Nili

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Pamje panoramike, horizonti i Kajros, lumi Nil, Egjipt.

Nili është një lum i madh që rrjedh nga veriu në Afrikën verilindore. Ai derdhet në Detin Mesdhe. Nili është lumi më i gjatë në Afrikë dhe historikisht është konsideruar si lumi më i gjatë në botë,[1][2] megjithëse kjo është kundërshtuar nga kërkimet që sugjerojnë se lumi i Amazonës është pak më i gjatë.[3][4] Nga lumenjtë kryesorë të botës, Nili është një nga më të vegjlit, i matur me prurjen vjetore në m3 ujë.[5] Rreth 6650km i gjatë, pellgu i tij kullues mbulon 11 vende: Republikën Demokratike të Kongos, Tanzaninë, Burundin, Ruandën, Ugandën, Keninë, Etiopinë, Eritrenë, Sudanin e Jugut, Republikën e Sudanit dhe Egjiptin. Në veçanti, Nili është burimi kryesor i ujit të Egjiptit, Sudanit dhe Sudanit të Jugut.[6] Për më tepër, Nili është një lumë i rëndësishëm ekonomik, që mbështet bujqësinë dhe peshkimin.

Nili ka dy degë kryesore - Nili i Bardhë dhe Nili i Kaltër. Nili i Bardhë konsiderohet tradicionalisht si rrjedha e burimit. Megjithatë, Nili i Kaltër është burimi i shumicës së ujit të Nilit në rrjedhën e poshtme, që përmban 80% të ujit dhe baltës. Nili i Bardhë është më i gjatë dhe ngrihet në rajonin e Liqeneve të Mëdha. Fillon në liqenin Viktoria dhe rrjedh përmes Ugandës dhe Sudanit të Jugut. Nili i Kaltër fillon në liqenin Tana në Etiopi[7] dhe derdhet në Sudan nga juglindja. Të dy lumenjtë takohen në kryeqytetin sudanez, Hartum.[8]

Pjesa veriore e lumit rrjedh në veri pothuajse tërësisht përmes shkretëtirës NubianeKajro dhe deltën e saj të madhe, dhe lumi derdhet në Detin MesdheAleksandri. Qytetërimi egjiptian dhe mbretëritë sudaneze janë varur nga lumi dhe përmbytjet e tij vjetore që nga kohërat e lashta. Shumica e popullsisë dhe qyteteve të Egjiptit shtrihen përgjatë atyre pjesëve të luginës së Nilit në veri të Digës Aswan. Pothuajse të gjitha vendet kulturore dhe historike të Egjiptit të Lashtë u zhvilluan dhe gjenden përgjatë brigjeve të lumenjve. Nili është, me Rhône dhe Po, 1/3 lumenjtë mesdhetar me shkarkimin më të madh të ujit.[9]

Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "Nile River". Encyclopædia Britannica. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2015. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Liu, Shaochuang; Lu, P; Liu, D; Jin, P; Wang, W (1 mars 2009). "Pinpointing the sources and measuring the lengths of the principal rivers of the world". Int. J. Digital Earth. 2 (1): 80–87. Bibcode:2009IJDE....2...80L. doi:10.1080/17538940902746082. S2CID 27548511. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Amazon Longer Than Nile River, Scientists Say Arkivuar 15 gusht 2012 tek Wayback Machine
  4. ^ "How Long Is the Amazon River?". Encyclopedia Britannica. Arkivuar nga origjinali më 24 dhjetor 2018. Marrë më 24 dhjetor 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Said, R (6 dhjetor 2012). The Geological Evolution of the River Nile. New York: Springer (publikuar 2012). fq. 4. ISBN 9781461258414. Marrë më 23 maj 2021 – nëpërmjet Google. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Elsanabary, Mohamed Helmy Mahmoud Moustafa (2012). Teleconnection, Modeling, Climate Anomalies Impact and Forecasting of Rainfall and Streamflow of the Upper Blue Nile River Basin (Tezë). Canada: University of Alberta. doi:10.7939/R3377641M. hdl:10402/era.28151. {{cite thesis}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ The river's outflow from that lake occurs at 12°02′09″N 37°15′53″E / 12.03583°N 37.26472°E / 12.03583; 37.26472
  8. ^ "What's the Blue Nile and the White Nile?". The Times of India. Arkivuar nga origjinali më 8 mars 2017. Marrë më 31 korrik 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Margat, Jean F. (2004). Mediterranean Basin Water Atlas. UNESCO. fq. 4. ISBN 9782951718159. A basin of varied geometry: Area of the entire Mediterranean Basin, including the whole of the Nile Basin = 4,562,480 km2; Area of the 'conventional' Mediterranean Basin (i.e. counting only part of the Nile Basin in Egypt) = 1,836,480 km2 [...] There are few rivers with an abundant flow. Only three rivers have a mean discharge of more than 1000 m3/s: the Nile (at Aswan), the Rhône and the Po. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)