Ministria e Inteligjencës (Iran)
Ministria e Inteligjencës e Republikës Islamike të Iranit (persisht: وزارت اطّلاعات جمهوری اسلامی ایران, romanizuar: Vezarat-e Ettela'at Jomhuri-ye Eslami-ye Iran) është agjencia kryesore e inteligjencës e Republikës Islamike të Iranit dhe anëtare e Komunitetit të Inteligjencës së Iranit. Njihet gjithashtu si VAJA dhe më parë si VEVAK (Vezarat-e Ettela'at va Amniyat-e Keshvar) ose ndryshe MOIS. Fillimisht njihej si SAVAMA, pasi mori në dorë aparatin e inteligjencës së Shahut SAVAK. Ministria është 1 nga 3 organet ministrore "sovrane" të Iranit për shkak të natyrës së punës së saj brenda dhe jashtë vendit.[1]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shpesh është e vështirë të merret informacion i besueshëm dhe i vlefshëm për ministrinë.[2] Fillimisht, organizata njihej si SAVAMA,[3] dhe synonte të zëvendësonte SAVAK-un, agjencinë e inteligjencës së Iranit gjatë sundimit të Shahut Muhammed Riza Pehlevi, por është e paqartë se sa vazhdimësi ka midis dy organizatave - ndërsa roli i tyre është i ngjashëm, ideologjia e tyre themelore është rrënjësisht të ndryshme. Dyshohet se qeveria e re fillimisht ishte e etur për të spastruar elementët e SAVAK-ut nga organizata e re, por pragmatizmi përfundimisht mbizotëroi, me shumë personel me përvojë të SAVAK-ut që u mbajtën në rolet e tyre. Ish-stafi i SAVAK-ut besohet të ketë qenë i rëndësishëm në infiltrimin e ministrisë në grupet disidente të krahut të majtë dhe në Partinë Ba'ath të Irakut.
Formimi i ministrisë iu propozua nga Saed Haxharian qeverisë së Mir-Hossein Musavi dhe më pas parlamentit. Pati debate se cila degë e shtetit duhet të mbikëqyrë institucionin e ri, dhe opsionet e tjera përveç presidencës ishin sistemi gjyqësor, Udhëheqësi Suprem dhe Korpusi i Gardës Revolucionare Islamike. Më në fund, qeveria mori miratimin e Ajatollah Khomeinit për ta bërë atë një ministri, por kërkesave të ministrit iu shtua një kufizim: ai duhet të jetë doktor i Islamit.
Ministria u themelua më në fund më 18 gusht 1983, ose duke braktisur, duke nënshtruar në heshtje ose duke lënë në ekzistencë të fshehur shumë agjenci të vogla të inteligjencës që ishin formuar në organizata të ndryshme qeveritare. Pesë ministrat që nga themelimi i ministrisë kanë qenë Mohammad Reishahri (nën kryeministrin Mir-Hossein Musavi), Ali Fallahian (nën Presidentin Ali Akbar Hashemi Rafsanxhani), Ghorbanali Dorri-Naxhafabadi (nën Presidentin Mohammad Hatami, dorëhequr pas një viti). , Ali Younessi (nën Presidentin Hatami, deri më 24 gusht 2005), Gholam Hossein Mohseni-Ezhei (nën Presidentin Mahmud Ahmadinezhad, nga 24 gusht 2005 deri më 24 gusht 2009) dhe Hejder Moslehi (nën Presidentin Mahmud Ahmadinezhad, nga 2001 gusht deri më 29 gusht 2013).
Atentate “zinxhirore”.[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në fund të vitit 1998, 3 shkrimtarë disidentë, një lider politik dhe gruaja e tij u vranë në Iran në harkun kohor prej dy muajsh.[4]
Pas protestave të mëdha publike dhe hetimeve gazetareske në Iran dhe publicitetit ndërkombëtar,[5] prokurorët njoftuan në mesin e vitit 1999 se një Saeed Emami kishte udhëhequr "elementë mashtrues" në ministrinë e inteligjencës të Iranit në vrasjet, por se Emami tani kishte vdekur, pasi kishte kryer vetëvrasje në burg.[6] Në një gjyq që "u hodh poshtë si mashtrim nga familjet e viktimave dhe organizatat ndërkombëtare të të drejtave të njeriut",[7] 3 agjentë të ministrisë së inteligjencës u dënuan në vitin 2001 me vdekje dhe 12 të tjerë me burgim për vrasjen e dy prej viktimave. Dy vjet më vonë, Gjykata e Lartë iraniane reduktoi dy nga dënimet me vdekje.[8]
Ekzekutimet e huaja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Massud Molavi Verdanjxhani, një aktivist i opozitës në internet, u qëllua dhe u vra në një rrugë në lagjen Shishli të Stambollit të enjten, 14 nëntor 2019. Një zyrtar turk i sigurisë më vonë pretendoi se vrasësi i dyshuar i Verdanxhanit kishte pranuar se kishte vepruar nën urdhrat e dy iranianëve oficerë të inteligjencës në konsullatën iraniane në Turqi.[9][10][11]
Më 20 prill 2022, sipas një deklarate të lëshuar nga agjencia gjysmë zyrtare e lajmeve Fars, ministria e inteligjencës e Iranit deklaroi se kishte kapur 3 spiunë të Mossad.[12]
Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ al Labbad, Mustafa (15 gusht 2013). "Rouhani's Cabinet Seeks New Balance in Iranian Policies". Al-Monitor. Marrë më 17 dhjetor 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Iran - SAVAMA". www.country-data.com.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "SAVAMA - Sazman-E Ettela'at Va Amniat-E Melli-E Iran (Ministry of Intelligence and National Security, Iranian intelligence organization that replaced the Shah's SAVAK) | AcronymFinder". www.acronymfinder.com.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Douglas, Jehl (4 dhjetor 1998). "Killing of 3 Rebel Writers Turns Hope to Fear in Iran". The New York Times. fq. A6. Marrë më 17 dhjetor 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Sahebi, Sima (12 dhjetor 2002). "You will answer, one day". Iranian.com. San Francisco. Marrë më 17 dhjetor 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ganji identified Fallahian as the 'master key' in chain murders". Iran Press Service. Arkivuar nga origjinali më 28 prill 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Iranian killers spared death penalty". BBC News-Middle East. BBC News. 29 janar 2003. Marrë më 17 dhjetor 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Iran - 2003 Annual report". Reporters Sans Frontières (Reporters Without Borders). 7 prill 2003. Marrë më 17 dhjetor 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ "Exclusive: Iranian diplomats instigated killing of dissident in Istanbul, Turkish officials say". REUTERS. 27 mars 2020.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ instigated-killing-of-dissident-in-istanbul-turkish-officials-say/74606/amp/ "Exclusive: Iranian diplomats instigated killing of dissident in Istanbul, Turkish officials say". sunriseread. mars 2020.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!); Shiko vlerën e|url=(Ndihmë!) - ^ "Iranian Diplomats Instigated Killing Of Dissident In Istanbul, Turkish Officials Say". Radio Farda. 28 mars 2020.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Iran arrests three Mossad spies, does not specify their nationalities -Fars news agency". Reuters. Reuters. Reuters. 20 prill 2022. Marrë më 24 prill 2022.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)