Shën Petersburgu
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
_Crop.jpg)
Shën Petersburgu, (rusisht: Санкт-Петербург), i njohur më parë si Petrograd (1914-1924) dhe më vonë Leningrad (1924-1991), është qyteti i dytë më i madh në Rusi shtrihet në brigjet e lumit Neva në krye të Gjirit të Finlandës në Detin Baltik. Qyteti kishte një popullsi prej rreth 5.4 milion banorë që nga viti 2020.[2] Shën Petersburgu është qyteti i katërt më i populluar në Evropë, qyteti më i populluar në Detin Baltik dhe qyteti më verior në botë me më shumë se 1 milion banorë. Si kryeqytet perandorak i Rusisë dhe një port historikisht strategjik, ai qeveriset si një qytet federal.
Qyteti u themelua nga cari Pjetri i Madh më 27 maj 1703 dhe u emërua pas apostullit Shën Pjetri. Në Rusi, Shën Petersburgu është historikisht dhe kulturalisht i lidhur me lindjen e Perandorisë Ruse dhe hyrjen e Rusisë në historinë moderne si një fuqi e madhe evropiane.[3] Ai shërbeu si kryeqytet i Cardomit të Rusisë dhe i Perandorisë Ruse pasuese, nga 1713 deri në 1918 (duke u zëvendësuar nga Moska për një periudhë të shkurtër kohore midis 1728 dhe 1730).[4] Pas Revolucionit të Tetorit të vitit 1917, bolshevikët e zhvendosën qeverinë e tyre në Moskë.[5] Qyteti u riemërua Leningrad pas vdekjes së Leninit në 1924. Në një valë të De-Leninizimit pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, qyteti u rivendos në emërtimin origjinal.
Gjeografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Zona e qytetit të Shën Petersburgut është 605.8 km2 (233.9 milje katrore). Sipërfaqja e subjektit federal është 1,439 km2 (556 mi katrorë), e cila përmban Shën Petersburgun e duhur (i përbërë nga tetëdhjetë e një okruge komunale), nëntë qytete komunale - (Kolpino, Krasnoye Selo, Kronstadt, Lomonosov, Pavlovsk, Petergof, Pushkin, Sestroretsk, Zelenogorsk) - dhe njëzet e një vendbanime komunale.
Petersburg është në ultësirën e mesme të tajgës përgjatë brigjeve të Gjirit të Nevës të Gjirit të Finlandës dhe ishujve të deltës së lumit. Më të mëdhenjtë janë Ishulli Vasilievski (përveç ishullit artificial midis kanalit Obvodny dhe Fontanka, dhe Kotlin në Gjirin e Nevës), Petrogradsky, Dekabristov dhe Krestovsky. Ky i fundit së bashku me Yelagin dhe Ishulli Kamenny mbulohen kryesisht nga parqe. Istëmi Karelian, në veri të qytetit, është një zonë turistike popullore. Në jug, Shën Petersburgu kalon Baltik-Ladoga Klint dhe takohet me Pllajën Izhora.
Lartësia e Shën Petersburgut varion nga niveli i detit deri në pikën më të lartë prej 175.9 m në kodrën Orekhovaya në Lartësitë Duderhof në jug. Një pjesë e territorit të qytetit në perëndim të Liteyny Prospekt nuk është më e lartë se 4 m mbi nivelin e detit dhe ka vuajtur nga përmbytjet e shumta. Përmbytjet në Shën Petersburg janë shkaktuar nga një valë e gjatë në Detin Baltik, e shkaktuar nga kushtet meteorologjike, erërat dhe cektësia e Gjirit të Nevës. Pesë përmbytjet më katastrofike ndodhën në vitin 1824 (4,21 m ose 13 ft 10 mbi nivelin e detit, gjatë të cilave u shkatërruan mbi 300 ndërtesa); 1924 (3.8 m); 1777 (3.21 m); 1955 (2.93 m); dhe 1975 (2,81 m). Për të parandaluar përmbytjet, është ndërtuar diga e Shën Petersburgut.[6]
Që nga shekulli i 18-të, terreni i qytetit është ngritur artificialisht, në disa vende me më shumë se 4 m, duke bërë bashkimin e disa ishujve dhe duke ndryshuar hidrologjinë e qytetit. Përveç Neva dhe degëve të saj, lumenj të tjerë të rëndësishëm të subjektit federal të Shën Petersburgut janë Sestra, Okhta dhe Izhora. Liqeni më i madh është Sestroretsky Razliv në veri, i ndjekur nga Lakhtinsky Razliv, Liqenet e Suzdalit dhe liqene të tjerë më të vegjël.
