Maqedonia e Veriut nën Perandorinë Osmane

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Maqedonia e Vardarit, zona që tani përbën Maqedoninë e Veriut, ishte pjesë e Perandorisë Osmane për më shumë se pesëqind vjet, nga mesi i shekullit të 14-të deri në vitin 1912.[1][2] Mirëpo, vetë osmanët nuk mbajtën asnjë “Maqedoni” si njësi administrative.[3] Në vend të kësaj, Maqedonia e Vardarit ishte pjesë e provincës osmane ose ejaletit të Rumelisë. Emri Rumelia (Turqisht: Rumeli) në turqisht do të thotë "Toka e Romakëve", duke iu referuar tokave të pushtuara nga turqit osmanë nga Perandoria Bizantine.[1]

Minaret në horizontin e Üsküp (Shkupi) osman.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pushtimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lexo më tepër: Ngritja e Perandorisë Osmane

Në Betejën e Maricës të vitit 1371, Mbreti i Lordshipi i Përlepit Vukashin Mrnjavçeviq dhe vëllai i tij Jovan Ugljesha ludhëhoqën 70.000 burra kundër osmanëve. Pavarësisht se kishin numër më të vogël, osmanët arritën të vrisnin Vukashin dhe vëllain e tij dhe të fitonin Betejën e Maricës.[4]

Pas betejës, pjesa më e madhe e Serbisë u shpërtheu në principata më të vogla. Një nga ato principata njihet si Mbretëria e Prilepit, e udhëhequr nga i biri i Vukashin Marko.[5] Ashtu si shumica e sundimtarëve rajonalë në rajonin maqedonas, Marko pranoi vasalitetin nën Sulltan Murad I për të ruajtur pozicionin e tij.

Beteja e Kosovës e vitit 1389 vulosi fatin e rajonit të Maqedonisë për 500 vitet e ardhshme. Ndërsa të dyja ushtritë humbën udhëheqës dhe një numër të madh ushtarësh, osmanët mund të mblidhnin lehtësisht një ushtri tjetër po aq të madhe, ndërsa vendasit nuk mundën.

Marko vdiq së bashku me Konstantin Dragashin në Betejën e Rovine në 1395 dhe territori i mbretërisë së tij u bë Sanxhaku i Ohrit.[6][7]

E gjithë Maqedonia e Vardarit ishte nën kontrollin osman në fillim të shekullit të 15-të, me Shkupin që ra nën sundimin turk më 19 janar 1392.[8][9] Përveç konfliktit me forcat e Skënderbeut, në të cilin zonat e pjesës perëndimore të rajonit të Maqedonisë u bënë një fushë beteje e luftës osmano-shqiptare për më shumë se 20 vjet (1444-1467), Perandoria Osmane arriti përfundimisht të merrte rajonin, duke e përfshirë atë në Ejaletin e Rumelisë.[10]

Ejaleti i Rumelisë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ejalet i reduktuar në vitet 1850
Artikulli kryesor: Ejaleti i Rumelisë

Që nga themelimi i saj, krahina e Rumelisë përfshinte tërësinë e zotërimeve evropiane të Perandorisë Osmane. Kryeqyteti i parë i Rumelisë ishte ndoshta Edrene (Adrianopoja), e cila ishte gjithashtu, deri në rënien e Kostandinopojës në vitin 1453, kryeqyteti i osmanëve. Në shekullin e 18-të, Manastiri (Bitola e sotme) doli si rezidencë alternative e guvernatorit dhe në vitin 1836 u bë zyrtarisht kryeqyteti i ejaletit. Pothuajse në të njëjtën kohë, reformat e Tanzimatit, që synonin modernizimin e Perandorisë, ndanë ejaletet e reja të Shkupit, Janinës dhe Selanikut dhe e reduktuan Ejaletin e Rumelisë në disa provinca rreth Manastirit. Ejaleti i shpinës mbijetoi deri në vitin 1867, kur, si pjesë e kalimit në sistemin më uniform të vilajetit, u bë pjesë e Vilajetit të Selanikut.[11][12]

