Nord (departament francez)
Veri
Nord | |
|---|---|
 Ndërtesa e prefekturës në departamentin Nord, në Lilë | |
 Flamuri  Stema | |
 Vendndodhja e Veriut në Francë | |
| Shteti | Francë |
| Rajoni | Hauts-de-France |
| Prefektura | Lilë |
| Nënprefekturat | Avesnes- sur-Helpe Cambrai Douai Dunkirk Valenciennes |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 5.742.740 km2 (2,217284 sq mi) |
| Popullsia (Janar 2020) | |
| • Gjithsej | 2.607.746 |
| • Vendi | 1 |
| • Dendësia | 450/km2 (1,200/sq mi) |
| Zona kohore | UTC+1 (CET) |
| • Verës (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Numri i departamentit | 59 |
| Qarqet | 6 |
| Kantonet | 41 |
| Komunat | 648 |
| ^1 French Land Register data, which exclude estuaries, and lakes, ponds, and glaciers larger than 1 km2 | |
Nord ( shqiptimi frëngjisht: [nɔʁ] (
dëgjoni); Frëngjishte zyrtare: département du Nord ; Pikard: départémint dech Nord ; Holandisht: Noorderdepartement , Shqip: departamenti i Veriut ) është një departament në rajonin Hauts-de-France, Francë në kufi me Belgjikën . Ai u krijua nga gjysma perëndimore e qarqeve historike të Flanders dhe Hainaut, dhe Peshkopia e Cambrai. Stema moderne u trashëgua nga Qarku i Flanders .
Nord është departamenti më i populluar i vendit. Kishte një popullsi prej 2,608,346 banorësh në 2019. [1] Ai gjithashtu përmban rajonin metropolitane të Lilës (qyteti kryesor dhe prefektura e departamentit ), zona e katërt më e madhe urbane në Francë pas Parisit, Lionit dhe Marsejës . Departamenti është pjesa e Francës ku dialekti francez flamand i holandishtes është folur historikisht si gjuhë amtare. Në mënyrë të ngjashme, dialekti i veçantë pikard, Ch'ti, flitet.
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Fiset e Belgae, të tilla si Menapii dhe Nervii ishin popujt e parë të regjistruar në zonën e njohur më vonë si Nord.
Gjatë shekujve IV dhe V, sundimtarët romakë të Gallia Belgica siguruan rrugën nga porti kryesor i Bononias (Boulogne) në Colonia (Këln), duke bashkuar popujt gjermanë në veri-lindje të këtij korridori, si Tungri . Në fakt, zona e njohur më vonë si Nord u bë një isoglos (kufi gjuhësor) midis gjuhëve gjermanike dhe romane . Kolonizimi sakson i rajonit nga shekulli i 5-të në shekullin e 8-të ka të ngjarë ta ketë zhvendosur isogjuhën më në jug, kështu që, në shekullin e 9-të, shumica e njerëzve menjëherë në veri të Lilës flisnin një dialekt të holandishtes së vjetër . Kjo ka mbetur e dukshme në emërtimet e vendeve të rajonit. Pasi Qarku i Flanders u bë pjesë e Francës në shekullin e 9-të, izoglossi u zhvendos në veri dhe lindje. [2]
Gjatë shekullit të 14-të, pjesa më e madhe e zonës ra nën kontrollin e Dukatit të Burgundisë dhe në shekujt pasues ishte pjesë e Holandës Habsburge (nga 1482) dhe Holandës Spanjolle (1581).
Zonat që më vonë përbënin Nord iu dorëzuan Francës me traktate në 1659, 1668 dhe 1678, duke u bërë qarqet e Flanders dhe Hainaut, dhe pjesë e Peshkopisë së Cambrait .
Më 4 mars 1790, gjatë Revolucionit Francez, Nord u bë një nga 83 departamentet origjinale të krijuara për të zëvendësuar qarqet.
Politikat moderne të qeverisë që e bëjnë frëngjishten të vetmen gjuhë zyrtare kanë çuar në një rënie të përdorimit të dialektit holandez perëndimor flems. Aktualisht ka 20,000 folës të një nën-dialekti të flamandishtes perëndimore në rrethin e Dankërkut dhe duket se ky nëndialekt i veçantë do të zhduket brenda disa dekadave. [2]
Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Nord është pjesë e rajonit aktual Hauts-de-France dhe është i rrethuar nga departamentet franceze të Pas-de-Calais, Somme dhe Aisne, si dhe nga Belgjika dhe Deti i Veriut . Sipërfaqja e saj është 5,742.8 km katrorë. [3] Është departamenti më i gjatë në Francën metropolitane, me madhësi 184 km nga Fort-Philippe në veri-perëndim në Anor në jug-lindje.
Qytetet kryesore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Komuna më e populluar është Lila, prefektura. Me Roubaix, Tourcoing dhe Villeneuve-d'Ascq aty pranë, ajo përbën qendrën e një grupi qytetesh industriale dhe ish-minerare që arrijnë pak më shumë se një milion banorë. Që nga viti 2019, ka 10 komuna me më shumë se 30,000 banorë: [1]
| Komuna | Emri në shqip | Popullsia (2019) |
|---|---|---|
| Lille | Lilë | 234,475 |
| Roubaix | Rube | 98828 |
| Turcoing | Turkang | 98656 |
| Dunkirk | Dankërk | 86279 |
| Villeneuve-d'Ascq | VIlarejas | 61,957 |
| Valenciennes | Valencë | 43,229 |
| Wattrelos | Vatrelos | 40,898 |
| Douai | Duai | 39613 |
| Marcq-en-Barœul | Mark | 38,486 |
| Cambrai | Kambrai | 32,176 |
Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Me një popullsi prej 2,608,346 në 2019, [1] Nord është departamenti me popullsinë më të madhe, duke qenë afërsisht i barabartë me atë të Shqipërisë .
Ekonomia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në ballë të industrializimit të Francës në shekullin e XIX-të, zona vuajti rëndë gjatë Luftës së Parë Botërore dhe tani përballet me probleme ekonomike, sociale dhe mjedisore që lidhen me zbehjen e aktivitetit të minierave të qymyrit duke ndjekur rënien e industrisë tekstile Lille-Roubaix.
Deri kohët e fundit, departamenti dominohej ekonomikisht nga minierat e qymyrit, të cilat shtriheshin në zemër të departamentit nga Artois fqinje në Belgjikën qendrore.
Turizmi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
-
Bursa e vjetër e Lilës -
Abacia e Shën Winoc në Bergues -
Belfia e Douai -
Mulli ere në Boeschepe -
Muzeu i minierave në Lewarde
_et_l%27estaminet_De_Vierpot_(le_pot_%C3%A0_braise).JPG)
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b c Populations légales 2019: 59 Nord, INSEE
- ^ a b "Dutch dialect" (PDF). Arkivuar (PDF) nga origjinali më 2022-10-09.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) (404 KB) Gabim referencash: Invalid<ref>tag; name "Dutch" defined multiple times with different content - ^ "Comparateur de territoire − Comparez les territoires de votre choix - Résultats pour les communes, départements, régions, intercommunalités... | Insee". www.insee.fr (në frëngjisht). Marrë më 2022-01-13.