Për shkak të vendndodhjes së saj në veri, gjerësia gjeografike 60° N, kohëzgjatja e ditës në Petersburg ndryshon sipas stinëve, duke filluar nga 5 orë 53 minuta deri në 18 orë 50 minuta. Një periudhë nga mesi i majit deri në mes të korrikut gjatë së cilës muzgu mund të zgjasë gjithë natën quhet netë të bardha.
Shën Petersburgu është rreth 165 km (103 milje) nga kufiri me Finlandën, i lidhur me të nëpërmjet autostradës M10 (E18), përgjatë së cilës ka edhe një lidhje me qytetin historik të Vyborg.
Klima
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sipas klasifikimit të klimës Köppen, Shën Petersburgu klasifikohet si Dfb, një klimë e lagësht kontinentale. Ndikimi i dallueshëm moderator i cikloneve të Detit Baltik rezulton në verë të ngrohtë, të lagësht dhe të shkurtër dhe dimër të gjatë dhe të lagësht mesatarisht të ftohtë. Klima e Shën Petersburgut është e afërt me atë të Helsinkit, edhe pse më e ftohtë në dimër dhe më e ngrohtë në verë për shkak të vendndodhjes së saj më lindore.
Temperatura mesatare maksimale në korrik është 23 °C, dhe temperatura mesatare minimale në shkurt është -8,5 °C; një temperaturë ekstreme prej 37,1 °C ndodhi gjatë valës së nxehtësisë verore të Hemisferës Veriore 2010. Një minimum dimëror prej -35,9 °C u regjistrua në 1883. Temperatura mesatare vjetore është 5,8 °C. Lumi Neva brenda kufijve të qytetit zakonisht ngrin në nëntor-dhjetor dhe ndarja ndodh në prill. Nga dhjetori deri në mars ka mesatarisht 118 ditë me mbulesë dëbore, e cila arrin një thellësi mesatare dëbore prej 19 cm (7.5 in) deri në shkurt. Periudha pa ngrica në qytet zgjat mesatarisht rreth 135 ditë. Pavarësisht vendndodhjes veriore të Shën Petersburgut, dimrat e tij janë më të ngrohtë se ai i Moskës për shkak të Gjirit të Finlandës dhe disa ndikimeve të Rrymës së Gjirit nga erërat skandinave që mund të sjellin temperaturën pak mbi ngrirjen. Qyteti ka gjithashtu një klimë pak më të ngrohtë se rrethinat e tij. Kushtet e motit janë mjaft të ndryshueshme gjatë gjithë vitit.[7][8]
Reshjet mesatare vjetore variojnë në të gjithë qytetin, mesatarisht 660 mm (26 in) në vit dhe arrijnë maksimumin në fund të verës. Për shkak të klimës së ftohtë, lagështia e tokës është pothuajse gjithmonë e lartë për shkak të avullimit më të ulët. Lagështia e ajrit është mesatarisht 78%, dhe ka mesatarisht 165 ditë me re në vit.
Demografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shën Petersburgu është qyteti i dytë më i madh në Rusi pas Moskës. Në vitin 2002 u regjistrua një poupullsi prej 4,661,219 banorësh, 3.21% e tërë popullsisë së Rusisë. U regjistruan 22 grupe te ndryshme etnike me më shume se 2000 persona secila. Grupet etnike ishin: Rusë 84.72%, Ukrainasë 1.87%, Bjellorusë 1.17%, hebre 0.78%, Tartarë 0.76%, Armenë 0.41%, Azerbaxhan 0.36%, Gjeorgjianë 0.22%, Çuvash, grup etnik turk 0.13%, Polakëë0.10%. Shekulli i 20-të ka shënuar ulje dhe ngritje për popullsi. Në vitin 1916 kishte 2.4 milionëë banorë dhe shkoi deri në 740,000 gjatë revolucionit rus në 1917. Nga 1941-1943 popullsia shkoi nga 3 milionë përpara luftës deri ne 700,000 pas luftës. Gjate 1950 popullsia shkoi përsëri në 3 milionë dhe në 1980 shkoi në 5 milionë. Nga 1991 deri në 2006 popullsia e qytetit u ul në 4.6 milionë sepse shumë njerëz shkuan në tokat private nëpër rrethe. Njerëzit jetojnë gati të gjithě ně apartamente.