Ejaleti i reduktuar i Rumelisë, me qendër në Manastir, përfshinte gjithashtu sanxhaqet e Iskenderiyye (Scutari), Ohri dhe Kesrye (Kastoria). Në vitin 1855, sipas udhëtarit francez A. Viquesnel, përbëhej nga sanxhaqet e Iskenderiyye, me 7 kaza ose nënkrahinë, Ohri me 8 kaza, Kesrye me 8 kaza dhe pashallëku i Manastirit me 11 kaza.[13]

Vilajetet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Harta e vilajeteve në rajoni gjeografik i Maqedonisë 1907.
Shiko gjithashtu: Ndarjet administrative të Perandorisë Osmane

Pas reformës administrative në vitet 1860, Perandoria Osmane u nda në vilajete të cilat u ndanë në sanxhaqe.

Vilajeti i Kosovës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pjesa veriore e rajonit të Maqedonisë përfshihej në Vilajetin e Kosovës. Sanxhakët që ndodheshin në këtë vilajet që përmbante territor tani brenda Republikës së Maqedonisë së Veriut ishin:

Vilajeti i Manastirit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pjesa jugperëndimore e rajonit ndodhej në Vilajetin e Manastirit. Sanxhakët që ndodheshin në këtë vilajet që përmbante territor tani brenda Republikës së Maqedonisë së Veriut ishin:

Vilajeti i Selanikut[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pjesa juglindore e rajonit ndodhej në Vilajetin e Selanikut. Sanxhakët që ndodheshin në këtë vilajet që përmbante territor tani brenda Republikës së Maqedonisë së Veriut ishin:

Sipas regjistrimit të përgjithshëm osman të viteve 1881/82-1893 popullsia e Kazave të rajonit është si vijon:[14]

  • Doyran - 19.423 myslimanë; 1591 grekë; 5605 bullgarë; 551 Të tjera
  • Usturumca - 15.760 myslimanë; 13.726 grekë, 2.974 bullgarë; 564 Të tjera
  • Köprülü - 18.093 myslimanë; 420 grekë; 32.843 bullgarë
  • Tikveş - 19.909 myslimanë; 260 grekë; 21.319 bullgarë; 32 Të tjera
  • Gevgili - 17.063 myslimanë; 14.558 grekë; 5784 bullgarë; 1402 Të tjera

Luftërat Ballkanike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Luftërat Ballkanike përbëheshin nga dy luftëra që ndodhën në 1912 dhe 1913. E para filloi më 8 tetor 1912 kur kombet e Lidhjes Ballkanike, të cilët kishin një pjesë të madhe të popullsisë së tyre etnike nën sundimin osman, sulmuan Perandorinë Osmane. Ai zgjati shtatë muaj me kombet e Lidhjes Ballkanike që dolën fitimtare, duke i dhënë fund sundimit 500 vjeçar osman në Ballkan.[15]

Qytetet maqedonase të Vardarit nën sundimin osman[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pasi ranë nën sundimin osman, shumë xhami dhe ndërtesa të tjera islamike, si Xhamia e Isa Beut, u ndërtuan në qytete si Shkupi.

Gjatë sundimit osman të Ballkanit, qytetet pësuan shumë ndryshime në lidhje me përbërjen demografike të popullsisë së tyre dhe pamjen e peizazheve të tyre të qytetit. Me ligje që ndalonin ndërtesat e krishtera të ishin më të larta se ato islame, horizontet e qyteteve si Üsküp (Shkupi) dhe Manastır (Bitola) dominoheshin nga minaret.[16]

Udhëtari osman Evlija Çelebiu vizitoi qytetin e Manastirit në vitin 1661. Ai shkroi se nga shtatë xhamitë në qytet në atë kohë, gjashtë u ndërtuan në shekullin e 16-të. Shumica e xhamive të ndërtuara në territorin e sotëm të Republikës së Maqedonisë së Veriut ishin në formë katrore me një portik me tre kupola dhe një minare në anën e djathtë të objektit[17]

  • Manastır (Bitola) osman në vitet 1800
    Manastır (Bitola) osman në vitet 1800
  • Pirlepe (Përlepi) në fund të shekullit të 19-të
    Pirlepe (Përlepi) në fund të shekullit të 19-të
  • İştip (Shtipi) osman
    İştip (Shtipi) osman

Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b Encyclopædia Britannica – Rumelia at Encyclopædia Britannica.com
  2. ^ "AN OUTLINE OF MACEDONIAN HISTORY FROM ANCIENT TIMES TO 1991" (në anglisht). Embassy of the Republic of Macedonia London. 2010. Arkivuar nga origjinali më 13 tetor 2010. Marrë më 25 gusht 2010. The period of expansion of medieval states on the Balkan and in Macedonia was followed by the occupation of the Ottoman Empire in the 15th century. Macedonia remained a part of the Ottoman Empire for over 500 years, i.e. until 1912
  3. ^ The region was not called "Macedonia" by the Ottomans, and the name "Macedonia" gained currency together with the ascendance of rival nationalism. Collective Memory, National Identity, and Ethnic Conflict: Greece, Bulgaria, and the Macedonian Question, Victor Roudometof, Greenwood Publishing Group, 2002, ISBN 0275976483, p. 89.
  4. ^ Sedlar, Jean W., East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500, (University of Washington Press, 1994), 385.
  5. ^ The last centuries of Byzantium, (1261-1453) by Donald MacGillivray Nicol
  6. ^ Stojanovski, Aleksandar (1989), Makedonija vo turskoto srednovekovie : od krajot na XIV--početokot na XVIII vek (në maqedonisht), Skopje: Kultura, fq. 49, OCLC 21875410, marrë më 24 dhjetor 2011, ОХРИДСКИ САНЏАК (Liva i Ohri): Овој санџак исто така е еден од најстарите санџаци во Румелискиот беглербеглак. Се смета дека бил создаден по загинувањето на крал Марко (1395),..
  7. ^ Šabanović, Hazim (1959), Bosanski pašaluk : postanak i upravna podjela (në kroatisht), Sarajevo: Oslobođenje, fq. 20, OCLC 10236383, marrë më 26 dhjetor 2011, Poslije pogibije kralja Marka i Konstantina Dejanovića na Rovinama (1394) pretvorene su njihove oblasti u turske sandžake, Ćustelndilski i Ohridski.
  8. ^ "Macedonia :: The Ottoman Empire" (në anglisht). Britannica. 2010. Marrë më 25 gusht 2010.
  9. ^ "A brief account of the history of Skopje" (në anglisht). skopje.mk. 2010. Arkivuar nga origjinali më 25 shkurt 2009. Marrë më 25 gusht 2010. A monk at the Saint Theodor Monastery on Mt. Vodno briefly recorded the date of the town's capture by the Turks: "In the 69th year (1392) the Turks took Skopje on the 6th day of the month (January 19, 1392 according to the new calendar).
  10. ^ Marinus Barletius: Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis
  11. ^ Ursinus, M. (1991). "Manāstir". The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume VI: Mahk–Mid (në anglisht). Leiden and New York: BRILL. fq. 371–372. ISBN 90-04-08112-7.
  12. ^ Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (në gjermanisht). Vëll. 13. Reichert. fq. 50, 52. ISBN 9783920153568.
  13. ^ Viquesnel, Auguste (1868). Voyage dans la Turquie d'Europe: description physique et géologique de la Thrace (në frëngjisht). Paris: Arthus Betrand. fq. 107, 114–115.
  14. ^ Karpat, K.H. (1985). Ottoman population, 1830-1914: demographic and social characteristics (në anglisht). Madison, Wis: University of Wisconsin Pres. fq. 134.
  15. ^ "Balkan Wars" (në anglisht). Britannica. Marrë më 27 gusht 2010.
  16. ^ "The Church of St Spas - Skopje" (në anglisht). National Tourism Portal of Macedonia. korrik 2005. Arkivuar nga origjinali më 27 maj 2011. Marrë më 27 gusht 2010. ...half of it was constructed underground, due to the 17th century edict of the Turkish Sultan that prohibited Christian structures from being higher than mosques.
  17. ^ "The Sixteenth Century Mosques of Bitola / Toli Manastır1" (PDF) (në anglisht). Kalamus. c. 2010. Marrë më 27 gusht 2010.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Maqedonia_e_Veriut_nën_Perandorinë_Osmane&oldid=2559929"