke u shpartalluan. Kjo fitore i detyroi Fuqitë e Mëdha të demarkonin zyrtarisht kufijtë midis Malit të Zi dhe Turqisë Osmane, duke njohur de fakto pavarësinë shumëshekullore të Malit të Zi. Mali i Zi fitoi Grahovo, Rudine, Nikshiq, më shumë se gjysmën e Drobnjacit, Tushina, Uskoci, Lipovo, Vasojevići i Epërm dhe një pjesë e rajoneve fisnore Kuçi dhe Dodoshi.
Mbretërimi i Nikollës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pas vrasjes së Danilos I më 13 gusht 1860, Nikolla I, nipi i Danilos, u bë sundimtari i ardhshëm i Malit të Zi. Nikolla dërgoi ndihmë për rebelët serbë në Kryengritjen e Hercegovinës (1875–78), dhe më pas udhëhoqi një luftë kundër osmanëve, luftën malazezo–osmane (1876–78). Përparimi i forcave ruse drejt Turqisë e detyroi Kostandinopojën të nënshkruante një traktat paqeje më 3 mars 1878, duke njohur pavarësinë e Malit të Zi, si dhe të Rumanisë dhe Serbisë, dhe gjithashtu rriti territorin e Malit të Zi nga 4,405 km2 në 9,475 km2. Mali i Zi fitoi gjithashtu qytetet Nikshiq, Koloshin, Shpuza, Podgorica, Zhabjak, Tivar, si dhe dalje në det. Ky ishte demarkacioni zyrtar i Fuqive të Mëdha midis Malit të Zi dhe Perandorisë Osmane, duke njohur de facto pavarësinë e Malit të Zi; Mali i Zi u njoh nga Perandoria Osmane me Traktatin e Berlinit (1878). Nën sundimin e Nikollës I, u vendosën marrëdhënie diplomatike me Perandorinë Osmane. Me përjashtim të përleshjeve të vogla kufitare, diplomacia solli afërsisht 30 vjet paqe midis dy shteteve deri në deponimin e Abdul Hamid II.
Aftësitë politike të Abdul Hamidit dhe Nikolla I luajtën një rol të madh në marrëdhëniet reciproke miqësore. Modernizimi i shtetit pasoi, duke kulmuar me draftin e një Kushtetute në 1905. Megjithatë, u shfaqën përçarje politike midis Partisë Popullore parlamentare që mbështeti procesin e demokratizimit dhe bashkimit me Serbinë dhe atyre të Partisë së Vërtetë Popullore që ishin suveriniste dhe mbretërore të Princit Nikolla dhe dinastia Petroviq-Njegosh.
Nëndarjet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Principata e Malit të Zi u nda në 10 ndarje administrative, të quajtura nahija (shumës nahije).
- Katunska nahija (Катунска нахија)
- Riječka nahija (Ријечка нахија)
- Crmnička nahija (Црмничка нахија)
- Primorska nahija (Приморска нахија)
- Lješanska nahija (Љешанска нахија)
- Zetska nahija (Зетска нахија)
- Brdska nahija (Брдска нахија)
- Vasojevićka nahija (Васојевићка нахија)
- Moračka nahija (Морачка нахија)
- Nikšićka nahija (Никшићка нахија)