Feja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sipas sondazheve të ndryshme të opinionit, më shumë se gjysma e banorëve të Shën Petersburgut "beson në Zot" (deri në 67% sipas të dhënave të VTsIOM për 2002).
Në mesin e besimtarëve, shumica dërrmuese e banorëve të qytetit janë ortodoksë (57.5%), të ndjekur nga komunitetet e vogla pakicë të muslimanëve (0.7%), protestantët (0.6%) dhe katolikët (0.5%) dhe budistët (0.1%)).[11]
Gjithsej, afërsisht 59% e popullsisë së qytetit janë të krishterë, nga të cilët mbi 90% janë ortodoksë.[11] Fetë jo-abrahamike dhe besimet e tjera përfaqësohen nga vetëm 1,2% e popullsisë së përgjithshme.[11]
Në qytet ka 268 komunitete të besimeve dhe shoqatave fetare: Kisha Ortodokse Ruse (130 shoqata), Pentekostalizmi (23 shoqata), Luteranizmi (19 shoqata), Pagëzimi (13 shoqata), si dhe Besimtarët e Vjetër, Kisha Katolike Romake, Kisha Apostolike Armene, Kisha Ortodokse Gjeorgjiane, Kisha Adventiste e Ditës së Shtatë, Judaizmi, Budizmi, Islami, Bahaizmi dhe të tjerë.[11]
229 objekte fetare në qytet zotërohen ose drejtohen nga shoqata fetare. Midis tyre janë monumente arkitekturore me rëndësi federale. Katedralja më e vjetër në qytet është Katedralja e Pjetrit dhe Palit, e ndërtuar midis 1712-1733, dhe më e madhja është Katedralja Kazan, e përfunduar në vitin 1811.
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Faqja zyrtare e Shën Petersburgut. St. Petersburg in Figures Arkivuar 19 shkurt 2009 tek Wayback Machine
- ^ "RUSSIA: Severo-Zapadnyj Federal'nyj Okrug: Northwestern Federal District" (në anglisht). City Population.de. 8 gusht 2020. Marrë më 29 gusht 2020.
- ^ Sobchak, Anatoly. Город четырех революций – Дух преобразования... (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 8 shkurt 2017. Marrë më 23 maj 2020.
{{cite book}}: Parametri|work=është injoruar (Ndihmë!) - ^ "18th Century in the Russian history". Rusmania (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 19 mars 2022. Marrë më 3 dhjetor 2020.
- ^ McColl, R.W., red. (2005). Encyclopedia of world geography (në anglisht). Vëll. 1. New York: Infobase Publishing. fq. 633–634. ISBN 978-0-8160-5786-3. Marrë më 9 shkurt 2011.
- ^ Nezhikhovsky, R.A. Река Нева и Невская губа [The Neva River and Neva Bay], Leningrad: Gidrometeoizdat, 1981.
- ^ "Climate St. Peterburg – Historical weather records" (në anglisht). Tutiempo.net. Marrë më 16 nëntor 2012.
- ^ "Архив погоды в Санкт-Петербурге, Санкт-Петербург" (në rusisht). Rp5.ru. Marrë më 16 nëntor 2012.
- ^ Чистякова Н. Третье сокращение численности населения... и последнее? Демоскоп Weekly 163 — 164, August 1–15, 2004.
- ^ Юбилейный статистический сборник./Под ред. И.И. Елисеевой и Е.И. Грибовой. - Вып.2. - СПб: Судостроение, 2003. с.16-17
- ^ a b c d Виталий Трофимов-Трофимов (30 shtator 2013). "Религиозное лицо Петербурга". ok-inform.ru (në rusisht). Marrë më 21 shtator 2020.
- ^ "Arena: Atlas of Religions and Nationalities in Russia" Arkivuar 6 dhjetor 2017 tek Wayback Machine. Sreda, 2012.
- ^ 2012 Arena Atlas Religion Maps. "Ogonek", № 34 (5243), 27 August 2012. Retrieved 21 April 2017. Archived.
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Commons: Saint Petersburg – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale